Vrijheid in de Mode

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hieronder een tweede gastbijdrage van Tom van Doormaal

Het gaat niet goed met de formatie: vooralsnog geen Paars-plus. Dat staat natuurlijk niet los van de electorale kansen en risico’s, die door Maurice de Hond vlijtig in beeld worden gebracht. Als ik de Majesteit was, zou ik er niet veel soep van kunnen koken.

Hoe betekenisvol is de groei van de PVV en de krimp van de VVD in de peilingen? Beide partijen voeren een V van vrijheid in hun naam. Is “vrijheid” de nieuwe pasmunt in onze politiek? Het is een oude liberale gedachte: niet meer regels dan strikt nodig is.

Als vrijheid, ruimte om je eigen lot te bepalen, centraal staat in onze verwachtingen van het openbaar bestuur, heeft de politiek dan mogelijkheden daarin beslissend te interveniëren? Dat lijkt er niet erg op. De politiek kan de complexiteit in de samenleving niet reduceren, de demografische werkelijkheid niet veranderen, de invloed van globalisering en EU niet keren.

De veerkracht van het begrip vrijheid is opmerkelijk. De verdedigers van de vrije markt hebben het lastig gehad: graaien en bonussen, crisis, falend toezicht. Wat heb je nodig om te bewijzen dat regels en effectief toezicht van levensbelang zijn?

Maar “links” en “rechts” blijven tamelijk goed in balans. In de USA is Obama wel een bijzonder soort politicus, maar dat betekent nog niet dat het politieke bedrijf in Amerika ingrijpend van kleur is verschoten. Bij ons laat b.v. Hans Wiegel zien hoe je met een simpele analyse van links en rechts kunt aantonen dat de politieke verandering op lange termijn minimaal is. De beweging tussen de partijen en binnen de partijen bestaat, maar dat betekent niet dat wezenlijke stemmingswijzigingen optreden, zo vat ik hem, wellicht wat te globaal samen.

Misschien is het probleem van heden wel dat wij van de politiek meer ruimte eisen om onze eigen levens in te richten, terwijl de politiek ons die ruimte niet kan bieden en die niet kan scheppen. Daarom gaat het goed met “frustratiepartijen”: de LPF eerst, toen de beweging van Verdonk, nu de PVV. Zij hebben een zekere mate van rechts populisme gemeen in de expressie, want zij ‘horen niet bij het zieke en vastgelopen Den Haag’. Dat is een buiging naar de hard werkende mensen in het land, die zich niet vertegenwoordigd voelen door het systeem. Maar Fortuyn, Verdonk en Wilders horen er natuurlijk wel bij, vandaar de vluchtigheid in de steun van de kiezer, die vooral een gefrustreerde klap wil uitdelen.

Opmerkelijk is wel dat inhoudelijk de LPF en de PVV ook selectief winkelen in links geacht gedachtengoed, zoals kleinschaligheid in onderwijs en zorg (LPF) en de AOW-leeftijd op 65 (PVV). Het is dus niet zo dat deze stromingen “extreem rechts” zijn; ze hebben een voorkeur voor harde expressievormen, maar zelfs alle anti-Islam opvattingen waren onderhandelbaar voor Wilders, bij zijn streven naar macht. Het wordt er niet overzichtelijker van: is “vrijheid” een rechts geloofsartikel? Of kun je ook als sociaal-democraat voor vrijheid zijn?

Ik studeerde in de jaren zestig politieke wetenschappen in Amsterdam. Mijn hooggeleerde, Hans Daudt, speculeerde op een mechaniek waardoor je via de televisie of zo, mensen veel vaker kon laten stemmen dan een keer in vier jaar. Het leek hem interessant, maar ook riskant omdat ons systeem nu juist is dat wij onze vertegenwoordigers kiezen en die voor ons laten besluiten. Als je dat een goed systeem vindt, moet je er geen directe democratie doorheen mengen.

Nu hebben we het mechanisme, waar Daudt het toen over had uitgevonden: het heet Internet. De politiek maakt er ook gebruik van. Toen onze laatste regering begon, stelde Guusje ter Horst een website over Burgerschap in, waarvoor ik mij enthousiast meldde. Maar ik genas snel: aan een overheid die wil moraliseren, had ik in ieder geval geen behoefte. Er kwam ook niets van betekenis uit. Jammer is dat wel: het thema burgerschap verdient revisie.

Engeland heeft sinds kort ook een nieuwe regering: niet Labour verloor maar Brown. Niet Cameron won, maar de combinatie Cameron/Clegg was de enig denkbare coalitie. Dat doet aan de politieke sfeer in Nederland denken. In de boodschappen van Downingstreet 10 (waarop je je kunt abonneren), zit een spannende verwijzing naar de website Your Freedom.

Daarin vraagt Clegg om voorstellen, denkbeelden en aanbevelingen over het afschaffen, beperken of veranderen van wetgeving, die onnodig is, onvoldoende rechtvaardiging geeft voor het ingrijpen of bemoeien met de bechikkingsmacht van de gewone burger. Ik heb het geheel, met alle ideologische lading, die je er in kunt lezen, met genoegen bekeken.

Het eerste dat opvalt: wat zijn de Britse ambtenaren of hun consultants toch een stuk beter dan de Nederlandse! De website is overzichtelijk, onderscheidt de denkbeelden zelf van de redenen om ze in te sturen, geeft tags, ratings en maakt comments mogelijk. Vervolgens kun je ze groeperen op de meeste reacties of de hoogste beoordelingen. Daar is nog steeds geen ‘public servant’ aan te pas gekomen.

Levert het ook wat op? De website is nog maar een paar dagen in de lucht en was zelfs even uit de lucht, omdat er te veel ‘abusive’ bijdragen waren. Maar de discussie varieert van roken in horeca tot gedwongen behandeling van psychiatrische patiënten. Het levert wel de bekende ruis op, maar ook uitermate boeiende debatten. Het lijkt me ‘crowd sourcing’ in een goede betekenis van het woord. De mensen hebben veel nuttigs te vertellen over de wetten en hun effecten op hun gewone leven. Misschien is het doen van ordelijke pogingen naar hen te luisteren nuttiger dan de woorden van Wilders op een goudschaaltje wegen. Clegg doet zo’n ordelijke poging, die goed nadoen verdient.

De vrijheid is in de mode. Dat is prima.

Reacties (17)

#1 Peter

Is die “Your Freedom” een voorbeeld van wat Rita Verdonk voor ogen had? Internetdemocratie?

Vrijheid is in de mode. Zeker en dat is tegelijkertijd jammer. Vrijheid is geen jasje dat moet voldoen aan modegrillen. Die zijn zo tijdelijk dat duurzame vrijheid voor iedereen, in het gedrang komt.

Off topic: is er op Sargasso een soort zomergasten aan de gang? Vanaf 1 juli nu al 15 gastbijdragen langs zien komen. Is geen kritiek, ben gewoon nieuwsgierig.

  • Volgende discussie
#2 AntonB

De “groei van de PVV en de krimp van de VVD” heeft geen ander betekenis dan een waarschuwing van de kiezer aan Rutte om niet in overwegend links kabinet te stappen.

De hoofdreden zijn zorgen over de financieele situatie, maar ik sluit niet uit dat de burger de betutteling van de overheid ook zat is. Links wil graag opdringen wat je eet, wat voor stroom je gebruikt, hoe je naar je werk gaat, etc. en daar is tegenwoordig niet iedereen even blij meer mee.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Bismarck

@2: De PVV is anders niet bepaald geneigd de financiële situatie aanmerkelijk te verbeteren (al helemaal niet in vergelijking met de VVD). Dat si dus een verkeerd signaal dan van die virtuele kiezer.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Bas

Op deze planeet zijn er 2 soorten mens.
De vrij, en de on.
Als je afhankelijk ben van andere mensen ben je een on.
In elk andere vorm ben je vrij.
Het is de grondslag van een geloof in welke vorm ook.
Bij twijfel, geloof.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 parallax

maar ik sluit niet uit dat de burger de betutteling van de overheid ook zat is. Links wil graag opdringen wat je eet,

Welke linkse overheid is dat precies? Die van de afgelopen 10 jaar?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 hajo

Vrijheid moet dan wel van twee kanten komen. De vrijheid zit bij de mensen binnen de nederlandse cultuur. Als je vrijheid wenst zul je de vrijheden van de ander ook moeten respecteren. Iedereen wil vrij zijn en eist zijn deeltje vrijheid daarbij op, maar vaak ook ten koste van de ander. Het is al net als met economie; je kan proberen via de politiek de economie vlot te trekken, zoals je ook de vrijheid zou kunnen propageren. Maar dan moet je ook iets inboeten op veiligheid (overigens nóg meer in de mode dan vrijheid denk ik), want die zorgt weer voor camera’s en blootscanners op schiphol.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 larie

@Tom..interessante post ik zoom uit en trek je lijn nog wat door: is determinisme waar of onwaar?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 nanne

peeance and freeance

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 larie

Vrijheid krijgt een kansje als de oranjes niet zo’n zware rol spelen in deze.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 larie

nanne..mijn t-shirts zijn wit of (meestal) zwart)

Wat heeft Irak hier van doen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 mark

@Peter (#1 off topic),
Weet ook niet wat het is met die gastbijdragen. Niks geplands, maar valt sowieso meer op met afwezigheid door de (hoofd)redactievakanties.

Mochten er reaguurders met publicatie-ambitie rondlopen: grijp je kans. We denken nu na om er een serie van te maken: Zomergastbijdragen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Peter

@mark: Zomergastbijdragen? Die had ik in 2006 ook, met daarin o.a. Grobbo en Steeph van de redactie hier.
(Nog na te lezen op de oude versie van mijn weblog). Vijftien zomergasten, zonder enige intermezzo’s van de redactie zelf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 DJ

Was het leuk, en voor herhaling vatbaar?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Peter

@DJ: Ja.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 tom van doormaal

De meeste reacties begrijpen het kernpunt: met de populistische stromingen ben ik het in zoverre eens dat het nuttig is aandacht te besteden aan de betutteling, aan de werking van wetten en regels in de alledaagse werkelijkheid van mensen.
Of “Your Freedom” ook door Rita Verdonk is bedacht weet ik niet: in elk geval kreeg ze het niet voor elkaar. Ook voor de Britten lijkt het lastig, want het onderwerp staat bol van emotie en ideologie. Neem alleen het thema roken in de horeca of gedwongen psychiatrische behandeling.
Ik beweer dat het beter is in praktische zin te kijken naar de onvrede bij de kiezers; de website van Clegg vond ik een mooie operationele vorm daarvoor. Beter goed gappen dan slecht bedenken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Peter

Een internetplatform als middel de kloof tussen burger en bestuurder te verkleinen, is vast geen oorspronkelijk idee van Verdonk. Zij ronkte daar wel over bij de start van haar Ton.

Verder lijkt me het gewoon de virtuele vorm van dialogische constructies als de 100 dagen tour, dialoogtafels en wat er mogelijk nog meer bestaat. Ofwel: de hedendaagse variant van “inspraak”. Een fenomeen waarvan politici hopelijk hun “lessons learned” hebben, om te weten hoe het niet moet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 tom van doormaal

Ja Peter, het is vast wel vaker bedacht.
Maar de kern is de verbinding tussen de Haagse Kaasstolp en de realiteit van ons allen.
Het gaat niet om ‘inspraak’ of ‘lessons learned’, maar om de verbinding tussen uiteen lopende werkelijkheden.
Dat uit elkaar lopen is de crisis in de politiek, met labiel kiesgedrag als uiting. De Engelsen hebben dat probleem ook en zoeken naar een vorm. Wat zij doen is beter dan wat ik ooit in Nederland heb zien proberen. Dat is het bericht.

  • Vorige discussie