Weg die nostalgie

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

iphone-dial-retroSargasso plaatst regelmatig gastbijdragen. Vandaag een essay van schrijver / journalist Jerôme Inen dat op 23 september ook in de Volkskrant verscheen. Inen is docent Nederlands bij The New School in Amsterdam.

Ik ben een nostalgisch mens. Ik ben nu midden veertig (de terugkijkleeftijd), maar ik heb al vanaf mijn puberteit het verlangen gehad dat ‘vroeger’ nog te proeven, te ruiken en aan te raken zou zijn. Dus als Ringo Starr, die ooit de drummer was van The Beatles zegt ‘Als ik aan die tijd denk (toen The Beatles nog bestonden als band) moet ik vaak huilen’, dan snap ik hem helemaal.

Maar de laatste tijd voel ik me steeds ongemakkelijk worden, zo gericht is onze maatschappij op ‘vroeger’. De nostalgie verstikt me.

Beatlemania
Op 9 september (het zal niemand ontgaan zijn), werd de wereld overspoeld door een nieuwe Beatlemania. Er kwam een The Beatles-game voor de Xbox 360 uit (waarin je zelf Beatle kan spelen), én er kwam een complete remastering van alle Beatles-muziek uit op cd. In stereo en in mono – voor de nostalgici.

Dit nieuwsfeit was aanleiding voor alle media om niet alleen aan het uitbrengen van het spel en de cd’s aandacht te besteden, maar uiteraard ook aan de geschiedenis van The Beatles zelf. Op de Nederlandse tv kwamen de beelden van de rondvaart van The Beatles (zonder Ringo, snik!) in Amsterdam, Lennon in het Hilton samen met Yoko. De BBC had een hele thema-avond over The Beatles.

Ik keek. Ik houd van The Beatles. Ik werd altijd vrolijk van ze. Maar ik begon mij tijdens de BBC-Beatles-Avond langzaam treurig te voelen. Raadselachtig.

Het raadsel vatte vorm, de volgende ochtend. Mijn krant opende met een foto van een jonge man (20, 21) die door het beeld liep met een enorme doos met The Beatles-games voor de Xbox. Achter hem stond een lange rij (met alle leeftijden, van dertigers tot vijftigers) te wachten voor of de game of de geremasterde Beatles-cd’s.

In het begeleidende artikel stond: Inspirator voor de game? Dhani Harrison, de zoon van George Harrison, ooit gitarist van The Beatles. De remix voor de cd’s? Gedeeltelijk in handen van Giles Martin, de zoon van George Martin, ooit de producer van The Beatles.

Treurig
Ik werd nog treuriger. ‘Jongens, meisjes’, had ik willen zeggen. ‘The Beatles waren natuurlijk steengoed. Echt waar. Maar de band bracht zijn laatste plaat uit in 1970. Bijna 40 jaar geleden! Wat voor cultuur hebben we als we zo moeten teruggrijpen naar het verleden?’

Ook las ik in de krant dat er een Nederlandse versie was gemaakt van Yes, Minister, een tv-programma van bijna dertig jaar geleden. De kritieken waren niet mals. Te veel de oude serie nageaapt, als ik het zo mag samenvatten. En dat ondanks het feit dat de regisseur Peter de Baan zei: ‘We geven er onze eigen, Nederlandse draai aan.’

Nou, nee dus.

Toen kwam mijn 8-jarige dochtertje met het verzoek om op YouTube de Doe Maar-filmpjes te kijken. Zij heeft dankzij de film Abeltje (geschreven door Annie M.G. Schmidt, uitgekomen in 1965) de band Doe Maar ontdekt. Leuk natuurlijk, want ik kan de meeste liedjes van Doe Maar letterlijk meezingen.

Handig, want de nummers staan allemaal op YouTube. En ze worden precies op de manier gezongen zoals Doe Maar ze ooit heeft opgenomen – behoudens dat af en toe ‘hij’ in ‘zij’ verandert en vice versa. Verder kun je er een metronoom naastzetten, zo gelijk in tempo zijn de oude en de nieuwe versies.

Doe Maar
Ik legde haar uit dat de band Doe Maar in de jaren tachtig, tien jaar voor haar grote broer werd geboren, heel beroemd was. En dat Hennie Vrienten nu bijna alle muziek schrijft voor Nederlandse films, zoals Hennie Vrientens leermeester Harry Bannink altijd alle muziek schreef bij de teksten van Annie M.G. Schmidt. Hennie Vrienten schreef bijvoorbeeld de muziek voor Ciske de Rat. En oh, weet je wat grappig is schat, in de laatste musical over Ciske speelde Danny de Munk de vader van Ciske, en dat is leuk, want Danny is doorgebroken toen hij als kleine jongen Ciske de Rat…

Het begon me te duizelen. Ik beschreef een cultuur, zo begreep ik, die steeds maar weer in cirkels in zich zelf draait, en altijd maar uitkomt op vroeger, vroeger, vroeger. Ik hoef de lezer eigenlijk niet meer voorbeelden te geven. Je slaat de krant open en vroeger springt je naar de keel. Mamma Mia!

Neem een paar jaar geleden, toen het boek Zomerhitte van Jan Wolkers verfilmd werd. Pardon, verfilmd moest worden. Zomerhitte is waarschijnlijk het slechtste boek dat Wolkers ooit heeft geschreven. Maar het was Jan Wolkers, we wisten dat hij niet meer lang te leven had, dus het moest, moest, moest.

Turks Fruit
De producenten en regisseurs probeerden het niet te verbergen: de film moest een Turks Fruit (1973) worden ‘voor deze tijd’. Voor de vrouwelijke hoofdrol moest worden gezocht naar ‘De Monique van de Ven’ van deze tijd. Voor de mannelijke hoofdrol moest worden gezocht naar een stoere, blonde kerel, zeg maar een jonge Rutger Hauer. Ik vond het zielig voor Sophie Hilbrand en Waldemar Torenstra, die jonge, talentvolle, gevoelige artiesten zijn. Maar ze werden niet gekozen om hun talenten, maar om wat ze representeerden in de nostalgische dwangneurose van de producenten.

Dat betrof dus de acteurs. Maar het eindigde daar niet. De regie moest worden gedaan door… Monique van de Ven. Want die had immers de voorbeeldrol in Turks Fruit gespeeld.
Niet alleen in Nederland, overigens. Ook in de Verenigde Staten worden steeds maar weer oude tv-series en films opgenomen en verfilmd. Beverly Hills 90210 is terug, Melrose Place komt terug. Acteur Ryan Eggold zei erover tegen de website Digital Spy: ‘Hollywood lijkt geen ideeën meer te hebben en pakt gewoon oude dingen die ooit werkten om overnieuw te doen. Ik weet dat er schrijvers rondlopen met nieuw materiaal. Het is dus gewoon lui om oude series te pakken.’

Teruggrijpen

Lui? Of bang? Natuurlijk mogen we best teruggrijpen op vroeger. We moeten onze culturele geschiedenis koesteren. Maar lieve muziek-, theater- en tv-producenten: gebruik het verleden toch alsjeblieft als inspiratie, niet als mal waardoor bijna elke culturele uiting moet worden geperst.

Het kan ook anders. Junkie XL (Tom Holkenborg) pakte A Little Less Conversation uit 1968 van Elvis Presley (al 21 jaar dood), maar draaide het nummer door zijn eigen geest, verwrong het, streek het weer glad. Hij maakte er zijn nummer van. Het is iets ouds, en toch iets nieuws. Baz Luhrman pakte Williams Shakespeares Romeo en Juliet (anno 1596; over afgekloven gesproken!), en maakt er met Romeo + Juliet een hip, wervelend, eigentijds verhaal van.

Dus, als je een pak geld hebt, en je wilt dat tegen een remake aan smijten, haal dan een aantal jonge schrijvers, acteurs en regisseurs bij elkaar. Geef ze het geld, geef ze het idee voor de remake. En zeg tegen ze: ‘Hier. Zo deden wij het. Doe er nu jouw ding mee. Maak het van jezelf. We zijn benieuwd.’
Ik ook. Ik haal al bijna opgelucht adem.

Reacties (13)

#1 Kop van Juut
  • Volgende discussie
#2 Quartz

Stond dit artikel niet al eerder in de Volkskrant of zo? -edit- eerst lezen!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Gezellig

Leuk stuk! En die Idial is wel heel hip/ouderwets… maar ik heb geen Iphone.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 john s.

nostalgie is ook al niet meer wat het geweest is…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Michiel Maas

Ik kan gewoon niet wachten tot de musicalversie van Pulp Fiction er eindelijk is!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Spuyt12

Damn! Ik wil die iDial, maar ik kan ‘m niet vinden in de store.

Enne, als ik die muziek nou gewoon goed vind, zonder daar enige nostalgische gevoelens bij te koesteren?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 hugopratt

vroeger was de nostalgie nog echt nostalgisch

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 mescaline

Een paar loszand-opmerkingen.

“De Twee Wezen” (‘die draak’ verzuchtte iemand in 1920) staat in Nederland al meer dan 150 jaar op het toneelprogramma.

61 jaar geleden verzuchtte Wim Sonneveld: “Ik heb stapels en stapels oud komisch materiaal. Niets is er meer van te gebruiken, niets.” Wim Kan keek het door. Het was waar. Dat gebeurde ook.

111 jaar geleden schreef Jac. van Looy: “Shakespeare zal gespeeld blijven worden zolang moordlust wegens hebzucht bestaat.”

Na 1982 (in een laatste oprisping op TV) is Shakespeare hier niet meer gesignaleerd.

77 jaar geleden schreef Jan Feith (die was het geloof ik): “Er komt nog eens een tijd dat er nostalgisch op deze afschuwelijke periode wordt teruggekeken.”

Check, jaren ’70. Veel nostalgieboeken over cabaret en theater.

tot slot

De jaren ’70 zelf was geen prachtige periode. Het was de Lelijkste Decade Ever waar we niet met plezier op terugkijken. Alleen in nostalgia.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Klaplong

Gelukkig is de radar van bijvoorbeeld een volkskrant bijzonder klein. En gebeurt er bizar veel daar buiten dat voortdurend onopgemerkt blijft schijnbaar. Verder vind ik het een mooi stuk!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 S’z

Tja, the nostalgia factory, daar hebben we het hier al ’s over gehad.

https://sargasso.nl/archief/2009/04/19/de-nostalgie/#comment-353587

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 vander F

Het lot van iedere generatie,
vroeger…

Maar mijn zoontje van 11 is ook dol op vroeger,
zijn vroeger, dingen van voor hem lang geleden, 2004 of zo.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 prometeus

Mee eens. Ook alle hiphop/R&B nummers uit de late jaren 90 of vroeg in dit decennium zijn zo herkauwd. OK; er is iets nieuws mee gebeurd, maar het gebruiken van jaren-zeventig disco-tunes is een maniertje op zich geworden.

Het kan ook anders.
Ik zeg: N.E.R.D. – Sympathy for the Devil

  • Vorige discussie