ACHTERGROND - Er zit geld in de bodem. Drie kilometer onder het oppervlak van Noord-Nederland ligt een dikke laag zout. Frisia Zout delft dit zeer zuiver zout al jaren. Het is perfect als grondstof voor medicijnen of plastic. Maar met elke gewonnen kilo zout, zakt de bodem rondom het wingebied een beetje in. Nu verplaatst de boorput zich naar de Waddenzee. Is dit een probleem? vraagt Lieke Mulder zich af.
Bodemdaling door zoutwinning
In gemeente Franekerdeel is de bodem in tien jaar tijd dertig centimeter ingeklonken als gevolg van de zoutwinning. Landbouwgebieden staan hierdoor na een regenbui blank. De Provincie Friesland ziet de boorput daarom liever naar een plek buitendijks verhuizen, zoals in de Waddenzee. De Provincie voerde hiervoor een actieve lobby bij de overheid, want voor boren in de Waddenzee is een ontheffing nodig van de natuurbeschermingswet.
Ontheffing wordt alleen gegeven als er ‘onomstotelijk wetenschappelijk bewezen wordt’ dat er geen negatieve gevolgen zijn op de natuur. Hier is volgens staatssecretaris Dijksma van economische zaken aan voldaan. Begin september ging ze akkoord met de zoutwinning in de Waddenzee. Natuurorganisaties zijn woedend en bereiden een hoger beroep voor. Ze vinden de wetenschappelijke onderbouwing voor de ontheffing ‘kort door de bocht’.
Ook Wetenschappers van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) maken zich zorgen. ‘Een kwart van de huidige populatie kanoeten zal verdwijnen als de plaat waaronder zout wordt gewonnen met eb niet meer droogvalt,’ aldus een studie van het NIOZ.
Onzeker slib
Volgens het rapport van Frisia is bodemdaling echter geen reden tot zorg. De bodem van de Waddenzee daalt wel, maar slibt in hetzelfde tempo weer dicht. Daar zijn de onderzoekers van het NIOZ het mee eens. Hun meetapparatuur op de veerboot tussen Den Helder en Texel meet al jaren dat er gemiddeld 3-5 mm slib vanuit de Noordzee de Waddenzee binnenkomt. Ook zeespiegelstijging beent dat dichtslibben naar verwachting niet bij.
Waar het slib vervolgens terecht komt is echter onzeker. In het zoutwinningsgebied, zegt Frisia. Dat weten we niet zeker, menen de wetenschappers. En belangrijker, als het daar wél terechtkomt hoe weten we dan zeker dat het slib van dezelfde samenstelling is als de wadbodem nu? Slib kan bestaan uit zand, klei en silt. De samenstelling van deze componenten is belangrijk, want de kleine waddiertjes die wadvogels eten, zoals de slijkgarnaal of kokkel, vestigen zich niet in slib met teveel zand.
Alleen ingrijpen als het te laat is?
Minister Dijksma neemt deze kritiek serieus. De zoutwinning moet onmiddellijk stoppen als er nadelige gevolgen worden gevonden. Frisia Zout moet elk jaar de daling en samenstelling van de bodem in kaart brengen en het wadleven inventariseren.
De Waddenvereniging is sceptisch. ‘Als er weinig kokkels worden gemeten, kan dit komen door zoutwinning, maar ook door een eenmalige storm of een visser die daar toevallig voorbij is komen varen,’ legt Esme Gerbens van de Waddenvereniging uit, ‘het is dus moeilijk aan te tonen dat een verandering ook daadwerkelijk door zoutwinning komt. In dynamische systemen als de Waddenzee zijn eigenlijk alleen trends waar te nemen over lange periode.’ Ze vreest dat ingrijpen dus alleen gebeurt als het al te laat is.
Waarom gaat een staatssecretaris die als ‘groen’ bekend staat en afgelopen juli nog een Natuurbeschermingswet aannam dan akkoord? In haar PvdA-achterban klinkt al protest. Toch lijkt het te passen in een politiek klimaat waar economische activiteiten mogelijk moeten zijn binnen ecologische grenzen. De onzekerheden in kennis worden zowel door Frisia als Natuurorganisaties gebruikt in eigen voordeel. Zo zijn economische en ecologische waarden voortdurend in conflict en rijst de vraag: ‘Mogen we risico nemen de natuur aan te tasten voor economisch gewin?’
Reacties (8)
Ach Lieke heeft zich ingelezen over zoutwinning en stuitte op de Waddenzee en deze keek haar in de ogen als een weerloos, sneeuwwit zeehondje, vlak voordat de knuppel neerdaalt en zijn schedeltje vermorzelt.
Enigzins van de schrik bekomen raast een wervelwind van gedachten door haar hoofd en als het stof is neergedaald komt zij tot de centrale vraag: ‘mogen we risico nemen de natuur aan te tasten voor economisch gewin?’
Wel, wij nemen niet alleen het risico, maar wij tasten doelbewust de natuur aan voor economisch gewin.
Sinds vele generaties is het antwoord gegeven op die vraag en Noord-West Europa is al lang geleden leeggekapt voor de VOC schepen.
En de auteur tast de natuur aan voor haar eigen welvaart met elke aankoop die zij doet, elke hap eten die zij tot zich neemt en elke cent die zij verdient met het produceren/werken.
De vraag -mogen we natuur aantasten voor economisch gewin- is reeds lang geleden beantwoord.
Wat zijn de antwoorden? Die zijn natuurlijk interessant om te bespreken.
Kennen we intrinsieke waarde toe aan natuur? Is Ecocentrisme het antwoord op de doctrine dat we de mens centraal stellen?
NB Hier nog een mooi dilemma aan de andere kant van de wereld: http://www.lachispa.eu/artikelen/ecuador-spanning-tussen-welvaart-en-milieu/
Dat we dat maar doodleuk deden zonder erover na te denken wil nog niet zeggen dat de vraag is beantwoord. Als ik de Nederlandse maatschappij en haar wetgeving van vandaag de dag bekijken dan is het antwoord namelijk dat dat vandaag in ieder geval niet meer zomaar mag, deels omdat we het gewoon jammer vinden als we een natuurlijke balans verstoren, maar nog meer omdat we de consequenties voor onszelf op de lange termijn zijn gaan begrijpen.
*neemt nog een hapje tonijnsalade*
Betekent dat niet dat over pak um beet 100 jaar de Waddenzee helemaal is dichtgeslibd?
@3: lol Bolke weet hier toch goed de essentie onder de schijnwerpers te brengen.
@3: dat is 30 tot 50 cm in honderd jaar, en de Waddenzee is toch iets dieper (zeker bij hoog tij).
En je hebt kans dat het langzamer gaat als de waddenzee ondieper wordt, dus het zal eerder duizend dan honderd jaar duren.
Holland was oorspronkelijk ook op die manier ontstaan.
@0: “Mogen we risico nemen de natuur aan te tasten voor economisch gewin?”
Zonder de mate van economisch gewin en mate van aantasting te duiden moet vrijwel elk gewin geschrapt worden, want enige natuuraantasting is er vrijwel altijd.
@3: dat is wat Frisia Zout beweert, Bolke.
Ik betwijfel of die informatie wel helemaal objectief en accuraat is.
@3: Klopt, natuur veranderd voortdurend. Successie heet dat. Sommige mensen snappen dat niet niet en willen de natuur in een zekere toestand bevriezen. Vaak in het romantische ‘Jac.P Thijsse’ stadium.
Om de Waddenzee zo lang mogelijk in de huidige toestand te bevriezen zijn zout- en gaswinning onontbeerlijke instrumenten. Het blijft uitstel van executie, de natuur neemt haar loop en uiteindelijk zal het Wad verzanden.