ACHTERGROND - Door Nienke de Haan (student-assistent)
Het gaat erom hoe tolerant we zijn tegenover de wolf als die in onze achtertuin staat. Die tolerantie bepaalt waar de grens van de oprukkende wilde natuur komt te liggen.
Wilde wolven, lynxen en beren keren terug naar Europa. Voor het eerst in duizend jaar neemt de ruimte voor natuur weer toe op ons continent. “Elke vier jaar komt er een natuurgebied vrij zo groot als de oppervlakte van Nederland,” zegt Wouter Helmer (Rewilding director) enthousiast. Oorzaak van de oprukkende natuur in Europa is de leegloop van het platteland. Boerderijen worden verlaten en steeds meer mensen trekken naar de stad. Op het achtergelaten braakliggende akkerland krijgen natuur en dier steeds meer de ruimte. Maar hoe wild kan het worden? Willen we wel samenleven met wolven en beren? Volgens Helmer moet de vraag anders geformuleerd worden: hoe wild mag het worden?
Paarden als grasmaaiers
Woekerende natuur klinkt mooi, maar er is een grens. De helft van de dieren in ons ecosysteem leeft juist in open natuurgebieden. Reptielen bijvoorbeeld, hebben beschutting maar ook zonlicht nodig. De woekerende natuur zorgt dan juist voor een bedreiging. De oplossing om te zorgen dat Europa niet helemaal dichtgroeit kan volgens Helmer komen vanuit de natuur zelf. Als we wilde paarden en runderen laten grazen in de gebieden zullen zij het gebied deels open houden. Door het grazen van de dieren ontstaan bovendien natuurlijke brandgangen, die ervoor zorgen dat bosbranden niet in één keer een heel gebied kunnen wegvagen, zoals nu soms gebeurt in landen als Portugal en Griekenland.
Een wolf in de stad
Ecotoerisme is in opkomst en we trekken steeds vaker de natuur in voor uitstapjes of om dieren te spotten. Maar echt samenleven met wilde dieren zijn we niet meer gewend. “Natuur is iets voor in het weekend, voor op vakantie,” zegt Helmer. Stedelingen vinden de opkomst van wolven en lynxen mooi en spannend, terwijl plattelandsbewoners die ze van dichtbij meemaken ze liever zien verdwijnen. Maar ook voor de stedeling is het oppassen: dieren gaan daar waar eten is, en zullen daardoor ook naar de stad trekken. Helmer grapt: “Misschien is ‘stadsjager’ wel het beroep van de toekomst.”
Dit gifje toont de herbebossing in Europa de afgelopen 100 jaar
Samenleven met roofdieren
Ook in de rest van de wereld botsen mens en dier regelmatig. Door klimaatverandering en boskap worden de leefgebieden van wilde dieren steeds kleiner. Dieren zijn daardoor gedwongen op zoek te gaan naar eten in de buurt van de mens. Dat leidt tot conflict. Zo vallen bij de Inuit in Groenland jaarlijks doden door ijsberen, op Sumatra door tijgers, en in Rusland door de bruine beer.
Techniek is een deel van de oplossing. Denk aan hekjes met schrikdraad, of pepperspray. Maar we moeten ons niet te veel aan de techniek overleveren: omgaan met wilde dieren is vooral een manier van leven, benadrukt Gert Polet (Natuurbescherming, WNF). Zo leren de Inuitkinderen dat je juist waakzaam moet zijn als je geen ijsbeer ziet, dan weet je dat hij aan het jagen is. “Oplettendheid werkt beter dan vertrouwen op techniek”, zegt Polet, “gidsen die gewapend zijn met geweren komen vaker in de problemen met wilde dieren, doordat ze minder oplettend zijn: ze vertrouwen op hun wapen.”
De natuur in Europa rukt op, en zal de komende jaren blijven groeien. Polet: “Als je de natuur met rust laat, dan komt die vanzelf wel terug. De vraag is vooral: hoe wild willen we het hebben?” Terugkerende wolven, beren en lynxen vragen om een nieuwe ‘mindset’ tegenover de natuur. Het gaat erom hoe tolerant we zijn tegenover de wolf als die in onze achtertuin staat. Die tolerantie bepaalt waar de grens van de oprukkende wilde natuur komt te liggen. Meer weten over mens en natuur? Kijk dan de lezing Hoe wild kan het worden? in de serie Back to the Future terug.
Volgende week
Prof. dr. Martha Frederiks (Religiewetenschap, UU) en prof. dr. Matthijs Schouten (Natuurbeheer, WUR) spreken 17 maart over religie, natuur en cultuur. Een bos dat voor de één heilig is en onaangeraakt moet blijven, is voor de ander een onmisbare bron van inkomsten of de ideale plek voor een zondagse wandeling. Wat zegt dat over de mens en zijn beeld van de natuur?
Reacties (14)
Mooi dat gifje van de spectaculaire herbebossing in Europa de afgelopen 100 jaar.
En wat wordt er vervolgens direct daaronder zonder blikken en blozen beweert? ” Door klimaatverandering en boskap worden de leefgebieden van wilde dieren steeds kleiner.” Niet in Europa. Of gaat het hier opeens over de rest van de wereld?
Er had natuurlijk moeten staan: Dankzij de fossiele brandstoffen en de technische vooruitgang kon de mens het zich permitteren om van de bossen af te blijven. En ondanks de explosieve bevolkingsgroei kon dankzij de fossiele brandstoffen en vergaande technische ontwikkeling de mens het zich permitteren om zich met de natuur te bemoeien en konden dieren en hun leefgebieden beschermt worden. En dankzij de klimaatverandering die voor meer CO2 en meer temperatuur zorgde, is Europa spectaculair groener geworden.
De wolf is welkom in Nederland, mits hij zich aanpast aan onze gewoonten en een inburgeringscursus voltooit..
Typisch trouwens dat de herbebossing vooral rondom het groene ijzeren gordijn plaatsvindt. In Nederland zie je t alleen maar roder worden.
@1: “Dankzij de fossiele brandstoffen en de technische vooruitgang kon de mens het zich permitteren om van de bossen af te blijven”
– Juist die technische vooruitgang maakt kaalslag in het bos gemakkelijker. Biomassa is globaal een veel belangrijker brandstof dan zon of wind.
De winning van fossiele brandstof zorg ook voor bosvernietiging.
@1: “dankzij klimaatverandering die voor meer CO2 en meer temperatuur zorgde, is Europa spectaculair groener geworden”
– welke bewijs is er voor deze bewering?
@2:
Betekend dat ook een peroxide-shampoo-behandeling voor vacht?
;-)
@1:
O.o
Ik heb niks tegen wolven, zolang ze maar van mijn dochters afblijven.
Van oudsher was heel Europa begroeid met loofbos. Zou de mens ophoepelen dan zou er binnen enkele decennia overal weer loofbos zijn om een enkel onherstelbaar stukje na zoals de Loonse en Drunense Duinen (nee ook die zandverstuiving is niet natuurlijk). Heides zouden weer gewoon dichtgroeien met loofbos. Uiterwaarden zouden volgroeien met loofbos. Moerasgebieden zouden langzaam maar zeker weer volgroeien met loofbos. Overal eindeloos loofbos. De rest is allemaal kunstmatig, nep, namaak. Een soort stadspark.
Dat lijkt me dus klinkklare nonsens.
Ten eerste zijn er geen wilde paarden en runderen meer te vinden. Er lopen er wat rond die uiterlijke gelijkenis vertonen met de inmiddels uitgeroeide beesten, maar dat was het dan ook wel; die beesten zijn allemaal zo mak als een lammetje. Bovendien slagen die dieren er enkel in om gebieden open te houden omdat we ze in dusdanig kleine gebieden opsluiten dat er niks anders op zit dan het hele gebied kaal te vreten. Veelal doen we dat ook nog eens in uiterwaarden, vlak langs de rivieren. Veelal relatief open gebieden waar dat soort dieren van nature liever niet is; de gemiddelde “grote grazer” staat echter veel liever in een bosje. Nep, nep, nep.
Ik moest bijna lachen…
Dat kan ik, stedeling, beamen. Ik vind het erg speciaal om een lynx, wilde kat, steenmarter, boommarter, zandhagedis, hazelworm, das, edelhert, everzwijn, bever, otter of andere vermakerlijke fauna tegen te komen. En als u genoeg buiten komt op de juiste tijdstippen kunt u die allemaal zien (want ik heb van alle genoemde beesten in de afgelopen 5 jaar minstens 1 individu waargenomen). Maar is dat natuur? Of kom je ze tegen in zorgvuldig door de mens met bulldozers, kettingzagen en prikkeldraad vormgegeven en beheerde gebieden vol met frankensteiniaanse natuur die zonder voortdurend menselijk ingrijpen binnen 10 jaar helemaal verdwenen is?
Helaas is het dat laatste. En dat geeft een behoorlijk wrange bijsmaak aan de prachtige fauna die je in zo’n gebied tegenkomt; je kunt net zo goed naar de dierentuin gaan… Gelukkig kom ik af en toe nog een vuurvliegje tegen; die beestan staan dusdanig niet op de radar van de popi-jopi natuurorganisaties dat je zeker weet dat de vuurvliegjes die er nog zijn enkel nog bestaan ONDANKS het “natuurbeheer”.
En dat brengt ons bij de wolf: die komt voor een belangrijk deel kijken omdat we onze gebieden zodanig beheren dat deze ideaal zijn voor een wolf. Dat maakt de hele discussie over die wolf nogal vergezocht. Veel van wat we “natuur” noemen zou zonder menselijk ingrijpen in no-time totaal veranderen. Blijft over een dicht loofbos waar zo’n wolf waarschijnlijk niet heel erg blij van wordt en waar u hem bovendien niet zou zien als ie er al was (net als de boommarter en de lynx vandaag de dag, zogezegd). Een beetje een bullshitdiscussie dus: willen we de wolf in onze dierentuin?… laten we eerst maar eens zorgen dat er weer ergens wat natuur ontstaat in Nederland…
@4: Dankzij de fossiele brandstoffen hoeven wij in Europa niet meer onze huizen met hout warm te houden, en ons eten op vuurtjes klaar te maken. Een grote houtvreter was de bouw van schepen. Dankzij technologische ontwikkeling werden dat schepen van staal. Dankzij mechanisatie en intensivering in de landbouw hebben we ondanks een explosieve groei van bevolking al ons land in Europa niet eens meer nodig. Wij komen om in ons voedsel. Elke 4 jaar kunnen we nu een stuk zo groot als Nederland teruggeven aan de natuur. Heb je de tekst gelezen en heb je het kaartje van de spectaculaire toename van bossen gezien?
CO2, temperatuur en vooral niet te vergeten neerslag zijn in Europa toegenomen. In principe zijn dit alle drie factoren die groei gemiddeld genomen kunnen bevorderen. Slechter wordt het er in ieder geval niet van. Ik ga hier geen referenties voor geven. Ik zie dit in de eerste plaats als algemene kennis.
Je plaatst wat losse opmerkingen:
* – ” Juist die technische vooruitgang maakt kaalslag in het bos gemakkelijker.”
Je bedoelt dat de bijl wordt ingeruild voor de kettingzaag? Vast wel, maar als we willen kunnen we toch zo het bos plat walsen? Maar dat wil toch niemand? Ik begrijp deze opmerking niet zo.
** – “Biomassa is globaal een veel belangrijker brandstof dan zon of wind. ”
Ja, helaas is bosbeheer op het Zuidelijk halfrond nog steeds een drama.
*** – “De winning van fossiele brandstof zorgt ook voor bosvernietiging.”
Ja, vast wel, er is nog zo veel wat bos kan vernietigen. Maar het kaartje laat toch duidelijk zien hoe de bossen zich ontwikkeld hebben in Europa?
@6. ik denk dat uw dochters niet veel van wilde wolven te vrezen hebben maar feitelijk meer van dolgedraaide honden, asociale medeburgers, vrouwenhatende moslimextremisten, jihadstrijders, verkrachters en criminelen.
Misschien zou het anders een goed plan zijn om een Ierse wolfshond aan te schaffen en deze Gelert te noemen. Deze legendarische hond van prins Llewelyn uit Wales had namelijk diens kind gered van een uitgehongerde wolf maar hij werd uit “dankbaarheid” zelf gedood door diens onverantwoordelijke baas! Deze had namelijk zijn kind NOOIT aan een hond mogen toevertrouwen hoewel in het verhaal over Peter Pan de drie kinderen van het rijke echtpaar Darling: Wendy, John en Michael, een vrouwelijke sint-bernardshond of een Newfoundlander bezaten die hun kinderjuffrouw was. En dat is weer heel wat anders dan een wolf of een reusachtige krokodil die tikkende wekkers inslikt.
En als uw dochters zich als Roodkapje hadden verkleed en in het jaar 1930 leefden om in Düsseldorf naar oma toe te gaan dan waren ze daarnaast in haar huis vast (een als grootmoeder verklede) Peter Kürten tegengekomen! Hij zou zijn grote ogen gebruiken om naar sekslustige meiden te staren, luisteren naar mooie verhalen en zijn handen gebruiken om daarmee te gaan aanranden! De Duitse politie aldaar had in die tijd meer moeite om de Vampier van Düsseldorf (hij was 100x gevaarlijker dan een wolf!) op te sporen dan een loslopende wolf in de Nederlandse bossen.
@Herman Vruggink
Paradoxaal genoeg heb je wel gelijk. We mogen ook blij zijn dat we tegenwoordig auto’s hebben in plaats van paarden. De paardenmest zou zo over de dorpel klotsen, de uitstoot van methaan en CO2 zou gigantische proporties aannemen, de velden met haver zou zo’n aanslag gepleegd hebben op de landbouwgrond, en we zouden nooit de sterkere epoxylijmen hebben uitgevonden (door de overvloed van lijm uit paardenbeenderen). Je bewering dat de stijgende temperatuur en CO2 de natuur (het groen) in Nederland goed doet, lijkt me wel optimistisch. Veel planten zijn sneller doodgemaakt (door mensen) dan ze kunnen groeien. Wat extra CO2 en een paar graadjes meer kunnen daar niet tegenop boksen.
Ennuh, waarom is het gifje in reverse en zijn er zo weinig (correcte?) aanduidingen? Waar staat veen? Waar staat heide
@10: Dat de mens sneller de plantenwereld om zeep kan helpen dan Warmte, CO2 en neerslag ooit goed kunnen maken is evident.
@8: “CO2, temperatuur en niet te vergeten neerslag zijn in Europa toegenomen .. drie factoren die groei kunnen bevorderen. Slechter wordt het er in ieder geval niet van”
– Forse bewering, klimaatverandering geeft waarschijnlijk meer uitzonderlijke weergevolgen als langdurige droogte, hitte, stormen, overstromingen, … dat vergroot de opbrengst niet.
– Als we zoveel (Europees) voedsel hebben, is het onverklaarbaar dat we zoveel van elders invoeren, ook hout om op te stoken. Of is het meer natuur bij ons, minder elders?
@12: Als we vooruit kijken dan zou het heel goed kunnen dat extremen opbrengsten gaan benadelen. Absoluut. Ik kijk alleen maar terug op de afgelopen 100 jaar in Europa n.a.v. dit blog en dan zien we alleen maar record op record oogsten en daarbij toename van bossen mede door enorme vooruitgang in de bio tech. Verder hebben de groeifactoren CO2, warmte en neerslag gemiddeld genomen niet tegen gezeten. Opbrengsten in het verleden geven uiteraard geen garanties voor de toekomst.
Nederland kan een wolf, of wat voor natuur dan ook totaal niet aan. Bij wild hoort wildbeheer, jacht.. en daar zijn wij panisch voor. Wij hebben namelijk besloten dat een dier alleen gedood mag worden als het zijn korte leven in een klein hok heeft doorgebracht. De discussie bij Pauw en Witteman over een paar afgeschoten zwijnen en een reactie van de minister toont het absurdisme van de Nederlandse houding tegenover wild. In landden waar ze werkelijke natuur kennen zoals Rusland en Canada was dit ondenkbaar geweest, maar toch zijn lui als Midas Dekkers ervan overtuigd dat niet de reactie op het afschieten, maar het afschieten van zwijnen aantoont dat Nederland niet met natuur kan omgaan. Als ik het goed heb vergeleek hij dit zelfs met ISIS.
Nederland is het meest strak georganiseerde land ter wereld, met een dito instelling. De natuur die we hebben is hierop geen uitzondering, en als ik het natuurbeleid van Nederland vergelijk met dat van België, waar Vlaanderen een grote suburb is geworden is dat niet eens zo slecht. Een wolf past hier echter niet in, er komt een moment dat een wolf een kind of hond grijpt. Ik kijk naar de massale protestmars en het spoeddebat in de tweede kamer als de wolf vervolgens afgeschoten moet worden.