gevelstenen

ACHTERGROND - Blader in boeken over de geschiedenis van de kunst en je ziet schilderijen, architectuur en beelden uit ’s wereld beste musea. Typische volkskunst staat er zelden bij, terwijl die vaak net zo leuk is en een eigen verhaal vertelt. Vandaag iets over gevelsteentjes.

Het genre is vrijwel uniek voor de Lage Landen: je vindt gevelsteentjes eigenlijk vooral in de Nederlandse en enkele Belgische steden, hoewel er elders in West-Europa ook enkele zijn. Dat ik hieronder alleen Amsterdamse gevelstenen toon, mag u uitleggen als hoofdstedelijke arrogantie maar is in feite omdat ik daar nou eenmaal woon en ik mijn camera niet bij me heb in Hoorn, Zutphen, Middelburg, Maastricht of Antwerpen – al weet ik dat ook daar leuke steentjes zijn.

Eerst maar even iets over de functie. Vroeger, voordat er straten met huisnummers waren, hadden de huizen namen die konden zijn afgeleid van bijvoorbeeld een ambacht dat er werd uitgeoefend. Deze gevelsteen, te vinden op het pleintje voor de Brakke Grond, was van het kantoor van de stedelijke vleeskeuringsdienst.

Veel systeem zit er niet in de huizennamen en ik heb het vermoeden dat het ook niet altijd waar is dat ze dienden als adresaanduiding. Je vindt ze ook als er geen enkele twijfel kon zijn over de bewoners en bovendien zijn er veel doubletten. Dit is een koning David op een school aan de Oude Schans, maar in de Lindenstraat zitten, op een steenworp afstand van elkaar, nog drie koningen David. Dat maakt een functie als adresaanduiding onwaarschijnlijk.