Welkom in Archeon

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Richard Kroes over Archeon. Nooit van gehoord? Lees verder……

Een museum kun je het niet noemen, al heeft het die status sinds een jaar wél en kun je er gratis binnen met een museumjaarkaart. De suppoosten zorgen er voor dat je vrijwel overal aan kunt zitten en er is veel te veel te doen voor de bezoekers. Bovendien: in een museum groeit geen gras. Een ‘openluchtmuseum’ is het ook al niet, want er staat niks ouds of kunst, alleen maar namaak. En een pretpark is het al evenmin, want daar is het véél te serieus en educatief voor. Archeon zit eigenlijk precies tussen die drie in en gaat al sinds de opening in 1994 door het leven als ‘archeologisch themapark’. Ook dat dekt de lading niet, want hoewel het initiatief voor het park van archeologen kwam, zijn historici voor het resultaat – zeker voor wat betreft de Middeleeuwen en de Romeinen – minstens even verantwoordelijk.

Oude beroepen

Archeon. U kunt er gaan zien hoe Nederland er uit zag in de Prehistorie, de Romeinse tijd en in de Middeleeuwen en u kunt er beleven hoe het leven destijds was. Daarbij wordt u geholpen door de zoëven al genoemde suppoosten, ‘archeotolken’, die u – gestoken in de kledij van die tijd – alles kunnen vertellen over de periode waarin ze rondlopen en vaak ook een beroep uitoefenen waarvan u in het normale leven niet zo snel een vertegenwoordiger zult tegenkomen: schoenmaker, touwslager, vuursteensmid, tempelpriesteres, boogschutter, kaartwever, monnik en niet te vergeten: gladiator.

U kunt een andere weg lopen, maar meestal zult u eerst terecht komen in diverse stukjes Prehistorie van Nederland. Kenmerkend voor het obsessieve enthousiasme van de stichters kunt u daar ook inderdaad vrijwel alle prehistorische culturen terugvinden: rieten hutjes op een rivierduin uit de Midden-Steentijd, toen we nog joegen en verzamelden, een Bandkeramische boerderij, de eersten die landbouw naar het zuiden des lands brachten, een boerderij van de Hunebedbouwers én natuurlijk een hunebed. Daar kunt u – met enige lenigheid en op uw knieën – trouwens in. Iets wat maar weinig bezoekers doen. En hoewel de gemiddelde bezoeker de verschillen totaal niet ziet, zijn daar ook nog boerderijen uit de Brons- en IJzertijd aan toegevoegd. Voor de leek zien ze er allemaal uit als een groot rieten dak en alleen de archeotolken kunnen u uitleggen waarom u toch echt kijkt naar een vroeg-midden-IJzertijd pandje uit het noordelijk zeekleigebied.

Het leukste deel

Kiest u na de ingang het lange pad, dan komt u in het Middeleeuwse dorpje Gravendam terecht, één straatje waarin – als u niet oplet, ziet u het niet – alle huizen anders zijn en in elk huis een ander beroep wordt uitgeoefend. Persoonlijk vind ik het het leukste deel van Archeon: het staat het dichtst bij ons (men woont in huizen die lijken op de onze) en tegelijkertijd is het volkomen anders. Aan één uiteinde van Gravendam staat een galgenberg. Kort na de opening hing daar ook echt een pop in de strop en bovenin de balk zit een bakje waarin de eerste archeotolken rauw vlees legden om kraaien aan te trekken. Daar is men na het faillissement in 1996 toch maar mee opgehouden. Realisme is leuk, maar de tere kinderziel hoeft nu ook weer niet alles te ondergaan.

Aan het andere einde van Gravendam staat het nagebouwde Franciscaner klooster uit Dordrecht, waar u op de begane grond een versnapering kunt gebruiken (let even op de kaarsen in de nissen in de muur), maar vooral even moet gaan plassen in de toiletten op de eerste verdieping. U blijft daar langer dan strikt noodzakelijk is.

Imposant

Het minst leuke vind ik het Romeinse deel van Archeon, terwijl ik nota bene van origine een Romeins archeoloog ben… De gebouwen zijn me – ook nu ze al wat ouder worden – net iets te gelikt en het geheel wekt niet de indruk een stad te zijn, terwijl dat wel de bedoeling is. Imposant is de Romeinse tijd wel.

Vooral de reconstructie van het in Heerlen gevonden badhuis laat goed zien hoe kolossaal zo´n gebouw eigenlijk was. U ziet dat niet als u alleen de opgegraven funderingen in Heerlen bezoekt. Het badhuis in Archeon was – met de hulp van wat moderne techniek –  functioneel totdat de curator in 1996 de waterleidingen liet kapotvriezen. Ik heb er in die twee jaar twee keer op zijn Romeins gebaad. Dat kan nu niet meer, doodjammer.

Versnaperingen zijn ook bij de Romeinen te krijgen in de herberg, een uitspanning die ook tegenwoordig niet zou misstaan, alleen jammer van het glazen dak boven de binnenplaats. Begrijpelijk vanuit gedachten van commercie, maar het hele effect van een binnenplaats gaat ermee verloren. Ik heb er – vóór het glazen dak – wel eens een feest meegemaakt en vond het jammer dat je er niet kon logeren. Maar misschien kan dat inmiddels wel. Archeon haalt een boel inkomsten uit bedrijfsfeesten en dergelijke.

Doorstart

Ik heb zelf destijds (full disclosure) voor de ingangspartij een Romeinse brug ontworpen, uiteraard onbezoldigd. Hij is na de opening in 1994 twee jaar in gebruik geweest. Die brug staat nu, half afgebroken, net buiten de omheining van Archeon en vormt het centrale uitkijkpunt van de woonwijk Kerk en Zanen. Voor het faillissement in 1996 was Archeon namelijk een enorme lap grond waarop vooral nog hele grote plannen voorgenomen waren. Na de doorstart is het park fors ingekrompen en eigenlijk is dat een voordeel: de oorspronkelijke stichters hadden zich een beetje miskeken op de enorme loopafstanden voor de bezoekers. Nu ligt alles lekker makkelijk vlak bij elkaar in de buurt, terwijl het inmiddels flink opgeschoten geboomte de verschillende tijdsperioden fijn uit elkaars zicht houdt.

Archeon houdt jaarlijks een midwinterfair rond kerst, een Romeinenweek in juli en een Vikingweek eind augustus. Dat zijn de leukste perioden om er méér te zien dan alleen Archeon omdat er van heinde en verre mensen komen om een bijdrage te leveren. Als Archeon open is, houden ze ook dagelijks gladiatorengevechten in de arena naast het badhuis. Tot een paar weken geleden werd aan het eind van de show de verliezende gladiator de keel afgesneden en u hoorde in het hele park hoe het publiek joelde en gruwde. Onlangs is dit deel van demonstratie afgeschaft: het werd iets te duidelijk waarom IS-video’s zo enorm populair zijn op internet.