De documentairemaakster wist dat de beelden afkomstig waren van een bloedbad 150 kilometer verderop in Bab al Hawa. “Syriërs zeiden tegen me: Dat is Bab al Hawa, niet Jarablus.’ Ik heb toen besloten om voor de emotie en de kijkervaring te gaan, niet voor de feiten.”
En dus:
Vraag is nu of de rest van de documentaire “Paradijsbestormers” wel klopt. De documentaire zit vol met clips waarvan de herkomst onduidelijk is en een lang interview met een gemaskerde man. “Alles valt te verifiëren,” beweert Van der Meulen.
BNN/VARA reageert desgevraagd via haar woordvoerder Thijs Verheij: “Floor is documentairemaakster en geen oorlogsjournalist, ze had derhalve geen toegang tot Syrië. Om de oorlogsdaden te illustrereren heeft ze enkele camera´s meegegeven aan mensen die wel toegang tot Syrië hadden. Dit wordt ook in de film verteld. Dat ze daarnaast gebruik heeft gemaakt van bestaande beelden staat in de aftiteling aangegeven.”
O, dan is het goed.
Reacties (16)
Floor is documentairemaakster
Die zich dus niet aan de feiten houdt. Goede manier om jezelf volkomen ongeloofwaardig te maken, en verbijsterend dat een omroep dit goed durft te praten.
–
En ik altijd maar denken dat documentaires non-fictie waren.
@3 Er zijn een groot aantal documentaires over religies, dat zou al genoeg moeten zeggen ;)
@4: Hoezo, bestaan religies dan niet?
@3: Dat je dat nog durft te zeggen na dat je Discovery, History en TLC een tijdje gekeken hebt ;). Als je het dan vergelijkt met een van de ouders van TLC (PBS, bijna alles van PBS staat op youtube, de ander was NASA), dan valt je mond open aan kwaliteitsverschil in Doculand ;).
PBS presteert het nog om Docu’s oude stijl te maken ;). En niet ‘BOOOOM JAMIE AND ADAM WILL NOW PROOF SOMETHING WHILE WE SAY MEGELADON EXIST! BOOM ANOTHER EXPLOSION BECAUSE THE PAWNSTARS ARRIVED HELL YEAH! BOOOM!’.
Ik overdrijf wat maar goede morgen wat een verschil, dus ja ze is “Docu maakster!” wat tegenwoordig betekent, lekker rellen, confronteren, ophitsen, clickbaiten, suggestief editten en reality showtje maken.
Informeren?? Ben jij gek… :D. Dat wil de klant niet, die gaat toch geen uur naar een saai onderwerp over Incas/NASA’s Voyager Space Probe (Echt machtig mooi die Docu ook trouwens, in ere van 40 jaar Voyager)/Regenwoud/Noorse Fjorden/Russische Hermitage/Genghish Khan kijken.
Nee die wil explosies en vertelt worden wat hij moet vinden! Waarna hij of zij gelijk daarna op facebook kan gaan om het te herhalen met de quote “Ja dat vind ik! Dat is mijn mening! En dat is vrijheid van Meningsuiting! En nu bekken dicht over mijn mening!”:P.
Pfft… denken dat Docu’s moeten informeren en geen fictie horen te zijn, dit is wel het post 2000 tijdperk hoor!:D.
@6: dat jij denkt dat zenders als Discovery, TLC en soortgelijke meuk docu’s uitzenden, zegt wellicht meer over jou dan over die docu’s. Als je buurman vol blijft houden dat hij in zijn auto naar zijn werk gaat als je hem elke dag op de fiets ziet stappen, geloof je hem dan ook op zijn woord? De zenders beweren dan wel dat ze docu’s uitzenden, maar in dergelijke nonsens tuimel je toch niet? Dat jij vervolgens die troep als maat der dingen gaat nemen, is enkel een teken dat de marketingpraatjes van die zenders zin hebben gehad.
@7: Nou sorry hoor, maar ik vind dit echt van een staaltje Discovery met je bronnen omgaan. Lees maar eens over hoe zij met wetenschappers en onderzoekers omgaan in zake hun interviews. Word ook heel selectief in geknipt.
En ik ben toch duidelijk behoorlijk sarcastisch daar. Volgende keer nog maar dikker er boven op?
Ik denk dat stronkel (7) even uitgelegd moet worden wat ;) betekent
@9: Ik denk dat volwassen mensen dat soort kinderachtigheden beter zoveel mogelijk vermijden in hun teksten. Maximaal één smiley per 10 gegeven reacties lijkt me een mooie richtlijn.
(Het wordt er niet vanzelf grappiger op als je er een smiley bij zet.)
Ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht, N° 37 :D
De portier is een invalide ;PPPPPP
Jongens waren we – maar aardige jongens LOL ;)
(welles … )
Ik zou zweren dat deze kritiek op deze documentaire al veel ouder is dan deze maand (een paar maand ouder ofzo).
Verder heb ik wel wat, maar niet veel problemen met deze handelswijze. Een documentaire is geen rapportage, het is een verhaal. En bij verhalen mag -wat mij betreft- gelogen worden om de waarheid te vertellen. Ze heeft beelden gebruikt die nagenoeg dezelfde situatie beschrijven, alleen dan iets verderop. Daarnaast heeft ze bestaande beelden gebruikt, met iets meer intentie dan de meeste nieuwsbedrijven stockphoto’s gebruiken. Zou ik het hinderlijk vinden als in een documentaire over grensproblematiek met benzinepompen er een paar beelden van Winterswijk tussendoor komen, als het grootste deel de situatie in Bad Nieuweschans beschrijft? Nee. Want: het is hetzelfde verhaal. Ter informatie: Bab Al-Hawa – Jarabulus is 160 km, Bad Nieuweschans – Winterswijk 155 km.
Het is een ander verhaal als die man met een masker helemaal niet geinterviewd wordt over oorlog, jihad en dies meer zij, maar over het recept een lokale lekkernij van zijn lieve grootmoeder. Ja, je mag je vragen stellen over de documentaire. Maar om met dit soort dingen aan te komen vind ik net zo kleinzerig als Middeleeuwse gedachten over acteren en romans schrijven: als het niet waar (gebeurd) is, dan is het liegen en dus zondig!
Ik ga bijvoorbeeld ook niet over #Krekel zeggen dat hij liegt, en dat hij helemaal niet in de koffi zit, noch op genoemd adres woont. Hij haalt daarmee een goed voorbeeld aan van de waarheid liegen: Max Havelaar is niet 100% waar, maar beschrijft wel ware toestanden. Eveneens met De negerhut van Oom Tom.
@12 Maar Max Havelaar is expliciet een roman, het pretendeerde niet een journalistieke reportage te zijn. Een documentaire pretendeert dat dus wel. Jij ontkent dat weliswaar, maar dat zie je toch echt verkeerd.
Een documentaire is geen drama of fictie. Het pretendeert verslag te doen van de werkelijkheid en wekt de verwachting dat de getoonde beelden werkelijk zo gebeurd zijn als voorgespiegeld. Als die werkelijkheid dan in scène blijkt te zijn gezet, of niet accuraat blijkt weergegeven, dan doet dat afbreuk aan de geloofwaardigheid van de documentaire. Tenzij het gaat om een docudrama, maar dat moet je dan aangeven.
Bekend voorbeeld is Michael Moore, die in zijn documentaire over de Amerikaanse wapencultuur door manipulatief gebruik van beelden waarin hij in de ene scène een bankrekening opent waar een gratis geweer bij wordt weggegeven, en in de volgende scène een gebouw uitloopt met dat geweer, doet voorkomen alsof hij (a) direct bij het openen van de rekening een vuurwapen meekreeg; en (b) dat vuurwapen op dezelfde locatie, dus in de bank zelf, overhandigd kreeg.
Dat is een krachtig beeld, dat in één klap de volstrekt absurde wapencultuur in de VS neerzet. Mensen waren dan ook geschokt (en vermaakt). Over de hele wereld werd erover gesproken. Moet je nou toch eens zien hoe bont die gekke Amerikanen het maken.
Later bleek het verhaal op twee onwaarheden te berusten. Moore kreeg dat wapen niet meteen mee. Er geldt namelijk een wachtperiode. Bovendien moest Moore het wapen elders afhalen, namelijk bij een wapendealer. Maar dat vertelde Moore er niet bij. Een dramatische scène moet je tenslotte niet kapotmaken met zoiets als feiten.
Hier geldt net zoiets. Zoals Doornbos meldt:
Zelfs als er op dat moment in Bab al Hawa een vergelijkbaar bloedbad gaande was, en de ambulancebroeders in Van der Meulens documentaire dus op vergelijkbare taferelen zullen zijn gestuit, heeft Van der Meulen de journalistieke plicht de kijker te informeren dat de beelden die ze toont uit een andere stad zijn. Dat kun je verantwoorden: ‘Van het bloedbad in Bab al Hawa wisten we geen beeldmateriaal te bemachtigen, maar wat de chauffeurs aantroffen moet er ongeveer zo uit hebben gezien.’ (En dan aangeven wat de kijker ziet, wanneer dat plaatshad en wat de bron is).
Maar ja, dat is minder dramatisch hè? Dat doorbreekt de betovering van het verhaal. De kijker gaat dan maar kritisch nadenken, en dat is niet goed voor de verkoop.
@13
Ik probeer zo ‘netjes’ mogelijk te zijn met mijn definities. Voorafgaand aan #12 heb ik dus ook even gekeken naar wat een documentaire is (of zou moeten zijn). Ik heb dan ook even op wikipedia gekeken (als database van consensus-definities).
en ook:
Nu kun je ruziën of de kunststukjes die de documentairemaakster maakte, vallen onder ‘in een groter geheel plaatsen’. (En ik denk dat dat ook is wat wij nu doen.) Zelf denk ik dat dergelijke kunststukjes zouden kunnen vallen onder ‘in een groter geheel plaatsen’. Maar of dat in deze situatie het geval is: geen idee (ik heb de documentaire niet gezien). Voorts wil ik erop wijzen dat -als ik het goed lees- geen van de beelden fictie is: ze zijn niet verzonnen of geacteerd. Ze bevonden zich in een andere context en zijn nu zo gemonteerd dat ze suggestief zijn (maar wat voor mij daarbij meespeelt: is het onnodig suggestief?)
Dat ben ik ook volledig met je eens, maar dan is de vraag: waar ligt de grens tussen documentaire en docudrama?
Ah, dat wil ik toch wel ontkennen.
Sterker nog, als lezer vond ik het toch wel een serieuze mindfuck als Multatuli aan het eind van Max Havelaar de ‘vierde muur’ doorbreekt.
En de klapper, als Multatuli zich inbeeldt hoe een recensent zou reageren op de schrijfstijl en de waarachtigheid in Max Havelaar:
(dik mij, schuin Multatuli).
En je mag vinden dat Multatuli drama nodig had om de belegenheid van de Hollandse Droogstoppels om te doen slaan in kritische gedachten, en dat Van der Meulen juist drama moet vermijden om die kritische gedachtestroom op gang te brengen, maar het is niet jouw documentaire (en ja, misschien past docudrama dan inderdaad een stuk beter).
@14 Tja, je schrijft over Max Havelaar dat Multatuli de lezer met de ondertitel op het verkeerde been zet. Dat laat onverlet dat de lezer er in de loop van het boek toch wel achter zou moeten komen dat het hier om gedramatiseerde en goeddeels fictieve gebeurtenissen handelt. Juist die preventieve sneer richting de recensenten van Multatuli maakt dat ondubbelzinnig duidelijk.
Wat jij hier doet is zoiets als dat je manipuleren in non-fictie documentaires zou goedpraten met een beroep op The Blair Witch Project. Want dat gaf zich toch ook uit als non-fictie documentaire om een dramatisch effect te bewerkstelligen?
Ja, maar bij Max Havelaar en The Blair Witch Project mogen de makers veronderstellen dat de lezer/kijker in de loop van het stuk door gaat krijgen dat hij op het verkeerde been is gezet.
Bij een rechttoe-rechtaan documentaire mag de maker dat niet veronderstellen. Sterker nog, de maker reageert geschrokken als het bedrog ontdekt wordt. Ze voelt zich blijkbaar betrapt, want ze snapt ook wel dat haar geloofwaardigheid hier in het geding is.
Perdiep Ramesar komt er ook niet mee weg als hij zegt dat hij wellicht allerlei fictieve personages in zijn reportages heeft laten figureren om te vertolken wat hij allerlei anonieme anderen versnipperd heeft horen mompelen, maar dat de strekking waar is. Ja, leuk, maar dan had je dus even aan moeten geven dat het om gedramatiseerde fictie ging.
Zo ook hier. Het valt prima te verantwoorden dat Van der Meulen een bloedbad illustreert met beelden van een ander bloedbad, maar ze moet het wel duidelijk kenbaar maken. Anders valt het voor de kijker in alle redelijkheid niet uit te maken waar ‘ie aan toe is. Die wordt dan niet tijdelijk op het verkeerde been gezet, om vervolgens in de loop van het werk te ontdekken hoe de vork in de steel zit (hetgeen legitiem kan zijn): nee, hij/zij wordt gewoon misleid. Ontdekking van het bedrog is helemaal niet de bedoeling.
@15 Ik denk dat onze lezingen en interpretaties ergens spaak lopen. Ik zie Max Havelaar als een aanklacht, verkapt in romanvorm (zoiets als detectives zijn eerder een roman in aanklachtvorm). Ik zie the Blair Witch Project als een film verkapt in een documentairevorm. En een docudrama als documentaire in filmvorm. Je vergelijking met the Blair Witch Project snap ik dan ook niet helemaal.
De lezer van Max Havelaar zou door de ondertitel in eerste instantie op het verkeerde been worden gezet, om te denken dat het hier om een luchtig handelaarsverhaal zou gaan, om er pas later achter te komen dat er iets veel reëler en zwaarwegender meespeelt: de structurele uitbuiting van miljoenen onderdanen. The Blair Witch Project meet zich de ‘documentaire’ aan om juist dat gevoel van realiteit het lichtvoetige(re) verhaal, wat het eigenlijk is, aan te dikken. Ik ‘praat eerder’ de kunstgrepen van Van der Meulen ‘goed’, door te wijzen op het dramatische effect ervan, zonder dat dat aan de waarheid iets afdoet. (Ervanuitgaande dat het dat niet doet, uit dit gedoe blijkt juist dat er mensen zijn die wél vinden dat het de waarheid geweld aandoet).
Ik wil ook je vergelijking met Perdiep Ramesar even aanhalen. Metaforisch gesproken vind ik dat hij allemaal lichaamsdelen aan elkaar heeft genaaid, daarmee iets monsterlijks heeft gemaakt en dat ‘waarheid’ genoemd. Van der Meulen heeft naar mijn idee een in elkaar geschopte man opgepakt, wat make-up opgedaan, en hem een glazen oog, een missend lichaamsdeel, gegeven, opdat hij er niet zó monsterlijk uitzag, maar menselijk. Voor de feiten was dat glazen oog niet nodig en zelfs leugenachtig, voor het effect was dat meer nodig. Kijk naar jouw voorbeeld van Michael Moore. Met een wapen de bank uitlopen was dramatisch, feitelijk onwaar, maar wat toonde het aan: “Dat is een krachtig beeld, dat in één klap de volstrekt absurde wapencultuur in de VS neerzet.” En dat beeld was aangezet, maar het motto was: je kunt zonder (veel) problemen een wapen verkrijgen in de VS. En dát bleef waar; een filmische hyperbool.
Daarnaast nog een verschil van interpretatie:
Er staat inderdaad in de link in #0 dat ze geschrokken is, maar ik zie de oorzaak ergens anders in: Ze had toch aangegeven dat dat niet haar beelden zijn, maar van die Syriërs met cameraatjes? En ze had toch duidelijk in de aftiteling gezet dat ze gebruik heeft gemaakt van bestaande beelden? Naar mijn idee schrikt ze, omdat ze nu het besef heeft dat (een deel van) haar publiek dat niet doorheeft. Van bedrog en/of misleiding, iets wat bewust en moedwillig gedaan is, is dan -volgens mij- ook geen sprake. Zelf zeg je:
Voor haar gevoel had ze dat duidelijk kenbaar gemaakt… (voorzover ik het inschat)
Ik snap de keuze van Van der Meulen voor dat voorbeeld van de dubbele autobom in Bab Al-Hawa best. Ze zet twee dingen, die op zichzelf niet zo betekenisvol zijn, naast elkaar, waardoor ze ineens een stuk betekenisvoller zijn. We zien de dood van Darkoubi, alleen is het Darkoubi niet. Voor de man die zijn dood lamenteert maakt het niks uit: de dode man die we zien bij die dubbele autobom was ook iemands vriend, zoals Darkoubi dat ook was, en zijn dood kwam óók door (IS)IS. Het is de waarheid liegen. Niet iets wat je moet dan bij een reportage, wel bij een verhaal vertellen, en ook (met mate!) bij het maken van een docudrama.