Het wordt lachen, gieren, brullen de komende dagen. Tenminste, als het aan de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek ligt. U weet: het thema van de Boekenweek is Lof der zotheid. Oftewel scherts, satire en ironie. Om dit luister bij te zetten, kunt u sinds kort een heus ironieteken downloaden.
Zo’n teken is typisch Nederlands. Wij zijn een volk van tekens, regels, afbakeningen en inperkingen. Wij houden van zekerheid, vrezen het onbekende. Ons moet verteld worden hoe te leven, desnoods middels een teken van God, en ons moet verteld worden wanneer te lachen. Het ironieteken zet die traditie voort.
Kijk, als het aan ons ligt valt er genoeg te lachen. Boekenweek of geen Boekenweek. Lekker lachen, daar zijn wij dol op. En het is ook belangrijk natuurlijk. Bijna net zo belangrijk als ‘er af en toe even helemaal uit zijn’, of ‘de boel de boel laten’. Wij zijn dan ook nooit te beroerd om grappenmakers met een gulle lach te belonen, mits zij ons van tevoren duidelijk maken dat het om een grap gaat. Natuurlijk, de essentie van elke grap is de onverwachte wending. Maar we willen wel graag weten dat die wending er komt. Dat is wat anders dan naderhand moeten horen dat het een grap betrof. Niets is zo pijnlijk als de lolbroek die moet uitleggen dat hij een grapje maakte. Dat is bovendien gewoon niet grappig.
Humor wordt bij ons dus bij voorkeur ingebed in vertrouwde vormen, zoals de mop of het cabaret. Wie naar een cabaretvoorstelling gaat, weet: dit wordt lachen! In januari trok de tv-registratie van een show van Najib Amhali maar liefst twee miljoen kijkers. Is die Amhali dan zo grappig, zult u zich afvragen. Dat valt mee, maar het betrof hier niet alleen een als cabaret aangekondigde serie grappen, het was ook nog eens een herhaling. Lekker lachen dus, want lekker voorspelbaar.
Zeker in deze tijd van oorlog en terrorisme is humor belangrijk. Humor is immers synoniem aan geborgenheid. Fundamentalisten kunnen nog zo veel vliegtuigen in onze gebouwen boren, het lachen zal er niet minder om worden. Integendeel. Door te lachen voelen wij ons namelijk niet alleen veilig, wij onderscheiden ons er ook mee. Terroristen hebben immers geen humor. Humor is daarom het voorrecht van de vrije beschaving. Wat dat betreft zou een cabaretvoorstelling van bijvoorbeeld Osama bin Laden ons moreel pas écht breken. Ja, de dag dat terroristen grappig worden, is de dag dat wij verslagen zijn.
Ironie was eigenlijk de enige vorm van humor waarvan vrijbuiters en waaghalzen zich nog wel eens bedienden. Ironie is namelijk verhulde humor, het is subtiel, luistert extreem nauw. Het gevaar is levensgroot dat het niet wordt herkend, dat de lach uitblijft. Ironie, wie durft?!
De komst van het ironieteken is het einde van dat tijdperk. Het gevaar is weg. Ook angsthazen kunnen zich nu van ironie bedienen. Maar het is nog veel erger dan dat. Het ironieteken dient immers aan het einde van de zin geplaatst te worden. Wie het teken gebruikt, zegt dus eigenlijk na de grap dat het een grap betrof. Dit is de doodsteek voor de lach. Daarmee is ironie niet alleen veilig geworden, het is tevens niet langer grappig. Hoe ironisch.
Valt er dus nog wat te lachen? Ja, er valt genoeg te lachen. Maar wel minder dan voorheen. En dat is de schuld van het ironieteken.
Ik wens u nog een vrolijke Boekenweek.
Reacties (23)
Heul typisch Nederlands. Echt.
het is nog geen 1 april, Paddy.
*mond valt op van ongeloof*
Het ironieteken, innovatie in de geschreven taal of een geniepige dooddoener van de humor tussen de regels door?
Zeer handig voor buitenlanders die geen ironie kennen :)
Eigenlijk dus een literaire smiley. Een laffe disclaimer voor slechte schrijvers. Mogelijk wel bruikbaar om te pleiten voor fatwavermindering na het afzeiken van deze of gene profeet.
Inderdaad, vooral in legal disputes handig.
Tot het omgedraaid wordt natuurlijk: “schuldig, want er stond geen iSign voor”.
Ja, die omdraaiing treedt natuurlijk vanaf nu al in.
dubbele ironie kan wel( )licht verkeerd begrepen worden.
Je was me nét voor, dNEUS. Bij dat andere lettertype is het nog iets duidelijker.
Overigens denk ik meer dat het ironieteken gebruikt gaat worden door luie mensen dan door bange mensen.
Hollandse humor, bestaat het? Het enige specifieke aan Hollandse humor dat ik ooit heb kunnen ontdekken is dat het tegenwoordig een interessante mengelmoes van Britse en Amerikaanse humor is, terwijl die twee landen elkaar op dit vlak nogal niet begrijpen. Maar genoeg generalisaties.
Now for something completely different: de schets van Paddy geeft goed weer waarom ik het verschrikkelijk vind om naar een komedie in de bioscoop te gaan. Iedereen gaat zitten om te lachen, en lachen zullen we! Met als dramatisch dieptepunt de scène in American Beauty waarin de buurman uit de kast komt. Het meest dramatische moment van de film, maar bijna de hele zaal lachte zich gek…
Ik kan de knop voor het ironie-teken níet vinden op mijn laptop?
Twee kanten aan deze medaille:
– elitarisme: het eiland van de goede verstaanders komt verder van de gepeupelte-kust te liggen
– egalitarisme: elke kneus gaat zich hier van bedienen
Ik moest ineens denken aan de Wet van Herzog:
“De kans op wederzijdse plezier van een ironische opmerking is positief gecorreleerd aan de gezamenlijke taalbeheersing en algemene ontwikkeling van zender en ontvanger (met een kleine correctie voor relativeringsvermogen / dogmaticiteit / geloofsremming etc.)”
Wanneer die correlatie laag is, zal een snedige opmerking als bedreigend worden ervaren, en soms een heftige reactie uitlokken.
Wie hier een voorbeeld van wil meemaken moet een keer vriendelijk aan een pitbull-bezitter vragen of hij met zijn trouwe viervoeter wel eens aan hondenshows meedoet.
We hebben trouwens ook een teken voor sarcasme nodig. Ik stel voor: de grijns van Nicholson.
Met als sarcasme-respons teken: een gestileerde vuist in een oog.
Is dat niet het resultaat @NH ?
Yep, dat bedoel ik. Het teken voor de toonaard “Wat sta je nou te kijken goochem, heppik wat van je aan soms?”.
Qua ironie & aansluitend op #2 : de verjaardag van GK vh Reves sterfdatum is 8 april pas.
Nu we toch literair bezig zijn, o Ulysses-niet-uitkrijgende-lezers: klik me link voor ’n tip die in de spamfilter was blijven steken, zou ik zo zeggen, ja. Yes.
Ik heb dat ironietekentje her-en-der in het verleden maar een handvol keer gebruikt. Achter “Stik toch de dievenmoord” staat me nog bij…ergens…terwijl ik het méénde. Excuuskwitantie reeds ingesloten? Nee, heel verwarrend tekentje. Nooit meer gebruikt.
Maar uitroeptekens?…en al die puntjes?…zit wat in Roy#9!…luiheid inderdaad!…al die overbodige leestekens!…met uitroeptekens ga ik in ieder geval al wat spaarzamer om!!…maar die vermaledijde puntjes!!!…dat wil nog niet…is lekker makkelijk…mét puntjes!…hoef je geen hele zinnen te schrijven…je bent namelijk nergens!…met zonder puntjes…
Combinatie ;-) + bijhorende tekst moeten toch volstaan ? Iemand die geen ironie kan detecteren uit de tekst mèt nog ’s een knipoog, die heeft m.i. een probleem met teksten tout court.
Binnenkort krijgen we nog discussies of er het teken voor ironie, sarcasme dan wel cynisme had moeten staan om te weten wie de gerechtskosten moet betalen !
(Zie ook hoe smal Mulisch het begrip ‘ironie’ destijds interpreteerde om toch maar puntjes te kunnen halen tgo. Reve. Neenee, gewoon los laten, open houden, en nix van dat soort overbodige tekens.)
;-) is wat anders. Dat betekent: wij begrijpen elkaar. Veel te grof voor ironie.
“Zo’n teken is typisch Nederlands. Wij zijn een volk van tekens, regels, afbakeningen en inperkingen. Wij houden van zekerheid, vrezen het onbekende. Ons moet verteld worden hoe te leven,”
Ik vraag me echt af hoe je hier bij komt. Ik zou willen zeggen: “WAT EEN ONZIN”, maar dat zou niet kies zijn, want je hebt er zo je best op gedaan.(hier zou men een teken kunnen plaatsen)
En hij plaatst het ironieteken nog wel aan het begin van zijn post. En GROOT. Veel duidelijker kan het niet, zou ik zeggen.
Als iemand deze onzin niet snel beëindigd wordt het bibberen voor het uitroepteken.