Wie wordt de baas van de rommelpartij?

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag (of de dag daarna) op Sargasso.

Alexander Pechtold of Lousewies van der Laan? Een maand geleden leek het erop dat Pechtold zijn concurrente zou kloppen. Maar mijn intuïtie hapert nu. Opnieuw de mannen geconsulteerd die het kunnen weten, de debatroutiniers Martijn de Greve – dé campagnesouffleur van Lodewijk
Asscher – en Pieter Hilhorst. Zij leiden – net als een maand geleden bij de VVD – de debatten bij de partijleidersstrijd van D66. Hilhorst is overtuigd van de overwinning van Pechtold. De vorige keer negeerde hij de waarschuwingen van zijn beeldschone Pallas Athene, want hij wist het zeker, zijn intuïtie zat goed: Verdonk zou Rutte verslaan. Martijn de Greve voorspelt dat Van der Laan gaat winnen. Hij gaat gelijk krijgen, zegt mijn intuïtie aarzelend. Is het eigenlijk belangrijk wie de dienst gaat uitmaken bij D66? Niet echt, omdat D66 al maanden een rommelpartij is. Het leiden van een kwetsbare partij komt vier jaar te vroeg, zowel voor Pechtold als Van der Laan.

Ze zijn aan het oefenen, testen ideetjes en zoeken naarstig naar een koers. Retorisch is Pechtold sterker. Hij is een zalenman, speelt met vragen uit de zaal, neemt ongegeneerd wat maniertjes van Wiegel over, is een beetje houterig en op het eerste gezicht arrogant. Maar Pechtold kan, als hij wil, goed luisteren en reageert slim op de kritiek op zijn optreden.

Van der Laan spreekt te snel, slikt klinkers in en hanteert lelijke oneliners. Ze is bedreven in het flirten met publiek, raakt haar ondervragers even aan en heeft een mooie bas in haar stem. Maar dat veelbelovende aura is ze kwijtgeraakt. Tot een jaar geleden was Van der Laan een soort progressieve versie van Margaret Thatcher, nu maakt ze te veel ruzie. Ze mist een ervaren souffleur die haar direct kalmeert als Pechtold weer eens denigrerende opmerkingen heeft gemaakt. Gewoon niet reageren, stoïcijns blijven, dat is de oude wet van de legendarische Franse politicus Léon Blum. Die propageerde dat je de tegenstander altijd hoffelijk tegemoet blijft treden. Pechtold en Van der Laan zijn junioren, geen ervaren staatslieden. Wijsheid is bij hen ver te zoeken. Hun probleem is de chaotische manier waarop ze van standpunt wisselen. Beiden zijn geen liefhebbers van het kabinet. De achterban van D66 smeekt om argumenten waaruit blijkt dat de kabinetsdeelname van D66 niet nutteloos is. Er is geen enkel argument, behalve de zes zetels waarmee de democraten het kabinet-Balkenende een meerderheid verschaffen.

Een maand geleden zag het er even zonnig uit, toen Rita Verdonk de VVD leek over te nemen. De progressieve vleugel van de VVD murmelde dan wel eens over een nieuwe partij samen met D66. Pechtold zag gloriedagen naderen, maar Mark Rutte verstoorde alle dromen. Ondanks de waterige ideeën en het inconsistente optreden kan een D66-partijtje met een beetje mazzel op vier tot zes zetels rekenen. Alles hangt af van de tweestrijd tussen Bos en Balkenende. Als dat een slopend één-op-één gevecht wordt, verdampt de marge van D66. Het blijft nog steeds een partijtje van beschaafde mensen, die ‘een betere samenleving willen’, ‘waar je het beste uit de mensen haalt’. Ze vinden dat ‘iedereen’ het goed moet hebben. Ze zijn onhandige onderhandelaars, geen vaardige bestuurders. Dat kunnen ze niet compenseren, omdat ze niet beschikken over de weldadige charme en politieke poëzie van hun oervader, Hans van Mierlo.

Felix Rottenberg
Columnist Het Parool en associate-redacteur VPRO Tegenlicht.