The right to remain silent (Nederlandse versie)

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Op Sargasso is plaats voor gastbijdragen. Ook is dit meestal de weg waarlangs we kijken of een nieuwe blogger tot de redactie kan toetreden. Vandaag een bijdrage van Danny Jouwe.

Het zal het einde van Dog Day Afternoon geweest zijn. Al Pacino is net ingerekend en geboeid; dat vliegtuig in ruil voor gijzelaars is niet doorgegaan; hij staart met een lege blik voor zich uit; en dan hoort hij zijn rechten. ‘You have the right to remain silent.’ En: ‘You have the right to speak to an attorney, and to have an attorney present during any questioning.’ Het was mijn eerste keer dat ik me bewust werd dat een verdachte grondrechten heeft. Amerikaanse scenarioschrijvers hebben de dramatische kracht van deze zinnen altijd heel goed begrepen, zodat de halve wereld op de hoogte is geraakt van enkele grondbeginselen van de Amerikaanse rechtsstaat.

Zonder meer ging ik ervan uit dat het in Nederland ook zo was. Later hoorde ik dat een advocaat in Nederland helemaal niet aanwezig mag zijn bij het eerste verhoor van een verdachte. Het was een schok voor me, en ik voelde teleurstelling. Politie en justitie vinden dat zoiets de voortgang van een onderzoek zou kunnen schaden. Dat argument heeft nooit indruk op me gemaakt. Zijn ze in Nederland minder slim of zo dan hun Amerikaanse tegenhangers? Hebben ze een beetje positieve discriminatie nodig omdat het anders te moeilijk voor ze wordt?

Gelukkig is er eind vorig jaar een uitspraak geweest van het Europese Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) die de Nederlandse situatie op losse schroeven zet. Het was ook nog eens een uitspraak met een tikkeltje ironie. Het ging namelijk om de zaak van een Turkse Koerd tegen Turkije. Hij had een illegaal spandoek aan een brug gehangen. In eerste instantie was hij veroordeeld op grond van het eerste politieverhoor. Maar in hoger beroep beriep hij zich erop dat hij strafbare feiten had bekend onder druk van een antiterrorisme-eenheid en in afwezigheid van een advocaat. Het EHRM kwam vervolgens met de hoofdregel dat ‘de toegang tot een raadsman mogelijk moet zijn vanaf het moment dat de ondervraging van een verdachte door de politie begint’.

Zo, dat zal ze leren die Turken. En het zou misschien best wel eens kunnen dat Turkije ooit nog eens lid van de Europese Unie wordt, dus het kan nooit kwaad om ze maar even flink de lessen van rechtsstaat en democratie lezen. Alleen, nu moet deze rechtsregel natuurlijk ook gelden voor de staten die al lid zijn van de Europese Unie. Eh, bijvoorbeeld Nederland. En toen moest men in de Nederlandse rechtsstaat concluderen dat er toch het een en ander moet veranderen in de benadering van verdachten bij het eerste politieverhoor.

Zuinig concludeert minister Hirsch Ballin van Justitie dat het arrest niet per se verplicht tot de aanwezigheid van een raadsman tijdens het eerste politieverhoor. Maar een verdachte moet wel te horen krijgen dat hij het recht heeft om te zwijgen, dat hij het recht heeft op rechtsbijstand, en op overleg met zijn advocaat voor dat eerste verhoor. Toch een beetje voorzichtig schrijft de minister: ‘Het verbinden van gevolgen aan deze arresten heeft, zoals gezegd, een betrekkelijk speculatief karakter.’ En: ‘…de betekenis van het arrest voor de Nederlandse regeling pas echt duidelijk wordt als uitspraak is gedaan in een Nederlandse zaak.’ En letterlijk zuinig: ‘Ik hecht eraan nu reeds aan te geven dat, indien in ruimere aanwezigheid van een raadsman bij politieverhoor zou moeten worden voorzien, daaruit onvermijdelijk financiële consequenties…’ Enzovoorts, enzovoorts.

Maar naar mijn mening staat de zuinige interpretatie van de hoofdregel van toegang tot een raadsman nog helemaal niet in steen gebeiteld. Terwijl het gaat om een verandering van de eerste orde in de praktijk van het strafrecht. Er zal eerst stevig geprocedeerd moeten worden en jurisprudentie moeten ontstaan. Hup Bram Moszkowicz en al je advocatenvriendjes – laat ze alle hoeken van de rechtszaal zien!

Reacties (13)

#1 Anoniem

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft niets met de Europese Unie te maken.

  • Volgende discussie
#2 Danny Jouwe

@1. Strikt genomen helemaal gelijk. Maar een land dat toe wil treden tot de Europese Unie, en weet dat juist naar de mensenrechten wordt gekeken, doet er verstandig aan om uitspraken van dat EHRM te erkennen. Juist een gebeurtenis in Turkije heeft tot deze uitspraak geleid. En het gevolg is dat Nederland niet om deze uitspraak heen kan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Anoniem

Je verhaal zou gewoon een stuk beter zijn als je de Europese Unie er niet aan de haren bij zou slepen. Nederland en Turkije zouden die uitspraak ook moeten volgen als ze niet lid zouden zijn of wilden worden van de Europese Unie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Bismarck

@1: Maar wel met de Raad van Europa, waar Nederland ook lid van is en met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) dat ook voor Nederland bindend is. Voor de EHRM valt Nederland dus binnen dezelfde jurisdictie als Turkije, dus zit Hirsch-Ballin fout als hij stelt dat de uitspraak mbt. Turkse Koerd vs. Turkije geen jurisprudentie vormt voor gelijksoortige gevallen in Nederland.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Anoniem

Dat zeg ik toch ook al in #3, je probeert gewoon die 250.000e post te scoren!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Bismarck

@5: Ehm, ik zie jou het EVRM en de Raad van Europa anders niet noemen. Die beschuldiging van je lijkt meer op een extra poging tot de balsamico (want met zo’n post verdien je geen fles wijn natuurlijk)! Ik verdenk Hiram ook wel van een poging tot balsamicoscoren trouwens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Anoniem

Hiram’s post was nog voor de aankondiging van de prijs op de 250.000e reactie, dus het lijkt me eerder dat jouw beschuldiging aan het adres van Hiram een poging is tot het scoren van de balsamico.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Bismarck

@7: Mijn #4 was in ieder geval voordat ik wist van de 250.000-loterij, dus dat maakt van jouw #5 toch ook een balsamicoscoorpoging, net als als je #7 trouwens. Ligt het trouwens aan mij of is jouw postfrequentie buitengewoon hoog sinds 12 uur?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Anoniem

Pff ik spring alleen maar bij om Hiram, een volkomen onschuldige user te verdedigen tegen jouw walgelijke beschuldigingen!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 NoName

Over het al dan niet zwijgen tegenover de politie staat op Youtube een prachtig filmpje “Don’t Talk to Police”.

http://www.youtube.com/watch?v=6wXkI4t7nuc

De man praat als Matthijs van Nieuwkerk on speed maar het is de moeite waard.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 MaxM

Een vriend van mij doet strafrecht. Hij zegt altijd nooit praten met de politie zonder advocaat, die zitten er op dat moment niet om je te helpen, zij dienen andere belangen. De positie van verdachten in Nederland is niet goed. Geen advocaat, geen opname van het verhoor etc. Grappig filmpje trouwens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Bismarck

@11: Dat kan je vriend wel zeggen, maar wat als de politie je onder druk zet om te antwoorden, uren op je in blijft zagen en intimideren tot diep in de ochtend, je daarbij van slaap depriverend, terwijl ze je chanteren met wat ze van je weten (als je niet praat, laten we lekken dat je een affaire had met de buurvrouw)? Er is geen advocaat bij dat verhoor om je te beschermen tegen dat soort gedrag.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 MaxM

@12 De manieren om je onderdruk te zetten voert hij juist aan als argument om helemaal niets te zeggen. De kans dat je van alles gaat verklaren, waar of niet waar, is onder die omstandigheden veel te groot. Schuldig of niet, zonder goede advocaat is zwijgen als het graf altijd het beste wat je kan doen. Praten kan je op die momenten nooit helpen, het kan je alleen maar in de problemen brengen.

  • Vorige discussie