Wie zal voor Europa in de bres springen?

RECENSIE - Migratie is de nieuwe revolutie, constateert Ivan Krastev:

Voor veel verworpenen der aarde van vandaag de dag betekent verandering naar een ander land trekken, in plaats van de regering in je eigen land veranderen en blijven waar je bent.

De moderne media zorgen ervoor dat iedere wereldburger weet hoe het leven elders is, en hij of zij kan op zijn vingers natellen wat verstandiger is: blijven, of je laatste geleende geld gebruiken om te vertrekken.

Dat is in veel opzichten een schadelijk besluit. Corrupte regimes komen van hun meest ongedurige burgers af, terwijl de landen waar ze naartoe trekken te kampen krijgen met een vluchtelingenstroom die voor enorme interne spanningen zorgt. De enige oplossingen zijn de grenzen dicht gooien of pogen om de stroom al in de thuislanden (de corrupte, leeglopende thuislanden) onder controle te krijgen. Voorlopig ziet het ernaar uit dat zowel de VS als de EU kiezen voor de eerste optie. Maar daarmee, aldus Krastev, verdwijnt een van de fundamenten onder het Europese Idee.

Ivan Krastev geldt als ‘een van de belangrijkste denkers van Europa’. (Het staat twéé keer op de achterkant van dit boekje.) Maar ook hij weet niet hoe het met Europa zal aflopen. Zijn probleem is dat de wortels van de Europese eenwording diep zoekt. De Europese eenwording was oorspronkelijk een Amerikaans project, opgelegd om een derde wereldoorlog aldaar te voorkomen. Maar Krastev ziet zijn wortels doorlopen tot in de Verlichting.

Niet ten onrechte, natuurlijk. De VS is een kind van de Verlichting. De eenwording was van meet af aan gebaseerd op de idee dat begrippen als ‘vooruitgang’, ‘voorspoed’ en ‘vrijheid’ onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Europa moest, net als de VS, een baken worden voor de rest van de wereld.

En het werd uiteindelijk een spectaculair succes. Er volgden dertig jaar van stevige economische groei (‘les trentes glorieuses’). En na de val van de Muur volgde een spectaculaire uitbreiding oostwaarts. En iedereen dacht dat die nieuwe leden gewoon méér van hetzelfde was; dat die nieuwe lidstaten zich zouden voegen in het westerse model. De handboeken lagen klaar, er was controle, er waren examens.

Maar het lichtende baken werd een krachtige magneet voor de verworpenen der aarde. En daarmee werden genegeerde verschillen plots pijnlijk zichtbaar. Uiteraard die tussen de bevolking en de Europese elite. Een serie referenda maakte die kloof pijnlijk duidelijk. Maar ook de kloof tussen de lidstaten van zuid, oost en west. De zuidelijke lidstaten werden opgescheept met massa’s vluchtelingen, en de oostelijke lidstaten weigerden mee te werken aan een eerlijke verdeling van de last. (Wat de westelijke lidstaten stiekem wel goed uitkwam.)

Krastev, zelf een Bulgaar, wijst haarscherp op de achterliggende oorzaken. Midden-Europa heeft geen historische banden met Afrika. Er is geen interesse, geen verantwoordelijkheidsgevoel, geen schuldgevoel. Het heeft geen ervaring met arbeidsmigratie uit verre streken, en geen ervaring met integratie. De natiestaten aldaar zijn veel jonger dan die in het westen en zijn ontstaan door keiharde ingrepen – door segregatie, uitstoting, moord en gedwongen verhuizing. Minderheden worden beschouwd als historische relicten. Men vindt gewoon dat ze hun biezen moeten pakken. En dat geldt ook voor de zigeuners, die nergens naartoe kunnen. Integreren is onzin, onhaalbaar.

Krastev wijst op nóg een factor die in het Westen te gemakkelijk over het hoofd wordt gezien: de ‘autochtone’ bevolking in die landen krimpt. Zijn eigen Bulgarije is nog het ergste voorbeeld. Wie de kans krijgt, vertrekt naar het Westen. De Bulgaarse schoonmaakster; de Roemeense aspergesteker – voor de achterblijvers zijn het symptomen van westerse dominantie en van een bedreigde natie. En dan vraagt datzelfde Westen of ze alsjeblieft duizenden vluchtelingen willen opnemen.

Zolang het goed ging, hoefde het Westen zich niet te verdiepen in de vraag wat ze met die uitbreiding naar het oosten nu eigenlijk in huis haalde. De vluchtelingencrisis heeft de kloven zichtbaar gemaakt. En ook al zijn de aantallen vluchtelingen de laatste jaren fors gedaald (met behulp van een aantal onmenselijke maatregelen en verzuimen, waar de EU het liever niet te veel over heeft), wie naar de lange termijn kijkt, weet dat dit probleem de komende eeuw alleen maar groter zal worden. De bevolking van Afrika zal de komende dertig jaar verdubbelen. Als één procent daarvan besluit om naar Europa te vertrekken, hebben we het over zo’n 2,5 miljoen vluchtelingen.

Na Europa heet dit essay. Maar zoals gezegd, Krastev weet ook niet hoe het met Europa zal aflopen. Nu de vluchtelingenstroom gedempt lijkt, zijn de Russische agressie en de Brexit de voornaamste pijnpunten. Die eerste factor drijft Midden-Europa westwaarts. En het Britse vertrek betekent dat de macht weer ligt bij de as Parijs-Berlijn. Door dit alles lijkt EU de laatste tijd over een nieuw élan te beschikken. Macron en Merkel zijn vast van plan nieuwe stappen voorwaarts te maken. Maar de oude wortels zijn onbruikbaar geworden. De naïeve idealen van weleer moeten worden ingeruild voor een lastige balans tussen waarden die ooit zo goed samen leken te gaan: hoeveel vrijheid tegenover hoeveel gelijkheid en broederschap?

Zal die balans mogelijk zijn? Of zullen de neoconservatieve straks doorbreken en Europa uiteen halen? Krastev durft niks te voorspellen maar hij wijst erop dat de verdedigers van Europa uit onverwachte hoek kunnen komen. Toen de Spaanse kolonel Tejero het Parlement bestormde, en zijn geweer leegde in het plafond, waren er drie parlementsleden die niet angstig onder hun bankje wegkropen: premier Suarez, ooit een meeloper van het Franco-regime, de communist Santiago Carrillo, en de oude generaal en  communistenjager, Gutierrez Mellado. Die drie hadden totaal verschillende redenen om Tejero te weerstaan. En omdat zij overeind bleven (en Tejero niet de lef had hen te executeren), mislukte de staatsgreep en was de Spaanse democratie gered. Zo weet je ook maar nooit, besluit hij, wie op het cruciale moment voor Europa in de bres zal springen.

Ivan Krastev, Na Europa. 128 blz. Uitgeverij Boom, 17,50 euro.

Reacties (7)

#1 Co Stuifbergen

Een detail: ik dacht dat de poging tot staatsgreep van Tejero ook mislukte doordat de Spaanse koning (Juan Carlos) de staatsgreep afkeurde.
(En misschien waren er nog wel een paar mensen die begrepen dat het tijdperk-Franco voorbij was.)

  • Volgende discussie
#2 mivleeuw

“De bevolking van Afrika zal de komende dertig jaar verdubbelen. Als één procent daarvan besluit om naar Europa te vertrekken, hebben we het over zo’n 2,5 miljoen vluchtelingen.”
Dit is in een notendop waar het over gaat. Al zeggen we heel genereus ‘kom maar hier heen’ dan is dat een druppel op een gloeiende plaat. Het zal moeten komen van eerlijke verdeling van welvaart, rigoreuze maatregelen tegen klimaatverandering, geboortebeperking en andere inspanningen om het leven in arme landen te verbeteren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Lutine

@2

Dat is een herhaling van zetten, Europa bemoeit zich al eeuwen met Afrika, tot dusver heeft dat niet veel goeds gebracht. Afrika zal uit zichzelf het aantal burgers dienen te beperken en corrupte regimes aan de kant zetten. Maatregelen tegen klimaatverandering zijn oké, maar je ziet wat een moeite Macron heeft om bijna niks er door heen te krijgen.

Migratie mag dan de nieuwe revolutie zijn, in Italië zien we dat een fascistisch regime het antwoord is. Waarmee de Europese eenwording ook op achterstand komt te staan. Gelukkig weet Krastev net zo min als ik hoe dit gaat aflopen. Maar onbeperkt Afrikanen opnemen of toe laten kan de oplossing niet zijn. Ook niet voor onze vergrijzing. Migratie ja! Maar graag wel een migratie waar we ook wat mee kunnen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Joop

@3.

Welke migratie kunnen we wel wat mee?

Waarom is het westen en Europa specifiek verantwoordelijk mede voor dictaturen door subsidies en zakelijke belangen. Vaak stromannen westerse regeringen.

En kolonisatie en bij weggaan bizarre grenzen trekken, en nieuwe landen scheppen, die mrde daardoor verscheurd worden door stammenstrijd en burgeroorlog.

Ze hebben laatst net een vondst gedaan die iets met Pontius Pilatus heeft te maken. ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Le Redoutable

“De enige oplossingen zijn de grenzen dicht gooien of pogen om de stroom al in de thuislanden (de corrupte, leeglopende thuislanden) onder controle te krijgen. Voorlopig ziet het ernaar uit dat zowel de VS als de EU kiezen voor de eerste optie.” Aan beide wordt gewerkt, alleen als men een overstroming heeft repareert men als eerste de dijken. Het tweede is vaak controversieel ten eerste wil de bevolking daar vaak geen hulp, mede vanwege het koloniale verleden, en ten tweede is er vaak geweld voor nodig met de bijbehorende kans op collateral damage. En dan is het nog geen garantie voor en oplossing ook, zie Irak, Libië, en Syrië.

” En iedereen dacht dat die nieuwe leden gewoon méér van hetzelfde was; dat die nieuwe lidstaten zich zouden voegen in het westerse model.” Nogal naïef, deze mensen is van kinds af aan het communistische model ingestampt. iedereen is gelijk, maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen en de overheid is altijd de baas. Als leider is dat gecombineerd met westers kapitalisme wel een heel aantrekkelijk model. Daar gaat wel een generatie of 2 overheen voordat dat er uit gesleten is.

“De bevolking van Afrika zal de komende dertig jaar verdubbelen. Als één procent daarvan besluit om naar Europa te vertrekken, hebben we het over zo’n 2,5 miljoen vluchtelingen.” Tenzij daar een massale oorlog uitbreekt zijn het geen vluchtelingen maar economische migranten. 1 procent daarvan hierheen halen heeft ook geen enkele zin voor die andere 99%, immigratie is dus geen oplossing voor dit probleem.

“De zuidelijke lidstaten werden opgescheept met massa’s vluchtelingen, en de oostelijke lidstaten weigerden mee te werken aan een eerlijke verdeling van de last.” De migranten willen ook helemaal niet naar het arme oosten waar de mensen zelf al hun economische heil ergens anders zoeken, dus dat doet er weinig toe. De oostelijke lidstaten doen wel het meest om de migrantenstroom via hun land terug te dringen dus die leveren wel degelijk een nuttige bijdrage, waar de andere landen oogluikend wel blij mee zijn. De oostelijke staten zien bovendien aanslagen in Duitsland, Banlieu’s in Frankrijk, Molenbeek toestanden in België en continue gezeik om culturele historie in Nederland, niet zo heel gek dat ze daar niet om zitten te springen.

“Door dit alles lijkt EU de laatste tijd over een nieuw élan te beschikken. Macron en Merkel zijn vast van plan nieuwe stappen voorwaarts te maken.” Merkel heeft al gezegd op te stappen en Macron moet ook nog maar zien of hij de Gele Hesjes overleefd, ik zou hier niet al te veel op rekenen. Als we dan Le Pen of Melenchon krijgen is Europa nog veel verder van huis en zijn we opeens de minderheid.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Joop

Mooie gedachte, hoe een Midden-Europeaan (we zeggen liever Oost-Europeaan) Europa ziet met een groot verschil tussen het midden en het westen.

Dat is ook wat ooit professor Hermann von der Dunk zei: in het oosten hebben ze de drie zuilen van de Westeuropese cultuur niet meegekregen te weten: renaissance, reformatie en verlichting.

Er zal nog een lange weg voor de intellectuelen in het oosten liggen, in de zin, ze kunnen nooit die dingen snel integreren in hun denken. Vooral omdat ze zelf nog hun eigen tradities en cultuur hebben, geschiedenis met vijandige buren als de Turken en de Russen. Of opgeslokt zijn door dan weer de Oostenrijkse Habsburgers.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 KJH

De enige oplossingen zijn de grenzen dicht gooien of pogen om de stroom al in de thuislanden (de corrupte, leeglopende thuislanden) onder controle te krijgen. Voorlopig ziet het ernaar uit dat zowel de VS als de EU kiezen voor de eerste optie. Maar daarmee, aldus Krastev, verdwijnt een van de fundamenten onder het Europese Idee.

Nee, of in ieder geval: dit stukje maakt niet duidelijk of en hoe dat gebeurt (dat verdwijnen van een fundament onder het Europese Idee).

Ik denk dat je grenzen dichtdoen en bewaken juist een voorwaarde is voor de EU om te kunnen oveleven. Jij wil de Middellandse zee overzwemmen? Da’s fijn – we brengen je per kerende post terug naar Lybie, hier is een visum aanvraag formulier. Invullen in land van herkomst graag.

  • Vorige discussie