Waarom een koe gelijk is aan een wc-rol

ACHTERGROND - Seksisme. migratie, basisinkomen, democratie en referenda. In de serie “Tegen de stroom in” spreken wetenschappers, experts en opiniemakers over oude zorgen en nieuwe oplossingen. Wanneer zijn die succesvol? Welke rol speelt geld en neoliberaal denken daarin? En verliest elke stroming uiteindelijk aan kracht en relevantie? Vandaag: hoe houdbaar is de ethische, politieke en juridische superioriteit van mensen boven dieren? Een rechtsfilosoof en dierenwelzijnexpert komen met nieuwe inzichten.

Mishandelingen in slachthuizen, vergassing van kippen en enorme stalbranden: de bio-industrie was volop in het nieuws afgelopen zomer. “Qua brandveiligheid zijn de dieren in de bio-industrie gelijk aan wc-rollen,” riep Arjen Lubach verontwaardigd uit in zijn show. Die vergelijking komt aardig in de buurt, aldus rechtsfilosoof Janneke Vink (UL). Dieren hebben sinds 2013 weliswaar hun eigen subcategorie binnen het recht, maar worden (net als de wc-rol) nog steeds gezien als object. Zij doet onderzoek naar de mogelijkheden van het geven van grondrechten aan dieren. Dierenwelzijnsonderzoeker dr. Hans Hopster (WUR) pleit voor veranderingen binnen het huidige systeem. Daarbij is een grote rol weggelegd voor de consument, maar ook in regelgeving en transparantie zijn behoorlijke stappen te maken. “In neoliberaal Nederland vormt de wet slechts een vangnet en moeten alle overige eisen voor dierenwelzijn van de markt komen. Daar zitten nogal wat beperkingen aan.”

Een veranderende moraal

Tijden kunnen snel veranderen, laat Hopster zien. “Wij eisen vlees,” zo lezen de borden van de demonstratie van de Nederlandse Vrouwen Beweging (CPN) in Amsterdam in 1948. Tegenwoordig zal je eerder dierenrechtenactivisten op de Dam zien staan. Hopster: “Sinds 2013 erkennen we bij wet dat dieren een intrinsieke waarde hebben. Dat geeft ons een morele verantwoordelijkheid en een zorgplicht voor dieren.” Toch blijkt het lastig om abstracte ideaalbeelden om te zetten in concrete regels. Wat betekent het als je zegt dat er aandacht moet zijn voor de ‘eigenheid’ of ‘integriteit’ van dieren? Hopster: “Dat is verweven met waarden.” De overheid schept randvoorwaarden en laat de rest over aan de markt en dus de consument. Dit marktdenken laat nogal wat te wensen over. Ketenpartners werken weinig samen, businessmodellen blijven traditioneel en wetten geven weinig mogelijkheden voor vernieuwing.

Arjen Lubach lanceerde zondag de ‘slechter leven’ sticker, om consumenten bewust te maken van de werkelijke leefomstandigheden van dieren. Ligt de macht om iets te veranderen bij de consument? De lage vraag naar diervriendelijke producten is één van de problemen volgens Hopster. Wanneer puntje bij paaltje komt kiezen mensen toch voor hun eigen portemonnee. Dat heeft er volgens Hopster ook mee te maken dat de dierenwelzijnswinst van een duurder product, in een oerwoud vol keurmerken, onvoldoende inzichtelijk is. Hopster pleit voor meer aandacht voor de waarden en overtuigingen van mensen. We maken onze keuze in de supermarkt op basis van gevoel, daarna gaan we pas rationaliseren.

Grondrechten voor dieren?

Janneke Vink kiest als rechtsfilosoof een andere aanpak. Om bij Lubachs vergelijking te blijven: “Welzijnsverbeteringen binnen het huidige systeem betekent eigenlijk gewoon dat we de wc-rollen beter gaan opslaan.” Zij onderzoekt de ruimte binnen het de democratische rechtsstaat om grondrechten te geven aan dieren. Dat klinkt misschien radicaal, maar op basis waarvan kennen we eigenlijk grondrechten toe aan mensen? Daar is geen consensus over. Is het omdat we autonome wezens zijn? Omdat we bepaalde belangen hebben? Toen we de Universele Rechten van de Mens opstelden zagen we de mens nog als fundamenteel anders dan de andere dieren in het dierenrijk. Zijn speciale rechten voor mensen nog houdbaar als je de mens ziet als onderdeel van een ecosysteem?

Grondrechten voor dieren zou een groot verschil maken. Vink legt uit: “Het rechtssysteem is verdeeld in twee categorieën: goederen en personen. Dieren vallen in de categorie goederen, dat betekent dat ze zelf geen rechten hebben, maar dat we regels over ze opstellen.” Je mag met een object in principe alles doen, tenzij het verboden is bij wet. Of, zoals Vink zegt: “Je mag een bijl gebruiken om een boom te kappen, maar niet om iemand mee te vermoorden. De bijl zelf heeft geen rechten.” Een dier heeft in de categorie ‘goederen’ even veel rechten als een bijl of een wc-rol: geen. Om echt iets te veranderen zouden dieren in de categorie ‘personen’ moeten vallen: alleen dan is het mogelijk te herkennen dat dieren ook eigen rechten hebben en niet slechts een gebruiksobject zijn. We zouden ze daarmee ook grondrechten kunnen geven. Dat betekent niet dat dieren automatisch ook recht krijgen op vrijheid van meningsuiting of vrijheid van religie, maar mogelijk wel andere rechten. Wetten moeten vervolgens invulling geven aan dat grondrecht.

Wat kan jij zelf doen?

Een kleine peiling in de zaal laat zien dat zo’n 40 procent van aanwezigen een voorstander zou zijn voor grondrechten voor dieren. Maar zou dat percentage zo hoog blijven als iedereen per direct ook vegetariër zou moeten worden? Onze omgang met dieren heeft iets hypocriets, stelt zowel Vink als Hopster: we knuffelen het ene dier, terwijl we het andere dier zonder gêne naar de slacht sturen. Om sociale verandering teweeg te brengen zijn meerdere paden te bewandelen. Zolang we dierenwelzijn overlaten aan de markt is een grote rol weggelegd voor de consument. Daarnaast kan je politieke druk uitoefenen door te stemmen op een partij die dierenwelzijn hoog in het vaandel heeft staan. Vink: “Je kunt je afvragen of alle moties van de Partij voor de Dieren zinnig zijn, maar het is wel aangetoond dat sinds zij in de politiek zitten er structureel meer aandacht is voor dierenbelangen.” Laten we, zolang de koe wettelijk nog gelijk is aan een wc-rol, er in ieder geval voor zorgen dat hem niet ook behandelen als wegwerpproduct.

Dit artikel van Nienke de Haan verscheen eerder op Studium Generale Utrecht.

Reacties (9)

#1 Le Redoutable

“In neoliberaal Nederland vormt de wet slechts een vangnet en moeten alle overige eisen voor dierenwelzijn van de markt komen.”
Alsof er in Nederland geen regelgeving en toezicht is op het dierenwelzijn en alles van de consument moet komen. Het blijkt maar weer eens dat de Neoliberale complot theorie totaal niet op feiten gebaseerd is:

https://www.nvwa.nl/onderwerpen/dierenwelzijn

  • Volgende discussie
#2 lmgikke

Persoonlijk denk ik dat het behandelen van dieren als in de categorie ‘personen’ niets gaat oplossen. Waarom?

Omdat in de huidige wereld ook de rechten van personen niet veel waard blijken. In Africa komt slavernij gewoon weg voor. Voorbeelden genoeg van (Westerse) Multinationals die zonder oog voor locale bevolking en omgeving acteren.

Laatst was op RTL-Z een item over vegetarisch voedsel, en daar kwam een ‘expert’ vertellen dat het een kwestie van tijd is of het zou goedkoper worden vanwege de schaalvoordelen….

Zit daar niet het probleem? winstmaximalisatie en het behalen van schaalvoordelen? Want heeft winstmaximalisatie niet over de periode van 100 jaar de normale boer omgevormd naar
de huidige bio-industrie?

Is dat niet de reden dat we nu in een hypocriete situatie zitten dat een natuurlijk product (want dat is vlees) biologisch en niet biologisch kan zijn? Een dier is toch per defenitie biologisch?

Ons hele paradigma zal moeten veranderen. We moeten stoppen met het slepen van voedsel over de gehele wereld. We hoeven geen boontjes uit zuid america te halen, die groeien hier ook.

Waarom moeten we biefstuk van andere continenten halen en onze eigen biefstuk exporteren? want om de prijs niet teveel te laten stijgen in de supermarkt, wordt er binnen de keten beknibbeled. Met huidig dierenwelzijn als gevolg…

“Ja, maar de consument wil dat, en is niet bereidt meer te betalen…”

Nonsense… ondanks wat op de verpakking staat, leest 90% van de mensheid niet. En goede bedoelingen zijn mooi, maar als het puntje bij paaltje komt, geldt hoeveel euro je hebt wat je kan kopen. En daar zullen we samen met zijn allen iets aan moeten veranderen.

Het is een wijziging in ons paradigma. Een wijziging hoe we naar de voedsel keten moeten kijken.

En dat ligt niet (primair) bij de consument. Want ondanks de informatie op het pakje, is de gehele productie keten een groot zwart gat…

En om aan te tonen dat ook goederen beschermt kunnen worden… Probeer maar eens als winkel een goedkope nep spijkerbroek te verkopen onder de naam Levi’s . Wordt je aangeklaagd.

Heineken en Coca Cola wordt over de gehele wereld geproduceerd, maar heeft toch overal dezelfde kwaliteit. Als Heineken en Coca Cola dat kunnen (die zien het belang van een goed en stabiel productieproces), dan moeten wij dat als samenleving ook kunnen met hoe we met ons vee omgaan. Maar zolang er jaarlijks een grote BBQ is voor onze parlementariers , aangeboden door de vleessector. Verwacht ik niet veel m.b.t. de regelgeving, en zal de bal bij de consument neerleggen doorblijven gaan. Kan je als bedrijf namelijk je handen wassen in onschuld en ondertussen doorgaan met de winstmaximalisatie.

Dat is nu Kapitalisme. Kapitalisme kent geen ethiek of moraal. De mensheid wel, maar die heeft al heel lang geleden aangetoond dat ethiek en moraal ondergeschikt is aan eigenbelang als het er op aankomt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Krekel

Dat is nu Kapitalisme. Kapitalisme kent geen ethiek of moraal.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Anoniem

Dieren hebben sinds 2013 weliswaar hun eigen subcategorie binnen het recht, maar worden (net als de wc-rol) nog steeds gezien als object.

Jij begrijpt er niet veel van. Die wetswijziging van 2013 heeft juist bewerkstelligt dat dieren niet meer worden gezien als object. Ik quote letterlijk de wet Zaken zijn de voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten. [..] Dieren zijn geen zaken.
Dieren worden dus sinds 2013 juist niet meer als objecten gezien. (alleen geldt voor dieren wel hetzelfde recht als voor objecten)

(die rechtsfilosofe zegt het overigens wel goed)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Anoniem

Doen alsof dieren rechten en een soort rechtspersoonlijkheid hebben is een farce als je ze wel dood mag maken en op mag eten als je honger hebt. Het zou echt belachelijk zijn te doen alsof een wezen waar je dat mee mag doen rechten heeft.

Als je slacht en het houden van dieren eerst ook verbiedt, dan kun je daarna ook rechten voor dieren invoeren. Maar ik zou daar tegen zijn. Ik vind de symbiotische relatie tussen mens en dier inclusief slacht namelijk een prachtig iets. (mits ze een dierwaardig bestaan lijden tot de slacht) Ik moet er niet aan denken dat er dadelijk alleen nog dieren over zijn in die paar pockets natuur die we nog hebben laten staan.

Ik vind het prima om dierenwelzijn wettelijk te beschermen hoor, maar dan wel vanuit onze menselijke ethiek: Hoe wij met dieren om willen gaan. Niet omdat de dieren zelf rechten hebben. En dieren kunnen echt een prima leven hebben dat uiteindelijk in slacht eindigt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Kacebee

Dierenrechten… dat klinkt ongetwijfeld als muziek in de oren van advocaten die er wel brood in zien zich te gaan opwerpen als wettelijke vertegenwoordigers van die (uiteraard onmondige) dieren. Kassa, want er zijn in Nederland meer dieren dan mensen en de Staat betaalt de rekening.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Meneer Kronkel

Geweldig hoe @5 en vooral @6 het punt belachelijk maken om er niet inhoudelijk op in te hoeven gaan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 KJH

Zij doet onderzoek naar de mogelijkheden van het geven van grondrechten aan dieren.

Welke dieren? Slangen? Ratten? Spinnen? Vliegen? Muggen? Teken? Of toch alleen die cute cuddly hondjes en misschien een koe ofzo. Dat is het probleem: we kennen, in onze cultuur en in de wet circusdieren, ongedierte, vee ten behoeve van productie, vee ten behoeve van slacht, wilde dieren, huisdieren, dierentuindieren, en dan vergeet ik vast nog een paar categorien. We denken echt heel anders over of we wel of niet wreed kunnen behandelen en/of doden naargelang de categorie. En sommige dieren (slangen, ratten) vallen echt in heel veel verschillende categorien tegelijkertijd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 ptr

we zijn hier. blijkbaar, evident elke dag.
we leven. elke dag, tot we van ons skelet af flikkeren, of rotten.

ik kan me niet herinneren dat ik mezelf leven heb gegeven.
oc. moet zo zijn, wie zou het anders? haha.

elk leven wat hier rondloopt/ kruipt, whatever, heb ik niet gemaakt.

makkelijk om plat te stampen en om te persen tot n nieuw teflon-laagje.
maar daarna? kun je het weer in elkaar zetten, hahaha
vleeseters kennen de logaritmes niet. exponentiele indoctrinatie en uitvoering agenda.
yes exponentieel.
junkies, blijkbaar zijn we allemaal.

cold turkey is gevaarlijk, dus gewoon dimmen.
zijn we verworden tot n schimmel geactiveerd door hebzucht?
kom op we kunnen beter.
enjoy
Rigsar

  • Vorige discussie