RECENSIE - Het primaire probleem van een Zomergast als Freek de Jonge is de vooringenomenheid van de kijker. Zo’n beetje iedereen heeft wel een beeld bij Freek; en wat des te funester is voor dit programma: een navenant gevoel.
Op mij komt De Jonge bijvoorbeeld nogal eens over als een verzuurde dominee, zo eentje die de kerk heeft zien leeglopen en daar heimelijk verbitterd over is. Toch blijft hij preken, tegen beter weten in. Iets soortgelijks zal gelden voor velen van mijn generatie, die Freek pas hebben leren kennen in zijn nadagen, lang na zijn successen in de progressieve jaren ’70 en ’80. De tijdgeest is veranderd, evenals het cabaret, en als je Freek de Jonge daartegen hoort ageren, krijg je het idee dat hij daar niet goed mee om kan gaan.
De uitdaging voor de programmamakers en presentator Wilfried de Jong lag er dan ook in om de kijker voorbij haar eigen vooroordelen te loodsen en de blik opnieuw te openen voor de persoon Freek.
Catechisatie
Anderhalf uur lang leek het alsof daar niet van zou komen. De Jonge was weliswaar goed geluimd, maar dirigeerde het programma als betrof het een seculiere catechisatieles. De beeldfragmenten fungeerden daarin als bijbelpassages waarmee de dominee zijn levenslessen bij het publiek wilde inprenten. “En als je het volgende fragment laat zien, krijg je antwoord op je vraag”, reageerde Freek wat kortaf op een interruptie van Wilfried. “Ik ben een liefhebber van het stichten, mensen wijzer maken”, zo zou hij ‘zijn’ avond besluiten.
Al doende vertoonde De Jonge het eerste deel van het programma precies die defensiemechanismen die hij later in het gesprek over zijn onzekerheid als kunstenaar ter sprake zou brengen. De angst om ontmaskerd te worden, dat mensen je trucje doorhebben, dat de illusie verbroken wordt, dat je naakt komt te staan. “Je legt dijken om je verhaal heen.” Ik kon me niet aan het gevoel onttrekken dat de fragmenten en stichtelijke woorden dijken waren waarmee Freek zichzelf afschermde, zich steeds bewust van het televisiekijkend publiek.
Openhartig
Pas toen het gesprek inging op het verlies van zijn zoontje en jaren later van zijn kleindochter, liet Freek zijn pose varen. Even leek het erop dat De Jonge zelfs met het gedicht naar aanleiding van zijn verdriet nog op de bühne zou blijven staan, maar een goed getimede vraag van Wilfried de Jong verbrak de illusie. De toneelspeler werd zichzelf. Eerlijk, openhartig, vrijuit sprekend over voetbal en golf, kunst en ballet, over wat hem bezighield en zover had gebracht, wat hem zorgen maakte en wat hem boos maakte. De dominee speelde nog wel eens op, maar het kwam tenminste uit het hart.
We kregen Freek zelf te zien. Zo werd alsnog een Zomergasten zoals Zomergasten bedoeld is. Misschien ligt daarin wel de legitimiteit van het concept besloten: soms heb je gewoon drie uur nodig om af te dalen tot een wezenlijk gesprek, waarin de geïnterviewde gewoon zichzelf durft te zijn.
Rode draad
Daarmee kwam ook Freeks boodschap beter tot z’n recht. (Zelf)vertrouwen, discipline en concentratie, die elementen waren noodzakelijk voor een geslaagde zelfontplooiing als mens. Daar moest ook scholing op gericht zijn.
Van het vertrouwen van Mongolische kameelhoeders in het bestaan en van de balletdanseres die zich voorover in de armen van haar partner liet vallen, was de kijker inmiddels via het helend vermogen van de kunst en de concentratie die cabaret en golf vereist, geleid naar de kaders die Lars von Trier bij wijze van experiment aan regisseur Jørgen Leth oplegde. Kaders waren noodzakelijk voor de kunst, aldus De Jonge. Ze werkten disciplinerend en – mits goed ingezet – ook bevrijdend.
Kloppend hart van de beeldgalerij waren echter twee fragmenten van een koor van onzekere Britse soldatenvrouwen die door de dirigent het zelfvertrouwen in hun eigen kunnen werd bijgebracht. Dat bracht hen tot een optreden in de Royal Albert Hall. Via Freek zagen we onzekere huismoeders, “zonder stem”, opbloeien tot krachtige vrouwen. Fnuikend voor een mens was volgens De Jonge “het menselijk onvermogen om je eigen potentie te zien.”
Zo werd het onverwacht toch nog een stichtelijke avond.
Reacties (25)
Zeer afwisselende fragmenten met een voorliefde voor desolate plekken en indringende beelden van veelal kinderen afgewisseld met fragmenten die de banaliteit van het bestaan blootleggen.
Dit was de wederopstanding van Freek.
@0: De uitzending was best boeiend. Drie uur lang heb ik me vergaapt aan het ontstellend elitaire, semi-diepgravende gebazel over Kunst met een grote K. Grachtengordelproza in optima forma, om het gewone klootjesvolk dat zich niet zo heeft ontwikkeld als de Kunstenaar zelf, te verheffen.
In die zin: een zeer geslaagd portret.
Freek praat in mooie analogieen en volzinnen. Daar is niets elitairs aan. Dat is klasse.
Bij Freek overheerste naar mijn idee de angst zich te veel bloot te geven, de regie, de kaders uit handen te geven. Freek maakte van deze avond zijn show, zijn verhaal, zijn theater.
Vooral zijn theater.
De thema’s vertrouwen, discipline en concentratie, waren zijn houvast en zijn dijken rondom zijn boeiende (dat wel) verhaal.
Ik vraag me af of Wilfried in 24 uur verder zou zijn gekomen en de mens Freek nadrukkelijker zichtbaar zou hebben kunnen maken.
@2: Deze woorden had je al klaar liggen voordat de uitzendig begon, mooi verwoord! Maar je hoeft je niet te schamen Sjors, ontrekken aan vooringenomenheid is voor de meeste mensen onmogelijk, klootjesvolk of niet.
@2:
Als je de man zo haat, waarom kijk je dan eigenlijk? Het is niet verplicht hoor.
@4:
Het lijkt me dat Freek daar niet aan mee zou werken, en gelijk heeft hij. Dat gepeuter en gepsychologiseer van Wilfried de Jong zou op Freek ook niet werken. Die doorziet dat te makkelijk. Gisteravond ging hij er tot op zekere hoogte in mee, maar toch duidelijk op zijn eigen voorwaarden (het verhaal over zijn “gevoel”). Prima zo.
Sterk beargumenteerde en mooi geschreven terugblik. Wel jammer van deze canard: “Pas toen het gesprek inging op het verlies van zijn dochter en jaren later van zijn kleindochter”. De Jonge is toen zijn zoontje verloren, niet zijn dochter.
@7: “Dat gepeuter en gepsychologiseer” (ik zou het anders noemen) is juist waar het om gaat in dit soort programma’s. Als je dat niet wilt, moet je niet komen.
En voor de goede orde ik waardeer Freek en Wilfried verder zeer.
@8 – Pijnlijk, dat heb ik dan verkeerd begrepen. Ik zal het aanpassen, want dat is wel een teer punt.
Heerlijk hoe neerbuigend sommigen hier doen over de elite, onderwijl diezelfde elite beschuldigend van het neerbuigend doen naar het klootjesvolk.
@9:
Precies, daarom denk ik dus ook niet dat Freek naar “24 uur met Wilfried” zou komen.
In het programma Zomergasten mag het gepeuter en gepsychologiseer gerust achterwege blijven. Daar mag het ook over de inhoud gaan, over wat de gast te vertellen heeft. Of beter nog: laat het van de gast en het moment afhangen. Gelukkig lijkt dat ook de lijn van het programma te zijn.
@12: Het gepeuter en gepsychologiseer is en bepaalt de inhoud.
Zonder dat geen filmfragmenten, geen opmerkingen over wat ooit voorbeelden waren, of een citaat uit een boek, een muziekkeuze, …., geen zelfreflectie, geen visie op, etc.
Freek heeft in het verleden mee gewerkt aan 24uur met. Waarschijnlijk nog terug te zien via Internet.
@14: Aha. Dat valt me dan een toch een beetje tegen ;-)
@14: Ja, dat was in de laatste 24 uur met… van 2008.
Freek de Jonge zonder woorden.
Nadat hij ooit voor veel geld zijn ziel verkocht aan RTL , is het nooit meer goedgekomen met onze Freekie…..Het grote graaien past ons allemaal…..Freek had constant zijn gebaren en mimiek nodig om de ander te overtuigen/overompelen/overreden etc..Amusant, met het geluid uit was zijn “betoog” nog enigzins te pruimen, Spitting Image zou ’t niet beter kunnen.
@2: Hij is elitair, ok, maar wat dan nog? Ik heb helaas niet alles kunnen zien, maar wat ik zag was boeiend genoeg om te blijven kijken, en dat gebeurt niet bij alle gasten.
Het feit dat er mensen zijn die het boeiende tv vonden, zegt een veel over die mensen……
Het verwijt dat Freek elitair is, is onzin. Die man is semi-elitair, de linkse Martin Bosman. Er zit helemaal geen diepere gedachte ergens achter bij hem.
De gekozen fragmenten van zomergasten zijn meestal opmerkelijk. En in combinatie met een scherpzinnige en voorkomende gastheer(vrouw) + uitleg van de zomergast kan er een interessant geheel ontstaan. Maar de uitleg van De Jonge bij zijn fragmenten vond ik tamelijk voor de hand liggend, onbeholpen, vaag en weinig diepzinnig. Wat hij nu precies met die fragmenten zei te hebben, kwam maar niet uit de verf. Mijn vooringenomenheid, namelijk dat de meeste erkende beroepsgrappenmakers off stage, maar weinig te melden hebben, bleek wederom te kloppen.
@6 e.a.: Ik haat Freek helemaal niet. Heb vaak genoeg om hem gelachen, ook live in het theater, en heb respect voor veel van wat hij heeft gedaan.
Maar de linkse snaakse rake-grappenmaker van weleer is verworden tot een elitaire ‘Kunstenaar-snob’ die praat over de diepere betekenis van ballet, schilderijen, poëzie en what not, een diepere betekenis die ‘de gewone man’ niet kan snappen omdat hij minder verheven is. Brrr… Citaat (even uit het hoofd): “Als het volk en de democratie oprukt, neemt de lompheid toe”. Een zelfbenoemde (kunst)elite die zichzelf beter vindt dan Jan Modaal, dáár heb ik inderdaad een hekel aan.
Ik schakelde Zomergasten in omdat ik dat programma nog eens wilde zien, niet per se vanwege Freek, dus ook niet vanwege antipathie tegen de man. En viel (tien minuten na het begin) midden in bovenstaand kunstgebazel. Daarom bleef ik kijken. Die antipathie is dus pas gisteren, dóór die uitzending, ontstaan.
Ik vind Freek de Jonge een dermate irritant heerschap met een ego zo groot als een flatgebouw, dat ik maar wijselijk niet heb gekeken. Zo te lezen heb ik daar goed aan gedaan. Aan drie uur zelfkwelling op een warme avond had ik vreemd genoeg even geen zin in.
@23: Je zegt dus eigenlijk dat er niet veel voor nodig is om je in de PVV-modus te krijgen.