Op Sargasso bieden we regelmatig ruimte voor gastbijdragen. Vandaag wederom een bijdrage van Dimitri Tokmetzis, freelance journalist te New York. Het artikel is ook op zijn eigen blog te lezen.
Ligt het aan mij, of steekt er eindelijk een privacystorm op in Nederland? De laatste tijd lijken de mainstream media eindelijk het onderwerp te hebben opgepakt, met als boegbeeld de activistische Telegraaf. De ontwikkeling van het Elektronisch Patienten Dossier ligt ineens onder een vergrootglas en stuit op onverwacht veel verzet. De herstart van Bits of Freedom werd met veel gejuich ontvangen. Op internet en daarbuiten zijn inmiddels meerdere blogs en bewegingen actief die er niet voor terugschrikken naar de rechter te stappen.
Toch stel ik mezelf geregeld de vraag: is het nu echt zo erg gesteld met onze privacy? De onderstaande passage illustreert mijn punt. Het komt uit het boek The naked society van de Amerikaanse journalist Vance Packard.
A quite different kind of electronic surveillance – and control – has become possible through the development of giant memory machines, each month more and more information about individual citizens is being stored away in some gigantic memory machine. Thus far, the information about individuals is usually fed into the super-computers to serve a socially useful or economically or politically attractive purpose. But will it always be? This might especially be asked concerning those memory machines that are building up cumulative files on individual lives.
If information is power, Americans should be uneasy about the amount of information the federal government is starting to file on its citizens in its blinking memory banks. There are, for example, the gigantic memory machines that the Internal Revenue Service is starting to use to check data from our tax returns against data accumulated about us from other sources, such as employers and banks. The computer also watches for unlikely patterns. Obviously these memory banks are useful tools for fair and efficient tax collecting. But what are the implications for two decades from now, in 1984? If future bureaucrats choose, they can build up so-called ‘cum’, or cumulative files, on each taxpayer over decades, and thus will have, instantly recallable, a vast amount of personal information about the living habits of every adult in the realm.
Het boek is in 1964 uitgebracht en was op vele manieren visionair. De meeste van Packards observaties zijn uitgekomen, en hoe! Hij klaagt over de monitoring van personeel en inderdaad, de manieren waarop personeel tijdens de sollicitatie en daarna onder een vergrootglas wordt gelegd is enorm. Surveillancecamera’s – toen net in opkomst in de VS – zijn een onopvallend onderdeel geworden van het straatbeeld. En het brief- en belgeheim? Daar heeft de tapzucht van de Nederlandse politie en de Richtlijn Dataretentie een einde aan gemaakt.
De voorspellingen van Packard zijn dus grotendeels uitgekomen, maar geldt dat ook voor zijn angsten? Sinds 1964 zijn onze vrijheden eerder uitgebreid, dan verdrukt en 1984 is vooral een boze droom (dat veronderstelt immers dat een centraal gezag alles controleert – het tegendeel is eerder waar). De burger lijkt invloedrijker dan ooit nu de toegang tot macht en bestuur steeds minder is gemedieerd. De overheid heeft steeds meer moeite om uberhaupt controle te houden, nu zoveel diensten ‘op afstand zijn geplaatst’ of zijn geprivatiseerd.
Weinig privacy en toch vrij. Wat verklaart deze tegenstelling? Ik werp de kwestie maar op als vraag, omdat ik geen pasklaar antwoord heb.
Ik heb wel een vermoeden. Ten eerste lijkt er sprake te zijn van een golfbeweging. Na de val van de Muur is in Europa uitgebreide privacywetgeving opgezet die in de praktijk veel waarborgen biedt voor het verzamelen van informatie. Alle EU landen kregen een College Bescherming Persoonsgegevens die daarop toeziet.Nog voor de millenniumwisseling kwam privacy onder druk te staan door het nieuwe veiligheidsdiscours. En we weten allemaal wat 9/11, Madrid, Londen en Mohammed B. teweeg hebben gebracht.
Ten tweede moeten we overheid en bedrijven blijkbaar meer krediet geven. Als een goede omgang met onze persoonsgegevens al niet belangeloos gebeurt, dan hebben ze op zijn minst een verlicht eigenbelang hun reputatie goed te houden.
Ten derde is het vergaren van informatie met behulp van techniek, zoals cameratoezicht, de elektronische kind-, leer- en patientendossiers, het rekeningrijden, de ov-chipkaart an sich niet zo problematisch. Door haast automatisch daartegen te hoop te lopen, verval je al snel in technofobie. Je ontkent dan ook de voordelen – gepersonaliseerde dienstverlening door bedrijven en overheid, wat we toch heel graag willen (meer veiligheid is overigens vaak een drogreden). Dat maakt de discussie ook zo lastig. Overheid en bedrijven zeggen immers: ‘we bedoelen het toch goed, we doen het voor jullie, wat willen jullie nou?’ Deze technofobie klinkt sterk door in Packards verhaal en in veel huidige privacydiscussies.
Dat neemt niet weg dat er wel reden is tot zorg. De wetgeving heeft steeds meer moeite om pas te houden met de snelle technologische ontwikkelingen en de voortdenderende globalisering. Ik denk ook dat we nog onvoldoende bewust zijn van wie wat met die informatie kan doen, dus hoe de toegang tot en gebruik van persoonsgegevens is geregeld. Veel informatie wordt gebruikt om klant- en risicoprofielen van ons op te stellen – groepskenmerken die op basis van statistiek zijn samengesteld. Maar wat zeggen profielen over individuen, hoe krijg je inzicht in wat voor profiel er van je is gemaakt en hoe kun je daar als burger controle over houden? In Rotterdam worden binnenkort automatische risicoprofielen gemaakt van gezinnen in het elektronisch kind dossier, dat daar Kidos heet (wie verzint die namen toch). Het feit dat je in zo’n dossier staat, is niet zo erg. Wel vervelend is dat die beperkte informatie wordt gebruikt om je in een categorie te plaatsen. Ben je een jonge moeder en ben je een keer niet komen opdagen voor en gesprek op het consultatiebureau? Dan kom je automatisch in een verdacht profiel en krijg je vermoedelijk een huisbezoek.
Privacywetgeving beschermt redelijk goed – tenminste in Europa – welke informatie mag worden gevraagd en opgenomen. Maar het zegt nog te weinig over wat vervolgens met die informatie mag worden gedaan. Het lijkt steeds lastiger te worden om dit gebruik van informatie met de juiste waarborgen te omkleden.Als we al ergens bang voor moeten zijn, laat het dan niet techniek zijn, of het principe van het afstaan van onze persoonsgegevens. Maar laten we ons eerder zorgen maken over onverstandig gebruik van informatie en manieren verzinnen om daarover meer transparantie, wederzijdse transparantie, af te dwingen. Dat waarborgt onze vrijheid waarschijnlijk het beste.
Reacties (21)
Goed stuk. Met name dat puntje over doorslaan naar technofobie.
De burger lijkt invloedrijker dan ooit nu de toegang tot macht en bestuur steeds minder is gemedieerd
Ja, Europa is hier een treffend voorbeeld van…
Ten tweede moeten we overheid en bedrijven blijkbaar meer krediet geven. Als een goede omgang met onze persoonsgegevens al niet belangeloos gebeurt,
Hou toch op, kijk eens naar het nieuws voor de laatste (en zoveelste) onzorgvuldige behandeling van dit soort materiaal
cameratoezicht, de elektronische kind-, leer- en patientendossiers, het rekeningrijden, de ov-chipkaart
Geen van allen werkt nog. Muv cameratoezicht, wat zoals in Groot Brittanie niet blijkt te werken.
Waardeloos stuk.
Zeer naief stukje
En hoe voorspelbaar: technofoben* vinden dit een slecht stuk.
*eigenlijk: mensen die het idee is aangepraat dat ze controle kwijtraken die ze toch al niet hadden.
Het stuk negeert het fundamentele karakter van het punt dat je door centrale databases de zeggenschap over wie wat over je weet kwijt raakt. Niets dat daar afdoende tegen helpt zolang voor de technische oplossing van een centrale database wordt gekozen.
Gepersonaliseerde dienstverlening is in de praktijk helemaal geen voordeel voor de dienstenafnemer, maar een manier voor de dienstverlener om zijn omzet te verhogen.
@5: gelul.
Ik blijf het amusant vinden dat mensen zichzelf of hun huis kraaiend opzoeken op google streetview, terwijl als de overheid zoiets zou doen (met een auto heel nederland af en alles op de foto zetten) de virtuele schandpalen over zouden stromen van telegraafkots.
De burger lijkt invloedrijker dan ooit nu de toegang tot macht en bestuur steeds minder is gemedieerd.( whatver that means )
Lang leve Europa , de Euro en de President.
oh oh wat had de burger een invloed op dat proces.
Vrijheid zit in je hoofd , beperkingen in je geweten.
@jb. Goed punt. Centraal opslaan lijkt wel een mantra, maar natuurlijk oliedom. Overigens is decentrale opslag – maar met gekoppelde databanken – anders dan centrale opslag?
@ hemaworstje. Had de burger een paar decennia terug meer invloed dan nu?
@ rest, ben toch benieuwd naar jullie antwoord op de vraag.
ben toch benieuwd naar jullie antwoord op de vraag.
Wat is je vraag dan?
Had de burger een paar decennia terug meer invloed dan nu?
Ik vind het maar een raar stukje, je baseert jouw ideaalbeeld van een alles omvattende database op jouw veronderstelling dat de burger toch nooit veel invloed gehad heeft en daarom maar niet moet zeuren als hij dit geen ideale situatie vind en als hij dat wel doet een technofoob is.
“Wilt u zegels?” is vervangen door “heeft u een klantenkaart?”. De informatie die je daarmee vrijwillig weggeeft in ruil voor een paar kruimeltjes schijnt voor velen toch geen enkel probleem te zijn. Dat hiermee profielen worden aangemaakt, en deze gegevens vervolgens doorverkocht worden aan andere bedrijven beseffen mensen zich waarschijnlijk niet, of het kan ze niets schelen (want we krijgen er een gratis pak stroopwafels voor terug).
De manier waarop velen zich op het internet prijsgeven, zonder erover na te denken aan wie ze nu eigenlijk hun gegevens afgeven, schijnt velen ook niets uit te maken. Dat Google alle e-mails scant, “date-sites” de intiemste gegevens van je hebben, “prijsvraag-sites” alles van je inkomen/koopgedrag je hebben afgetroggelt voor de kans op een reis naar het zonnige zuiden, de burger doet er zonder na te denken aan mee.
Dat op het werk je surfgedrag word bekeken, je interne e-mails worden bekeken (alhoewel dat officieel niet mag, wordt het massief gedaan), niemand ligt er wakker van.
We gooien zelf de informatie op straat.
Dat de overheid in verhouding maar een deel van de daadwerkelijk belangrijke informatie, in het kader van de misdaad/terrorisme bestrijding van je wil hebben, nee, daar winden we ons over op. Willen we bijv. naar de US/Israel reizen, willen ze ook alles van je weten, en guttegut, daar kunnen we ons zo druk over maken.
Denk nou zelf eerst ff na.
De overheid is echt niet zo in je geïnteresseerd als je paranoïde brein zich uitdenkt. Alleen als er een “reden” voor is.
Ik heb er in ieder geval niet zoveel op tegen als de overheid alles van me weet, maar goed, ik heb dan ook niets te verbergen. Ik doe niets illegaals, en ben ook niet van plan het te doen.
Bedrijven aan de andere kant…
Als er weer eens iemand belt met een aantal “vragen”, geef gewoon verkeerde antwoorden. Dan maken ze een profiel van je aan wat voor geen meter klopt. Man, tussen de 30 en 40, vrouw en twee kinderen, vermogend, autobezitter, regelmatige vakantieganger, dat is het profiel wat ze willen. Zeg gewoon dat je werkeloos bent en single, en ze bellen nooit weer terug.
Als je op het werk lasterende e-mails over een collega stuurt, besef dat er wordt meegelezen (het mag misschien niet, maar het gebeurd massief), dus doe het dan ook niet (of via een ander kanaal). De personeels-afdeling krijgt anders een ongezonde belangstelling in je.
Preventie, bewustwording en een betere kennis van de mechanismen van het internet en de interne mechanismen binnen het bedrijfsleven is nodig.
Gebruik de geanonimiseerde mogelijkheden (zolang het nog kan) en houd je gewoon in.
Je gaat toch ook niet op straat roepen: “he jongens, ik verdien gemiddeld 80.000 euro per jaar, heb een paar dure schilderijen thuis hangen, een bak vol zilver-bestek, en trouwens, ik ben de komende weken op de Malediven”.
En mijn mening, als vrij mens, is dat dit een naief stuk is. De discussie verdiept de kloof en dat lijkt me ook de bedoeling ervan. Controle is macht is (gecontroleerde) vrijheid en -geluk? Ik geloof het niet. Ik wil een machine nog wel geloven, alleen diegenen die ze bedient niet. En daarom ben ik tegen rekeningrijden, tegen ov-chipkaart, tegen CCTV, tegen nanochipinspuiting, tegen EPD, is mijn bonuskaart naamloos et cetera. Ik geloof niet in dit soort voordeeltjes. Ik ben aantoonbaar geen technofoob, gezien mijn professie. Dimitri oppert een idiote stelling. Ik geloof pionnen zoals hij niet, noch hun schakers.
“Neo-luddism conjures pre-technological life as the best post-technological prospect.”
Pfff. wat een stuk naiviteit, zowel in het stuk als in sommige reacties.
jb (reactie 5) staat de spijker op de kop, waar het hier om draait.
Om daar aan toe te voegen:
Privacy gaat voor een groot deel over macht en controle. Technologie met name zorgt voor een verschuiving van macht van de burger naar bedrijven en overheid, of creeert zelfs nieuwe machtsplaatsen waar deze niet eerder bestond. De wet is ervoor om dit te sturen zodat het op balans gelijkwaardig en voor de burger, overheid en bedrijven controleerbaar blijft. En dit laatste is dus absoluut niet het geval!
Geen misbruik, goede bedoelingen en algehele overgave zijn naieve kortzichtige ideeen in dit licht.
“Ligt het aan mij, of steekt er eindelijk een privacystorm op in Nederland?”
Ja het ligt aan jou.
Nederlanders zijn een volgzaam volkje.
Citaat gevonden op metareporter.nl
zie ook link: http://www.nu.nl/algemeen/2109630/eu-expert-vindt-nederlanders-naief-met-privacy.html
Citaat:
“Veel Nederlanders zijn naïef over de bescherming van hun privacy, oordeelde de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming Peter Hustinx gisteren bij een lezing. Terwijl in andere lidstaten van de EU de bezorgdheid is toegenomen tot 80 à 90 procent van de ondervraagde bevolking, is in Nederland als enige EU-land de laatste jaren die bezorgdheid juist drastisch gedaald, van 50 naar 35 procent.”
Hah, overal wordt onze vrijheid beperkt, maar dan gaan we over het PATIENTENDOSSIER een punt maken.
Echt…
de burger heeft nu net zoveel inspraak in het besturingsproces als 40 jaar geleden dimitri,
De machines zijn in handen van het bedrijfsleven, programmeren van de bedieners van die machines is iets wat de staat doet ten dienste van het kapitalisme.
De maatschappij dat ben jij 67 jaar lang werken en 10 jaar pensioen.Dat is je vrijheid.
L’etat c’est Unilever, Shell en de banken.
De illusie dat je wat te bepalen hebt in dat proces ( democratie, vrijheid) is pure propaganda ter motivatie van het personeel.
Toen ik een eeuw geleden op de lagere school werd opgevoed (of niet, zo je wilt) bestond de helft van de leerstof niet zoals nu uit hoe sociaal je bent, niet pesten, samenwerken, groepsprojekten, groepopdracht, zeehondjes, milieu. Maar hoe is dat zo gekomen. Welke verlichte geesten hebben van alle lagere scholen een montessori vrije schoolvariant gemaakt ? De aanzienlijk slechtere kennisscores maken mijn genivelleerde kinderen klaar voor een homogene ideeensoepmaatschappij, is dat soms de bedoeling ?
Meer dan 50% van de huisartsen leggen nu de gegevens die ze verzamelen vast via een webbased applicatie in een centrale database. Alle ziekenhuizen leggen alle data die ze verzamelen vast in centrale databases. Als de landelijke verwijsindex bijhoud wa
Meer dan 50% van de huisartsen leggen nu de gegevens die ze verzamelen vast via een webbased applicatie in een centrale database. Alle ziekenhuizen leggen alle data die ze verzamelen vast in centrale databases. Als de landelijke verwijsindex bijhoud wa
Als de landelijke verwijsindex bijhoudt waar de informatie staat en wie er toegang toe heeft wordt de privacy van u dan eerder geschaad ? De politieke discussie over het EPD is een achterhoede gevecht en hoe langer het wordt tegengehouden hoe langer we opgescheept zitten met verouderde systemen die kraak gevoeliger zijn en geen richtlijnen hoeven te volgen om logfiles bij te houden van diegenen die zich toegang hebben verschaft tot de informatie. We ‘betalen’ we nu al de veiligheidsrisico’s en ‘verdienen’ pas de voordelen als de aansluiting van de ZISsen en HISsen op het landelijk schakelpunt een feit is.
2 punten die niet ter sprake zijn gekomen:
• Het verzamelen van informatie maakt die informatie nog niet inzichtelijk. Computers zijn domme apparaten en snappen de informatie niet die ze bewaren. Dus al die cameras bijvoorbeeld zijn pas effectief als de beelden ook worden bekeken. En dat worden ze natuurlijk niet…
• Ik groeide op in een dorp waar iedereen van iedereen alles wist. Dat was normaal en niemand klaagde over privacy. Nu is het dorp een global village geworden en zijn we in veel opzichten anoniemer geworden. Het ‘gebrek’ aan privacy dat we nu ervaren zou dus ook beschouwd kunnen worden als een terugkeer naar een normale situatie.
Maar die 2 punten nemen niet weg dat het ongebreideld verzamelen van al die informatie mij wel zorgen baart…
Right…
“Ten tweede moeten we overheid en bedrijven blijkbaar meer krediet geven. Als een goede omgang met onze persoonsgegevens al niet belangeloos gebeurt, dan hebben ze op zijn minst een verlicht eigenbelang hun reputatie goed te houden.”
De redenering gaat mank in twee opzichten. 1) Als er weinig privacy-problemen naar buiten komen, dan kan je daar niet uit concluderen dat alles goed gaat. 2) Maar er zijn bovendien legio gevallen bekend. Voorbeeldje? Twee dagen na posten van het stuk:
http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2009/11/22/221109_vrouw_verliest_verzekering.html
Ik denk dat als je alleen al een lijst maakt van de privacy-excessen die in het nieuws komen, je zo’n stuk niet kan schrijven.