In de psychologie wordt de reductie van onzekerheid, ofwel het krijgen en houden van controle over de omgeving vaak genoemd als belangrijke motivatie voor menselijk gedrag. Om controle te krijgen kun je rituelen uitvoeren, zoals regendansen, bezweringen of het brengen van offers. De Westerse samenlevingen hebben gekozen voor een andere aanpak: controle is hier het resultaat van de tweepoot technologie en organisatie. Nederland is bij uitstek een land dat technologie omarmt (deltawerken) en organisatie tot in de puntjes beheerst (poldermodel).
Het is dan ook een unieke ervaring om zoveel zand in die soepel lopende machinerie te zien als nu…
Op organisatorisch vlak blijkt een van de meest stabiele instituties, het bankwezen, opeens tragisch kwetsbaar. Een paar jaar terug keken we zorgeloos toe hoe het bankensysteem in bijvoorbeeld Argentinië omviel (2001), of dat in Letland (1995). Zelf toen veel dichterbij in Engeland Northern Rock in een duikvlucht raakte gingen er geen alarmbellen af. Nu 2008 over de helft is zien we een van de vier grootste bankinstellingen in ons land in de touwen hangen.
Op technologisch vlak gaat het Nederland ook al niet voor de wind. Pogingen om een metrolijn in de blubber onder een van de belangrijkste historische stadscentra van Europa aan te leggen lopen uit op een nachtmerrie. Ooit zal de lijn wel rijden, maar met jaren vertraging en absurde budgetoverschrijdingen. En de vraag is dan of de reizigers gebruik maken van een ouderwetse strippenkaart of van een handige, veilige magneetkaart, want ook dat technologisch innovatieve project staat op springen.
Wie de schuld van de haperingen bij bepaalde politieke partijen wil leggen, kan zich uitleven op verkiezingsdagen, als met een rood potlood gestemd kan worden. Stemcomputers voldoen niet goed en leveren geen voordeel op, een ander voorbeeld van een vooralsnog mislukte innovatie.
De boodschap is duidelijk: er kan een hoop, maar met de huidige stand van de techniek en het huidige niveau van organisatie kan er ook heel veel niet. Vooral daar waar organisatie en technologie samen voor verbetering moeten zorgen, lijken de mogelijkheden beperkt.
Wellicht zal Nederland zich minder moeten gaan richten op grensverleggende projecten. Ze zijn leuk voor de tekentafel en het lab, maar als oplossingen voor maatschappelijk problemen niet altijd wenselijk. Politici zullen zich kritischer moeten opstellen en zich niet laten inpakken door vlotte consultants en technologie-goeroes. Als een systeem goed werkt, vervang het dan gewoon niet. Innovatie is prima, maar het moet wel zin hebben.
Ook ten opzichte van belangrijke spelers op organisatorisch vlak zal Nederland zich mentaal moeten wapenen. Captains of industry, bank- en beursbobo’s kunnen mooie verhalen houden, maar blijken geen garanties te kunnen leveren. Datzelfde geldt voor werkgeversorganisaties, adviesorganen, vakbonden en wat dies meer zij. Op organisatorisch vlak speelt bovendien de complicatie dat toenemend politiek en maatschappelijk extremisme het systeem niet zullen versterken.
We zullen om moeten leren gaan met een toenemend gebrek aan controle over onze omgeving of ons verdiepen in rituelen…..
Reacties (15)
Zeg, meneer gaat er even met mijn unieke scriptie onderwerp vandoor! :-(
desondanks, vooral doorschrijven!
nou, er zijn wel andere oplossingen denkbaar hoor… Leg een moestuin aan, ga een paar varkentjes houden en trek de stekker eruit. lekker rustig en niks om je zorgen over te maken
Wat sickbock zegt. Er zijn meerdere opties,
Meegaan in een wijzigende stroom noemt men in de psychologie kudde-gedrag.
Opinions are like assholes baby,
Most important in life is yours.
Vooral niks doen dat risico oplevert en elke verzakking uitroepen tot ‘een nachtmerrie’, dat is inderdaad de toekomst!
Precies. Bij die amsterdamse verzakkingen krijg ik flashbacks van de haagse tramtunnel. Uiteindelijk is dat ding er wel gekomen, en niemand die je er nu nog over hoort.
Zelfde met die OV-chip: de techniek erachter is belegen, maar daar zijn oplossingen voor. Waar geen oplossing voor is, is voor bestuurlijk doordrammen.
Dat is een re”ele opmerking Martijn.
Het niethandelen en nietaanpakken is een tekenende kenmerk in alle kabinetten sinds Lubbers. Het wel aanpakken gebeurt dan ook in een bevlogen roes van grootschaligheid, controle, maakbaarheid, technische snufjes. De poster had het niet beter kunnen zeggen.
Knap hoor, via de kredietcrisis toch weer op dat extremisme uit te kunnen komen, kutwilders, kutmarokkanen.
Welke onzekerheid wordt er overigens door veroorzaakt? is het heel waarschijnlijk of zelfs minder onwaarschijnlijk dat ik en mijn gezin met mij binnenkort niet meer genoeg geld kunnen uitgeven om in leven te blijven? Of is er reele kans op een gedwongen verhuizing? Gaat er dan iemand met minder problemen wel de hyp voor wat nu mijn huis is opbrengen?
Tot mn pensioentje nog een jaar of 30, ik durf te garanderen dat er nog minstens 2 crises voorbij komen, ik zie het niet als iets groots in mn leven.
Door je wereld te verkleinen kun je jezelf ook het gevoel geven dat je er meer controle/invloed op hebt, mijn moestuin, mijn plaggenhut, mijn varken. Veel overzichtelijker dan carriere, beleggingshypotheek, bioindustrie…
“We zullen om moeten leren gaan met een toenemend gebrek aan controle over onze omgeving of ons verdiepen in rituelen…..”
Wat een mooi excuus om geen verantwoordelijkheid te nemen voor gebeurtenissen… Ook het geklets op organisatorisch vlak is erg vreemd.. Alsof vroeger al de genoemde instanties wel garanties konden leveren…
In deze tijd lijkt me het gebrek aan controle over de omgeving, juist door nieuwe technologien en innovaties, alleen maar afnemen..
Dat beleid verkeerd gevoerd wordt wil niet zeggen dat het verkeerd is risico’s te nemen en hier en daar op je bek te gaan. Dat politici zich kritischer op moeten stellen lijkt me inderdaad wel duidelijk.
Wat het echte probleem van deze tijd is dat de burger irreële verwachtingen stelt aan de controle van risico’s. Tegelijk is er geen politicus die goed kan uitleggen dat niet alle risico’s beheersbaar zijn en dat bijvoorbeeld bij de noord-zuid-lijn onverwachte zaken kunnen opduiken en dat de budgetten overschreden worden. Veel projecten zijn te ingewikkeld om aan strakke deadlines, qua tijd en geld, te worden vastgelegd. Men zou met marges moeten werken en authoriteiten zouden deze met juiste argumenten moeten uitleggen aan de burger. Fouten toegeven, ook zoiets, mag best hoor, als er maar van geleerd wordt.
Er mag best met wat met realiteitszin worden gereageerd. De voorgangers komen op mij over als stuurlui aan de wal.
Wat nou ‘stuurlui aan wal’? Ik zou best gebruik willen maken van een OV-chipkaart, maar niet op de huidige manier. Een bedrijf wat ’t in z’n hoofd haalt dat je moet uitchecken wanneer je aan het eindpunt van je rit bent, is niet goed bij z’n hoofd. Daarnaast vind ik ’t godsgeklaagd dat op elk station van die poortjes verschijnen. Nederland vestingland!
En dan heb ik het nog niet gehad over de bedenkelijke manier waarop d’r met privacy wordt omgesprongen.
De ‘oplossingen’ die voor de OV-chipkaart zijn gekozen zijn niet ‘ingewikkeld’, ze zijn opgelegd en worden doorgedramd. Heeft er -buiten een stel beleidsbobo’s met een fixatie op controle en zwartrijden- iemand gevraagd om een waterdicht OV-betaalmiddel?
Organisaties die zo door blijven drammen, moeten gewoon gestopt worden. En dat mag best wel wat kosten.
@Cnillis: Dat niet overal controle over is snap ik heel goed. Maar zoals je inderdaad zegt heeft de burger geen goed besef over wat er allemaal mis kan gaan. Nu wil ik niet de verantwoordelijkheid compleet wegnemen bij de burger om zich goed te laten informeren, maar in het geval van de Noord-Zuid lijn werd de burger, op zijn zachts gezegd, zeer gebrekkig geinformeerd door de uitvoerders, slecht beleid dus.
Dat het wel kan bewijst het plan van de nieuwe Deltacommissie. Daar worden grote en dure plannen voor de lange termijn in voorgesteld zonder er moeilijk over te doen.
Het probleem van de Nederlandse overheden is dat ze én de belasting laag willen houden op zijn Angelsaksich én toch mooie Europese stijl infrastructuur willen.
Vraag 1 is welke taak de overheid heeft bij het verminderen van risico’s voor de burger.
De instrumenten die de overheid telkens uit de kast haalt om risico’s te vermijden zijn: controle, controle en controle.
Als vraag 1 beantwoord is, volgt vraag 2: Is controle het juiste instrument om risico’s te verminderen?
Overigens Hanedop, ik weet niet of ‘organisatie tot in de puntjes beheersen’ nu wel HET kenmerk is van het poldermodel. Bij mijn weten is dat consensus: in plaats van bovenaf regels opleggen, maken overheden en betrokken partijen doelafspraken. De controle zit dan niet op het gedrag, maar op de resultaten.
De enige “controle” die je kan uitoefenen, is er van uitgaan dat alles veranderlijk is.
Er is werkelijk niets te bedenken dat er goed uitziet op de tekentafels en in de praktijk ook perfect werkt. Altijd treden er onverwachte effecten op.
En voor de “oplossingen” die bedacht moeten worden om die effecten het hoofd te bieden, geldt hetzelfde. Of dat nou om technologie of regeltjes gaat.
Er zou heel wat “controle” te winnen zijn, als veel zaken in een behoorlijk langzamer tempo aangepakt worden. Hoe sneller men iets wil, hoe groter de kans op fouten.
Je moet de behoefte aan controle niet verwarren met de wens zaken voor de eeuwigheid dicht te willen timmeren.
Dat laatste gaat niet. Wat wel kan, maar waar weinigen bereid toe lijken te zijn, is flexibel genoeg zijn om ook eens ingeslagen wegen te verlaten.
“Eeen colonne eenmaal in beweging, kan niet meer worden gestopt”, sprak ooit een amsterdamse burgemeester, toen-ie een probleempje onder controle wilde krijgen.
Dat is een fnuikende gedachte.