Seksisme, drugs en rock ’n roll

OPINIE - In sommige sectoren van de maatschappij heeft de emancipatie nog een lange weg te gaan. De rockmuziek is er daar een van.

Laatst zat ik wat te bladeren in oude columns op de site Music From NL. Er zit veel leerzaams en vermakelijks bij: zo is er Chris Delwel die in zijn “muzikantentips” haarfijn de duizend manieren uitlegt waarop je als muzikant genaaid kunt worden door managers, boekers, zaalhouders en vooral je collega-muzikanten. Er is “Bode”,  die in lekker venijnige stukjes zijn beklag doet over de gezapige, conformistische Nederlandse muziekwereld, waar echt originele muziek nauwelijks een kans zou krijgen: ‘Als het te veel herrie is, te moeilijk, laat staan allebei, dan crasht onze harde schijf.’ En er is Jacob Hijmans.

Eerst vond ik ook zijn columns wel leuk, maar hoe meer ik er las, hoe meer ik me aan hem ging ergeren. Hij is nog een stuk zuurder dan Bode en veel minder grappig. Bovendien verwijst hij om de haverklap naar zijn eigen carrière als muzikant, waarbij hij het compliment aan zichzelf niet schuwt – een treurig staaltje egotripperij, zoiets als Hans Wiegel die ons in alles wat hij opschrijft eraan moet en zal herinneren dat hij ooit minister is geweest. Dat alles is op zich zo erg nog niet. Het maakt hem een vervelend, zeurderig mannetje, maar daar hebben we er zoveel van. De echte narigheid zit ‘m in wat Jacob Hijmans over vrouwen schrijft.

‘Testosteronzelfvertrouwen’

Het begint al met een stuk als “Cover-seks”, waarin hij zijn theorie uiteenzet over ‘van welke nummers vrouwen praktiserend geil worden.’ Misschien zit er wel een kern van waarheid in die theorie, en het lijkt me een interessant onderwerp voor een psychologisch onderzoek, maar dat is niet het punt. Uit zijn manier van schrijven valt op te maken dat hij vrouwen ziet zoals Cosmopolitan-redactrices mannen zien: niet als menselijke, aan hemzelf gelijkwaardige wezens, maar als apparaten, waarvan het gedrag makkelijk te analyseren en dus te voorspellen valt. Druk op dit knopje en er gebeurt dat.

Helemaal bont maakt hij het met “Vrouw in de band? Liever niet!” De titel spreekt voor zich, en als argument worden alle oude stereotypen uit de kast getrokken: vrouwen gedragen zich als bazige kleuterjuffen, maken zich overdreven druk om onbenullige uiterlijkheden, en zijn natuurlijk emotioneel instabiel door hun menstruatiecyclus. Hijmans beschimpt mannelijke collega’s die een vrouw in de band willen om hun ’testosteronzelfvertrouwen’ op te krikken. Dat zou nog enigszins geloofwaardig zijn, als hij zelf niet als reden voor zijn afkeer van vrouwelijke bandleden zou opgeven dat je dan ‘niet meer kan boeren, scheten, roken, zuipen, pijp- en neukgrappen kunt maken, en je blote reet tegen het raam van de bandbus aan kunt drukken.’ Over zoeken naar zelfvertrouwen gesproken! Als je als volwassen man je toevlucht moet nemen tot dat soort puberale ongein om je enigszins stoer te voelen, doe je toch echt wat verkeerd.

Van Vera Lynn tot Amy Winehouse

Aan het eind van deze bizarre klomp vooroordelen raakt hij wel een gevoelig punt: dat ‘bands die de muziekgeschiedenis hebben bepaald en bepalen louter en alleen maar uit mannen bestaan.’ Dat is niks om trots op te zijn, maar hij heeft in grote lijnen wel gelijk, vooral als je naar de wat hardere muziek kijkt. Ook in mijn eigen, uitgebreide collectie komen nauwelijks vrouwelijke artiesten voor: Aretha Franklin, Tina Turner, Janis Joplin, Nina Hagen en verder zou ik het zo snel niet weten. De meeste vrouwen die echt groot zijn geworden in de muziek, van Vera Lynn tot Céline Dion en Amy Winehouse, deden dat met vrij gladde, behaaglijke liedjes.

Dat er in de jaren zestig en zeventig nou niet direct vrouwelijke equivalenten van Jimi Hendrix, Jon Lord of Freddie Mercury opstonden, valt nog te begrijpen – vrouwen zaten toen sowieso nog in een achtergestelde positie. Maar anno 2012 is die idiote tweedeling er nog steeds: vrouwen zingen pop, mannen spelen rock. Nog steeds denk je bij het woord ‘band’, laat staan bij ‘rockband’, aan een groepje jonge mannen, en meestal heb je dan nog gelijk ook. Het is een verdeling die net zomin te rechtvaardigen valt als het oude rollenpatroon in het huishouden, met vader als kostwinner en moeder als onbetaalde huishoudster. En toch is het zo.

Giechelende schoolmeisjes

Ik moet ook zeggen dat ik niet bepaald onder de indruk ben van de paar “harde” bands mét vrouwen erin die ik gehoord heb. De meeste voldoen (net als veel mannenbands overigens) aan de beschrijving: ‘doen in nummer- en albumtitels, interviews, persberichten enzovoort heel erg hun best om te benadrukken hoe “stoer”, “brutaal” en “rock & roll” ze zijn, maar maken daar in hun muziek bar weinig van waar.’ Neem Girlschool, een louter uit vrouwen bestaande “metal”-band uit de jaren tachtig. Ik heb er een tijdje naar geluisterd, maar vond al snel dat ze hun naam iets teveel eer aandeden: vergeleken met tijdgenoten als Judas Priest, Saxon en Iron Maiden klinken ze inderdaad als een stel giechelende schoolmeisjes. (Motörhead laat ik bewust buiten de vergelijking – naast Motörhead klinken de meeste bands als een stel giechelende schoolmeisjes). Een prettige uitzondering is Nashville Pussy, twee vrouwen en twee mannen die wél muziek maken die net zo hard en ruig is als hun imago.

Met de wet van de grote getallen in het achterhoofd denk ik dat als er meer vrouwelijke rockers zouden zijn, er ook meer echt goede tussen zouden zitten. Wat zou het dan ook mooi zijn als het over twintig, dertig jaar net zo normaal is voor vrouwen om rock & roll te spelen als voor mannen, als niemand meer opkijkt van een vrouwelijke of gemengde band. Maar de weg naar dat ideaal is lang, en het onverholen seksisme van figuren als Jacob Hijmans helpt bepaald niet. Natuurlijk, een gemengde band heeft een andere sociale dynamiek dan een mannenband, en het zal ook heus wel eens botsingen geven. Niemand dwingt je om met het andere geslacht in een band te gaan zitten. Maar om nou voor het gemak de helft van de mensheid van het spelen van rock & roll uit te sluiten omdat je zelf niet volwassen genoeg bent om dat soort botsingen netjes op te lossen, is ronduit sneu.