Aan ‘wat-als’-geschiedenis heb je weinig, maar het is wel een leuke exercitie. Brazilië had een Nederlandse kolonie kunnen zijn. In twee gastbijdragen kijkt journalistiekstudente Esmee Verbeek naar de Nederlands-Braziliaanse verhoudingen. In dit eerste deel komt de geschiedenis aan bod. Waarom hebben we Brazilië eigenlijk afgestaan? Esmee zal de komende maanden vanuit Rio voor Sargasso schrijven.
Honderden jaren geleden stonden Nederlanders de Braziliaanse kolonie af aan de Portugezen, mede omdat we Suriname en de Caribische eilanden al hadden voor plantages en strategische posities. Anno 2012 lijkt die keuze een verkeerde.
Tussen 1600 en 1700 voeren Nederlanders wat af om ‘nieuwe’ landen te veroveren en heroveren in Midden- en Zuid-Amerika. Het doel? Meer economische en politieke macht. Curaçao namen we in 1634 over van de Spanjaarden; de positie was gunstig voor handel en kaapvaart en er was campêchehout (natuurlijke verfgrondstof). Ook andere Caribische eilanden als Saba, Sint Maarten en Bonaire veroverden we om zoutwinning en plantages. Maar eerste pogingen om Suriname over te nemen van Engeland mislukten. Pas in 1667 was Suriname officieel in ons bezit. In de tussentijd richtten de Nederlandse zeevaarders zich daarom op buurland Brazilië.
Het enorme ‘Terra Nova’ (nieuwe land) werd in 1500 ontdekt door de Portugese ontdekkingsreiziger Pedro Alvares Cabral. De WIC meerde ruim honderd jaar later aan in Bahia. Een bezetting die niet langer duurde dan een jaar. Niet echt noemenswaardig. De verovering van suikerkolonie Pernambuco in 1630, met als hoofdstad Olinda, is dat wel.
Nederland nam sinds Pernambuco stad na stad in langs de Noord-Braziliaanse kustlijn. Maurits van Nassau-Siegen gaf leiding aan de bezetting. Hij liet schilders overkomen en het ‘nieuwe land’ vastleggen op doek, er was godsdienstvrijheid en een vreedzame samenleving. Het land bood ons enorm veel grondstoffen; brazielhout en metalen rijkdommen. En toch hebben we het door onze handen laten glippen.
Tussen 1652 en 1654 speelde de Eerste Engelse Oorlog. Nederland verloor hierdoor veel geld, maar ook zijn aandacht voor Brazilië. De gedachte: we bezaten al suikerrietplantages en hadden een strategische positie dankzij koloniën in het Caribische gebied, dus een extra kolonie was niet noodzakelijk.
Als we terugkijken en dan kijken naar het huidige Brazilië, als we terugkijken en dan kijken naar het huidige Suriname, de huidige bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustasius, de huidige landen van het Koninkrijk der Nederlanden, Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Hebben we misgegrepen door Brazilië op te geven omdat we Suriname en een handvol Caribische eilanden in ons bezit hadden?
Brazilië, een land dat een enorme economische groei doormaakt, waar het WK 2014 afspeelt en de Olympische Spelen 2016. Brazilië, dat geen geld nodig heeft van Europa, maar ons in tijden van de financiële crisis geld kan toestoppen. Het land is dé economische grootmacht van Zuid-Amerika met een BBP (koopkracht pariteit) van 2284 miljard dollar (2011). Het BBP van Suriname is maar 5,1 miljard dollar (2011). Dit betekent dat het ‘nieuwe land’ in 2010 op de zevende plaats stond in de lijst van grootste economieën ter wereld naar aanleiding van het BBP (anno 2012 al op de zesde plaats). Suriname moest het doen met een schamele 150e plaats. De Nederlandse landen Aruba (BBP 2,258 miljard dollar, 2005), Curaçao (BBP 2,838 miljard dollar, 2008) en Sint-Maarten (BBP 795 miljoen dollar, 2008) komen ook niet bij onze gemiste kolonie in de buurt.
Ook qua exportproducten doet Brazilië het een stuk beter dan de oude Nederlandse koloniën. Sojabonen, rijst, koffie, cacao, gas, olie… Het land exporteerde in 2011 ruim 250 miljard dollar. Suriname exporteerde in datzelfde jaar een kleine 1,6 miljard dollar. Favoriete exportproducten: aluminiumoxide, goud en garnalen. Hoewel goud lekker klinkt, biedt Brazilië sinds al die eeuwen al zoveel natuurlijke wonderen. Tel daar die economie bij op en je krijgt een formule die meer dan goud waard is.
Had Nederland niet beter kunnen vechten voor het land dat zoveel te bieden had? Had Nederland niet beter kunnen vechten voor een land dat anno 2012 zoveel te bieden heeft? Als we door de tijd konden reizen had de Nederlands-Braziliaanse geschiedenis er waarschijnlijk heel anders uitgezien.
Reacties (14)
dan had Brazilië een zelfde ontwikkeling gekend als Indonesië? Dan was Suriname nu een high-tec information hub? Dan was Nederland een samba-land?
Beetje eigenaardige vraagstelling. De veronderstelling (in het verdere stuk) dat mocht Brazilië dat stukje van de geschiedenis gemist hebben de andere ontwikkelingen dezelfde zouden zijn geweest. Zo werkt het natuurlijk niet.
Iets met de vleugelslag van een vlinder en een tornado een paar continentjes verder…
Een beetje gratuit revisionisme is dit. Nederland heeft nooit meer dan de helft van Brazilië* weten te veroveren. En wel de noordelijke helft, dus niet het gebied met de huidige metropolen São Paulo en Rio de Janeiro. Overigens werd deze tijdelijke bezetting ook als zodanig ervaren. Zelfs toen Nederland nog de overhand had, had het te kampen met een continue guerrillaoorlog in het achterland. Behalve economische overwegingen speelde bij de opgave minstens zozeer een rol dat de Nederlanders zich militair simpelweg niet konden handhaven.
Verder doet de stand van zaken in Brazilië in de 21e eeuw weinig ter zake. De Portugezen moesten er ook al in het begin van de 19e eeuw het veld ruimen en hebben dus weinig aan de prestaties van het land sindsdien. We kunnen ook eerlijk zijn: Brazilië was een kolonie die Nederland op generlei wijze had kunnen behouden. Zelfs als het Portugal definitief had kunnen verslaan, was de kolonie op zijn laatst in de 18e eeuw wel aan de Engelsen verloren gegaan.
*Dan hebben we het over 17e eeuws Brazilië, dat zich hooguit een paar honderd kilometer vanuit de Zuid-Amerikaanse oostkust uitstrekte en dus nog geen 10% van het huidige oppervlak van het land.
Wat als die Duitsers Nederland hadden gehouden?
haha..goeie!
Ik moet eerlijk zeggen, dat deze geschiedenis mij niet echt scherp voor de geest staat maar een bezetting die van 1630 – 1654 (24 jaar!) heeft geduurd zie ik niet als invloedrijk genoeg om de vraag te stellen Wat ALS. Net zoiets als Manhatten wat we langer in bezit hebben gehad. Ook daar is de What IF vraag niet zinvol. Het is gewoon geven en nemen geweest. Oorlog en onderhandelen door het Europa van die tijd om hun deel van de buit te pakken.
En daarbij krijg ik toch echt de indruk dat NL er nog een tijdje mee bezig is geweest en niet direct het geheel door de plee hebben gespoeld (zie de Wiki : Op 6 augustus 1661 werd de Vrede van Den Haag getekend; Portugal erkende de verliezen in Azië en diende de tegenwaarde van 63 ton goud (4 miljoen Cruzados of 8 miljoen Carolusguldens) te betalen als compensatie voor hun gebieden in Brazilië, die de Nederlandse Republiek nu voorgoed afstond. De laatste Joden die er nog woonden kregen drie maanden de tijd om te vertrekken.[2] Onderhandelingen over de Portugese betalingen duurden tot in de achttiende eeuw en de som zou uiteindelijk nooit geheel worden voldaan.[3].)
Kern van de zaak is dat Nederland een handelsland was, en is. Landen als Portugal, het UK, met hun adel waren verzadigd van de aristocratische waarde van grond, en handelden daarnaar.
Wij waren en zijn kooplui, succesvolle. Ons gebrek aan territoriaal instinct helpt daarbij. We verkopen alles en nog wat, aan iedereen, zonder aanziens des persoons. En dat wreekt zich.
Om dat te beseffen hoef je slechts het (voorlopige) eindresultaat te bekijken: het hedendaagse Portugal versus Nederland.
“Ook andere Caribische eilanden als Saba, Sint Maarten en Bonaire veroverden we om zoutwinning en plantages.”
Plantages of zoutwinning op Saba? Als de rest van het stuk net zo slordig is…
Aardige binnenkomer voor Esmee. Hopelijk een reeks mooie artikelen voor Sargasso.
Deze journalistiekstudente mag nog wel wat werken aan haar schrijfvaardigheid. Bijvoorbeeld:
“Als we terugkijken en dan kijken naar het huidige Brazilië, als we terugkijken en dan kijken naar het huidige Suriname, de huidige bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustasius, de huidige landen van het Koninkrijk der Nederlanden, Curaçao, Aruba en Sint Maarten.”
Waarom eindigt deze zin halverwege de gedachte die ze probeert uit te drukken?
Ben benieuwd wat Aruba van doen heeft met deze “wat als”. Wat zou er gebeurt zijn met Aruba als we geen bezit hadden genomen van dat eiland ?
Wat als we Brazilie hadden gehouden? Is dit een grap of zo? Er viel helemaal niets te houden. Met pijn en moeite heeft de WIC nauwelijks 30 jaar lang niet meer dan een bruggenhoofd weten te ‘houden’ en dat dan met de grootste moeite. Niet meer dan een speldenknop was het. De WIC is er zo ongeveer failliet aan gegaan en de Nederlanders zijn er uit getrapt. Van de inhoud van het artikel klopt ook nagenoeg niets. Doe eerst even je huiswerk zou ik zeggen.
Waren wel mooi vijf keer wereldkampioen geweest ja!
Wat als we Brazilie hadden gehouden?
Had ik ergens anders naar moeten emigreren.