Hierbij het achtste deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).
De komende voorstellen gaan over de versterking van de representatieve democratie.
8. Stel aan begin van de zittingsperiode van de Tweede Kamer van de Staten-Generaal themacommissies in. Verminder het aantal vaste commissies van de Tweede Kamer.
Toelichting Nationale Conventie:
De Tweede Kamer vormt het hart van de representatieve democratie. Zij behoort de ogen, oren en stem van het volk te zijn.
Dit betekent meer dan het weergeven van meningen die onder de kiezers leven. De Tweede Kamer moet die meningen wegen en beoordelen. Verschillende manieren kunnen leiden tot een versterking van de vertegenwoordigende functie. Het onlangs ingevoerde burgerinitiatief is een goed voorbeeld.
Maar ook een ander gebruik van het instrument van de parlementaire enquête is een mogelijkheid. Sinds de opleving van de parlementaire enquête in de jaren ’80 van de vorige eeuw, is de enquête vooral gebruikt om kabinetsbeleid te controleren en het eigen optreden van de Kamer te evalueren nadat er (kennelijk) iets mis was gegaan. Daartoe hoeft het enquête-instrument zich echter niet te beperken. Dit instrument is bij uitstek geschikt maatschappelijke problemen in kaart te brengen, de effecten van beleid en wetgeving te onderzoeken en op grond daarvan voorstellen te ontwikkelen. Een andere optie is Tweede Kamerleden een vergoeding te geven voor een eigen kantoor in de regio om contacten met burgers te stimuleren. Het meeste soelaas biedt echter een andere werkwijze van de Tweede Kamer.
De Conventie meent dat een andere werkwijze van de Tweede Kamer een belangrijke bijdrage kan leveren aan een nieuwe relatie van de Tweede Kamer met de kiezers en een grotere onafhankelijkheid ten opzichte van het kabinet. De huidige werkwijze van de Tweede Kamer is in sterke mate geïnspireerd door de organisatie en werkwijze van de ministeries. De vaste commissies van de Kamer zijn vrijwel geheel afgestemd op de departementale indeling. Dit voedt een op meebesturen gericht specialisme en het volgen van de agenda van het kabinet. Een andere werkwijze is nodig om de Tweede Kamer een draai van 180° naar de samenleving te laten maken en zich onafhankelijker ten opzichte van het kabinet op te stellen. Themacommissies zijn een middel tot een andere werkwijze te komen. De Themacommissie ouderenbeleid is een inspirerend voorbeeld. Het Reglement van Orde voor de Tweede Kamer maakt de instelling van themacommissies voor onderwerpen van groot maatschappelijk belang nu mogelijk. De instelling van themacommissies zou in het voorstel van de Conventie een verplichting moeten worden.
De Conventie stelt voor dat de Tweede Kamer aan het begin van haar zittingsperiode de belangrijkste maatschappelijke thema’s vaststelt waarover politieke menings-vorming moet worden bevorderd. Voor elk van die thema’s wordt een commissie ingesteld, voor maximaal de duur van de zittingsperiode van de Kamer. Niet het kabinet maar de Kamer bepaalt zo welke thema’s er toe doen. Themacommissies zullen niet alle onderwerpen waarmee men worstelt kunnen bestrijken. In die beperking schuilt het voordeel dat de Kamer politieke keuzes moet maken.
Welke onderwerpen doen er echt toe de komende jaren? Waaraan geven we prioriteit?
Dit kan leiden tot heftige debatten, waarin verschillen van opvatting duidelijk aan het licht komen. De keuze van thema’s kan op den duur inzet zijn van de verkiezingen.
Een themacommissie beoordeelt de maatschappelijke problematiek integraal. Daartoe zal zij zich moeten laten leiden en inspireren door de samenleving. Maar het gaat om veel meer dan het verwoorden van opvattingen die in de samenleving leven. Een themacommissie houdt zich bezig met geïntegreerde politieke visieontwikkeling en geeft daarover uitleg en toelichting in de Tweede Kamer.
Daarop nemen fracties politieke standpunten in en volgt het doen van voorstellen en verzoeken aan het kabinet (bijvoorbeeld totstandbrenging van wetgeving of juist vermindering daarvan). De Tweede Kamer volgt dus niet langer het kabinet in dit opzicht, maar doet zelf voorstellen.
Anders dan bij de huidige themacommissies het geval is geweest, zouden de themacommissies alle werkzaamheden moeten verrichten die betrekking hebben op hun onderwerp. De themacommissies behandelen dus ook voorstellen van wet die rechtstreeks met het thema verband houden, voeren overleg met bewindslieden over onderwerpen die het commissiethema aangaan en controleren het kabinet wat hun thema betreft.
Op dit moment volgt de Tweede Kamer met haar commissiestelsel de verkokering van de rijksdienst. De introductie van een behoorlijk aantal themacommissies zal ertoe bijdragen dat politiek en ambtenaren zich organiseren rond maatschappelijke thema’s. Een integraal team van bewindlieden en ambtenaren zal de producten van de themacommissies moeten behandelen. Dit kan een opmaat zijn voor een andere werkwijze en ontkokering van departementen.
Naast de themacommissies nieuwe stijl zullen enkele vaste commissies voor de wetgeving nodig zijn om regeringsvoorstellen, die niet rechtstreeks verband houden met de gekozen onderwerpen, te behandelen.
De regering houdt haar eigen verantwoordelijkheid het regeerprogramma uit te voeren. Het regeerprogramma zal vrijwel zeker voornemens bevatten die betrekking hebben op enkele door de Tweede Kamer gekozen thema’s. Dit impliceert geen overlap of dubbel werk. Met behulp van de themacommissies zal de Kamer beter in staat zijn voorstellen te beoordelen of alternatieven aan te dragen.
Uitvoering:
Kan zonder (grond)wetwijziging.
Een lange inleiding voor een interessante optie. Themacommissies die breed een onderwerp onderzoeken en voorstellen doen. Lijkt me een uitstekend instrument om het nu nogal volgzame karakter van de Tweede Kamer te veranderen. En mits goed ingezet kan het ook in de relatie met de kiezer helpen om beter zichtbaar te maken dat onderwerpen goed opgepakt worden maar tevens soms complex kunnen zijn.
Misschien een publieke tribune erbij?
– Het volledige advies van de Nationale Conventie
– Voorstellen Nationale Conventie: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
Reacties (11)
Ik heb het gevoel dat na de eerste drie, vier voorstellen van die Nationale Conventie de goede ideeën wel een beetje op waren. Geneuzel in de marge is dit; het zal niets veranderen aan de bestaande politieke praktijk. Dat maakt het voorstel wel kansrijk, natuurlijk.
De Kamer heeft nu als eigen adviesorgaan de Raad van Economisch Adviseurs [REA]. Juist om de langetermijnvisie vorm te geven. Deze Raad is uniek – in de zin dat economen het normaal nooit met elkaar eens zijn, maar dat het dus vrij goed lukt om gezamenlijk de problemen te formuleren waar de Nederlandse politiek iets aan doen moet.
Helaas lijkt vrijwel geen enkel ongevraagd adviesvoorstel dat de REA deed ook maar enig effect te hebben gehad. Behalve dat er media-aandacht voor was. Terwijl er toch nuttige ideeën bij waren, zoals het plan om ministeries als die van Landbouw of Economische Zaken af te schaffen vanwege overbodig als aparte departementen.
Toch zal verandering van buiten moeten worden aangedragen.
Zoals de huidige fractiediscipline werkt, gaat het partijbelang van de grootste regeringspartij – op dit moment nogal duidelijk geïllustreerd door het CDA – altijd boven welk ander belang ook.
@Oplawaai: De eerste 7 ideeen betroffen actievere participatie van de burger in het democratische proces.
Ze moesten een beetje een ordening aanbrengen.
Maar dat neemt niet weg dat de nu volgende voorstellen veel mensen minder zullen aanspreken. Die kunnen echter net zo belangrijk zijn voor de gezondheid van onze democratie.
@ Steeph: Natuurlijk kan het belangrijk zijn om het functioneren van de Tweede Kamer en zijn commissies onder de loep te nemen en te actualiseren. Maar of je dat nog bestuurlijke vernieuwing moet noemen????
Goh, dit is één van de eerste, zoniet het eerste voorstel van de NC waar ik me wel in kan vinden.
@Oplawaai: Het is niet zozeer Bestuurlijke vernieuwing dat het doel is van de Nationale Conventie. Wel:
De opdracht van de Nationale conventie
De Nationale conventie heeft tot taak voorstellen te doen voor de inrichting van het nationaal politieke bestel die kunnen bijdragen aan herstel van vertrouwen
tussen burger en politiek en mede ten grondslag kunnen liggen aan de constitutie voor de eenentwintigste eeuw. Zij besteedt daarbij in ieder geval aandacht aan:
a. het stelsel van het evenwicht van machten op nationaal niveau en betrekken daarin de positie van de Eerste Kamer en Raad van State in samenhang met het vraagstuk van toetsing van wetten aan de Grondwet;
b. de vraag of inrichting en bevoegdheden van de Nederlandse staats-instellingen voldoende zijn toegesneden op de internationale omgeving waarin Nederland functioneert, in het bijzonder de Europese;
c. de positie en toekomst van de representatieve democratie;
d. de positie van de Grondwet in de samenleving en de wijze waarop de Grondwet kan worden veranderd.
En bijvoorbeeld themacommissies zouden de politiek wat aantrekkelijker kunnen maken. De enquette commissies waren ook wel goede publiekstrekkers. Daar zorgde voor grotere betrokkenheid (meestal).
[qoute]Het is niet zozeer Bestuurlijke vernieuwing dat het doel is van de Nationale Conventie.[/quote]
Lees de allereerste zin van deze serie nog ‘s, Steeph… Volgens mij was de Nationale Conventie een van de speeltjes die de minister van bestuurlijke vernieuwing kreeg toen de gekozen burgemeester niet doorging.
Parlementaire enquetes trokken inderdaad altijd wel aandacht, maar dan vooral omdat er altijd wel wat vuurwerk te beleven was en omdat er altijd koppen rolden of dreigden te rollen. En dan zit in elk geval de pers er altijd bovenop.
De themacommissies volgen de gedachtenlijn van BBI (die al lang en breed op de schroothoop is gegooid)
Die gedachte is eenvoudig: wat wil je bereiken (thema) en wat is daarvoor nodig (producten). Doelen plannen, middelen begroten en behaalde resultaten verantwoorden.
Heel curieus dat dit goede principe opeens weer de kop opsteekt.
@Oplawaai: dat dan weer wel.
Laten we een commissie oprichten die onderzoekt of er behoefte is aan themacommissies en het opheffen van andere commissies.
nieuwe zakken,
oude wijn
er moet meer gezopen worden en minder geluld over bevoorading van drank