Bijstand of tegenstand

door Marcel Canoy, Sandra van Dijk Wie niet kan voorzien in zijn of haar bestaan kan aanspraak maken op de bijstand. Het idee is dat de bijstand een strikt minimale voorziening is. Alle manieren om extra middelen te vergaren moeten worden gemeld, er mag geen relevant vermogen zijn en alle extra’s worden direct afgeroomd. Boodschappenboete De gevolgen bleken pijnlijk duidelijk bij een recente rechtszaak waar het neologisme boodschappenboete vandaan kwam. Een inwoonster van de gemeente Wijdemeren liet haar boodschappen voor een deel door haar moeder betalen en verzuimde dit te melden. Toen de gemeente daar achter kwam, was zij door de Participatiewet genoodzaakt ruim 7000 euro terug te vorderen. Giften Gemeenten hebben weliswaar enige beleidsvrijheid om te bepalen wat een bijstandsgerechtigde aan giften mag ontvangen, maar dat mag geen structureel karakter hebben dat tot kostenbesparing leidt. Kortom, de boodschappen gingen kennelijk te ver en de gemeente - en in navolging de rechter - legde een terugbetaling op. Wat zit hier achter? De casus leverde nogal wat ophef op, want voor velen voelt dit onrechtvaardig. Waarom geen boodschappen van je moeder, maar wel levensmiddelen van de Voedselbank? De gedachte is dat een bijstandsgerechtigde niet mag wat alle andere wereldburgers wel mogen: de hulp van familie gebruiken om een menswaardig bestaan te leiden. Kinderen van rijke ouders mogen zelfs een ton belastingvrij cashen om een huis te kopen. Rondkomen Is het ook echt onrechtvaardig? Je zou kunnen zeggen dat het eveneens als onrechtvaardig kan worden gezien om een beroep op collectieve middelen te doen wanneer dit niet nodig is en je ook anderen in je omgeving om hulp kan vragen. Navrant in dit verband is dat recent onderzoek van het Nibud blijkt dat de bijstand te laag is om van rond te komen. Voor mensen in de bijstand rest dus de keuze: Leven in armoede of leven in minder armoede door je te laten bijplussen als dat mogelijk is en in de hoop dat dit door de vingers wordt gezien. Door de vingers Het door de vingers zien valt in de praktijk tegen. Dat blijkt niet alleen uit de boodschappenboete. Na de Bulgarenfraude is er een cultuur van zero tolerance voor misbruik ontstaan. In de angst voor fraude en onrechtmatigheid is er een flink ambtenarenapparaat opgetuigd om alles te controleren. Zo wordt er op bankrekeningen en ver achter de voordeur gespeurd of iemand wel echt leeft als iemand die eigenlijk niet echt kan rondkomen. De schade van zero tolerance is groot: Het leidt tot geïnstitutionaliseerd wantrouwen. De bijstand is verworden tot een voorziening die de burger het etiket van fraudeur bezorgt bij een per ongeluk verzuimde melding of administratieve vergissing. Doenvermogen en zelfredzaamheid De bijstand is schraal en streng. Het doel lijkt om mensen te prikkelen om als de wiedeweerga naar werk te zoeken zodat ze de armoede vaarwel kunnen zeggen. Het is dan wel belangrijk dat het vinden van werk ook een realistisch perspectief is. Uit een WRR rapport blijkt echter dat de overheid het doenvermogen van kwetsbare burgers structureel overschat. De weg naar werk is helemaal niet eenvoudig. Uit onderzoek blijkt dat mensen soms zomaar 15 IQ punten in mogen inleveren als ze met ernstige vormen van financiële schaarste worden geconfronteerd. Daarbovenop leidt streng en onpersoonlijk behandelen van burgers in de bijstand tot aanvullende stress en daarmee tot een nog lager doenvermogen. De trieste conclusie is dat als je eenmaal in de bijstand zit de kans om aan het werk te geraken gering is. Bezuinigen De prijs die we betalen voor het tegengaan van fraude is daarmee hoog voor mensen in de bijstand. Maar ook de staatkas wordt hier niet wijzer van. De harde aanpak lijkt op een bezuiniging omdat de gemeente geld terugkrijgt bij overtredingen. Het aannemelijke gevolg is evenwel dat de kwetsbare burger minder zelfredzaam wordt, een tweederangsburger die nog verder in de stress raakt en mogelijk een beroep gaat doen op voorzieningen die een stuk duurder zijn zoals de GGZ of schuldhulpverlening. Het probleem is nog groter als we bedenken dat 221 duizend kinderen in een gezin opgroeien met een laag inkomen. Zij hebben een groter risico op sociale uitsluiting, slechtere gezondheid en allerlei andere negatieve gevolgen. Domeinen Dit raakt een dieper probleem. Een overheidsregeling wordt vaak uitsluitend beoordeeld op het domein waarop het betrekking heeft, in dit geval de sociale zekerheid. Eventuele gevolgen voor andere domeinen, zoals het medische domein, worden onvoldoende in de berekeningen of overwegingen meegenomen, zelfs als zich deze binnen dezelfde gemeentelijke begroting afspelen. Het is daarom zaak altijd te denken vanuit het bredere maatschappelijke perspectief. Welke gevolgen heeft streng optreden in het ene domein op andere domeinen? Wat maximaliseert het totale belang voor de maatschappij? De overheid als bijplusser Wil de bijstand werken dan moet het burgers en hun gezinnen die er recht op hebben in staat stellen te leven in plaats van te overleven. De Participatiewet dreigt het meest ironische woord in de Nederlandse taal te worden. We willen dat alle mensen participeren, ook zij die in de bijstand zitten, maar ondertussen wordt het doenvermogen van mensen om daadwerkelijk mee te doen verkleind. De Participatiewet als Hotel California. You can check in anytime, but you can never leave. Breder perspectief Vanuit een breder perspectief levert een menswaardige bijstand met een menswaardige bejegening uiteindelijk veel meer op. Het denken in deze langere termijn en domeinoverstijgende termen begint langzamerhand door te dringen in brede lagen van de rijksoverheid en uitvoering, maar is nog lang geen gemeengoed. Bijstand of tegenstand De bijstand is een mooie voorziening. Maar in de huidige vorm lijkt het soms of je de bijstand beter tegenstand kunt noemen. Het staat burgers tegen en in plaats van dat ze een extra steuntje in de rug krijgen lijkt het soms alsof ze als tegenstanders worden gezien. Het wordt tijd voor een grondige herziening, zodat de bijstand in zijn huidige vorm naar de geschiedenisboeken kan worden verwezen. Dit artikel verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken. Marcel Canoy is hoogleraar aan de VU op het gebied van gezondheidseconomie en dementie, en adviseur van ACM. Sandra van Dijk werkt als gezondheidspsycholoog bij de afdeling Gezondheids-, Medische- en Neuropsychologie van de Universiteit Leiden.

Foto: An African medicine man or shaman using symbols and small animals to eject a demon (disease). Wood engraving by Dalziel after J. Leech. Credit Wellcome Collection. Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)

Bijgelovige beschaving

COLUMN - Die bevolking daar was waarschijnlijk bijgelovig, kon je in het westen nog wel eens horen wanneer in Liberia of Kenia een inderhaast opgebouwde ebolakliniek door een lokale groepering werd platgebrand. Die mensen zagen dat hun geliefden en dorpsgenoten ziek de kliniek ingingen en er vaak dood weer uitkwamen, en dachten: dat kon niet pluis zijn. Ze werden er vast vermoord. Hup, dan maar de fik in die kliniek. Wat een onwetendheid van die mensen, he? Daar hadden ze toch mooi zichzelf maar mee!

Ze wantrouwden buitenstaanders daar, hoorden we hier wel als verklaring wanneer medewerkers van Artsen Zonder Grenzen of het Rode Kruis werden vermoord. Zo raar! Zo kortzichtig! Die mensen in witte jassen kwamen toch om ze te helpen? Konden ze daar niet wat dankbaarder zijn voor al ‘onze’ inspanningen?

Die mensen daar snapten niets van moderne geneeskunde, bromden mensen hier wel. Tsja, slecht opgeleid he, dan krijg je dat. En ze vertrouwden liever op hun eigen medicijnmannen, hoe dom en bijgelovig kon je toch zijn.

Je vraagt je intussen af hoe mensen daar nu tegen ons zouden aankijken, als ze hoorden wat hier gaande is. Meewarigheid zou ons deel zijn. We hebben immers een groeiend aantal mensen die denken dat je doodziek wordt wanneer je mondmaskertjes draagt, en die menen zichzelf effectief tegen een nieuw, potentieel dodelijk virus te kunnen beschermen met vitamine D, of met zink, of die overtuigd zijn dat ze ‘onschendbaar’ zijn en het virus niet kunnen krijgen. Met mensen die oprecht geloven dat een vaccin tegen dat virus een microchip bevat die hun dna aanpast en hen in robots zal doen veranderen. Met mensen die tientallen decennia aan kennis, kunde en ervaring klakkeloos terzijde schuiven en zich daar trots op beroepen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Waarom experts niet meer worden vertrouwd

Dustin McKissen geeft een alternatieve, plausibel klinkende, verklaring voor het groeiende wantrouwen richting experts. Hij verklaart deze neergang o.a. met de teloorgang van de glasproducent Anchor Hocking:

The story of Anchor Hocking illustrates one big reason why. Beginning with Carl Icahn, a philosophy graduate of Princeton with no background in glass manufacturing, a three-decades-long series of management “experts” and financiers walked in and out of a profitable company, loading Anchor Hocking with debt, reducing worker pay and benefits, and paying large fees to CEOs, consultants, and board members who almost never had industry experience.

Foto: Minister-president Rutte (cc)

Afkeuring, treurnis en wantrouwen

COLUMN - Het kabinet heeft het met de volksgezondheid al lastig genoeg, evenals met de economische gevolgen, maar sinds dinsdag wankelt ook de zekerheid of het kabinet in deze samenstelling de rit tot de volgende verkiezingen zal uitzitten.

De Eerste Kamer ligt op ramkoers met minister Ollongren. Met 39 stemmen voor en 36 tegen nam de Senaat een motie van afkeuring aan (motie Kox c.s.). Bij de hoofdelijke stemming bleek dat er bij geen enkele partij een dissidente opvatting was. Dus de voltallige fracties van VVD, CDA, D66, CU, SGP en Fractie-Otten waren tegen de motie.

De rest was voor en dat deze motie nu een meerderheidje haalde is natuurlijk mede te danken aan de verkiezingsuitslag van de laatste Provinciale Statenverkiezingen, die succesvol bleken voor het Forum voor Democratie.

Eerste Kamer versus Tweede Kamer

In de Tweede Kamer werd half april een motie over een tijdelijke huurstop en een huurverlaging voor de sociale en de vrije sector verworpen (76 tegen, 74 voor),  een week later nam de Eerste Kamer een soortgelijke motie aan.

De minister zei de motie niet uit te willen voeren en op 9 juni volgde in de Eerste Kamer een motie “over het alsnog op enigerlei wijze uitvoeren van de motie-Kox c.s. over een tijdelijke huurstop voor zowel de sociale sector als de vrije sector”. Ook die motie kreeg een meerderheid in de Senaat.

Foto: Bournemouth Borough Council (cc)

Liefde in tijden van corona

COLUMN - door Mieke van Stigt

We zitten met zijn allen in een achtbaan die steeds sneller gaat en we hebben geen idee hoe we hieruit gaan komen, wanneer we hieruit gaan komen, óf we hieruit gaan komen. Daarom is het heel heikel om iets te schrijven over deze tijd. Het kan immers alweer totaal anders zijn als de bits van dit artikel doorgestuurd zijn naar de hoofdredacteur, er kan nog voor ik dit artikel af heb van alles gebeurd zijn, we weten het niet en niemand heeft overzicht. Toch ga ik het proberen.

Want voor sociologen zijn dit behalve zeer angstige tijden (ook sociologen zijn mensen met oude familie en kwetsbare vrienden door chemokuur of chronische aandoening), ook heel interessante tijden. Wat kunnen we leren van deze voor de meesten van ons totaal nieuwe situatie?

Vergrootglas

Wat ik zie is dat veel bestaande dingen uitvergroot worden. Sociale verschillen worden uitvergroot, onderling wantrouwen en haat wordt uitvergroot, maar ook zorg voor elkaar, zorgen om elkaar. Er is hulpvaardigheid voor onbekenden. Er worden allerlei projecten opgezet zoals boodschappendiensten voor ouderen. Mensen geven om elkaar, voor een ander. Er is daarin een enorme creativiteit. Kinderen en kleinkinderen bedenken hoe ze opa en oma elke week iets kunnen sturen, of proberen de oudjes op Skype te krijgen. Met stoepkrijt stond in grote letters ‘gefeliciteerd opa’ op de straat voor een bejaardenflat getekend.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Jason Eppink (cc)

Feiten? Die doen er niet toe

COLUMN - Het wantrouwen jegens politici, bestuurders, instanties, onderzoekers en media is groot. De aanname is dat zij hun standpunten uitsluitend innemen omdat ze daar profijt bij hebben – de baat gaat voor de feiten uit, zoiets. Alsof niemand in zo’n positie nog principes heeft, of oog voor de publieke zaak, laat staan zich moeizaam een weg door conflicterende belangen heeft gebaand en een beredeneerde afweging probeert te maken.

Alles is eigenbelang, en je kunt niemand vertrouwen; dat is de teneur.

Mijn broer, die ervan overtuigd is dat MH17 door de Oekraïne is neergehaald, in de hoop zo Rusland in de ogen van het westen in een kwalijk daglicht te stellen, deelt mij mee dat hij ‘de MSM [de mainstream media] niet meer vertrouwt’, gemakzuchtig De Groene Amsterdammer op dezelfde hoop oud vuil gooiend als waar De Telegraaf volgens hem thuishoort.

Het minutieuze onderzoek van het Londense BellingCat naar de bewegingen van de BUK-raket en de manschappen verwerpt hij, want ‘zij worden betaald door Soros, dan weet je toch genoeg?’ Die frauduleuze club is nota bene adviseur van de Nederlandse regering, sneert hij. Als ik om adstructie vraag, wijst hij op het rapport van de MH17-onderzoekscommissie, die BellingCat echter alleen als een van de vele bronnen gebruiken. Dat onderscheid schuift hij terzijde.

Foto: katie chao and ben muessig (cc)

Burgemeester en politie New York op voet van oorlog

COLUMN - Wellicht dat de agenten van de New York Police Department eerst eens bij zichzelf te rade kunnen gaan voordat zij hun hoogste baas, burgemeester Bill de Blasio, publiekelijk de rug toekeren. Tijdens een begrafenis nog wel, van een van de twee agenten die werd geliquideerd als vergelding voor het doden van zwarte burgers door blanke politiemannen. De boze agenten huurden zelfs een reclamevliegtuigje in dat drie uur lang boven New York rondvloog met de tekst ‘De Blasio, Our Backs Have Turned to You’. En dat over de rug van een dode collega. Niet erg chique.

De agenten en de politievakbonden verwijten De Blasio dat hij bloed aan zijn handen heeft, omdat hij zich in het debat over politiegeweld tegen minderheden niet achter zijn agenten heeft geschaard. En dat is not done in politiekringen, waar de rijen gesloten dienen te blijven en de vuile was binnen. De politie heeft de schijn tegen gezien de lange reeks incidenten die aan de liquidatie vooraf ging. Best amusant dus die beschuldiging van bloed aan de handen, als het niet zo verdomde misplaatst was.

Wat ook niet echt helpt is dat De Blasio en zijn vrouw hun zoon adviseren om vooral niks uit zijn binnenzak te halen bij een eventuele arrestatie. Bang als zij zijn voor de slechte reputatie van New York’s finest. Goedbedoeld ouderlijk advies met helaas een kern van waarheid, maar olie op het vuur van de toch al zo aangebrande agenten. Die geen vertrouwen meer hebben in hun bevelhebber en willen dat hij opstapt. Aan de andere kant interpreteren de actievoerders elke oproep van de burgervader tot kalmte en het opschorten van de protesten als een schandelijke poging om de vrijheid van meningsuiting te beknotten. Met onwillige honden is het kwaad hazen vangen. De dagen van De Blasio lijken geteld.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Politiek Kwartier | Een rechtse agenda

COLUMN - De Nederlandse politiek bedient al meer dan tien jaar lang bijna uitsluitend de kwade rechtse kiezer. Het resultaat is een samenleving die langzaam aan steeds minder veilig en rechtvaardig wordt. 

Daar kreeg ik tijdens zijn persconferentie nog bijna medelijden met Wilders. Voor het eerst in zijn leven zei Geert namelijk écht de waarheid: dat hij al tien jaar lang niets anders zei dan toen iedereen over hem viel.

Na de eerste dagen werd de anti-Wilders hetze dan ook in meerdere stukken vergeleken met Bijltjesdag. Terecht wezen velen erop dat die dappere verontwaardigde media juist degenen waren die Wilders al tien jaar lang bijna kritiekloos een podium bieden.

Ondertussen waren er echter toch weer die nog durfden te beweren dat Wilders de enige is die zou luisteren naar de ‘boze kiezer’. Een hardnekkige fabel.

Om te beginnen zou iedereen onderhand toch een keer moeten beseffen dat Wilders helemaal nergens naar luistert. Niet naar zijn partijgenoten, niet naar zijn kiezers, en niet naar redelijkheid.

Maar belangrijker: de Nederlandse politiek staat al meer dan tien jaar vrijwel uitsluitend in dienst van de kwade rechtse kiezer.

De straffen in Nederland zijn fors omhoog gegaan, gevangenissen zijn versoberd. Kraken is verboden en het politieapparaat wordt voornamelijk ingezet als vervolginstituut van wietkwekers. Er is flink gesnoeid in het cultuurbudget en ontwikkelingssamenwerking. Werklozen worden tot dwangarbeid verplicht. In de EU is Nederland van een onkritische meeloper verworden tot een angstig landje dat met samengeknepen billen iedere verbetering zo lang mogelijk blokkeert.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Duopolie | Marktwantrouwen

COLUMN - ‘De markt’ is een concept waar veel mensen – door ervaring wijs geworden – wantrouwend tegenover staan. Maar dat is niet altijd terecht.

De laatste decennia is er in Nederland op veel terreinen marktwerking geïntroduceerd: de zorg, CO2-emissies, telefonie, etc. Opvallend is dat er in discussies over marktwerking, vooral als het gaat om zorg en onderwijs, naast economische en technische argumenten vaak ook morele argumenten tegen de markt en het bijbehorende winstoogmerk worden aangevoerd. Deze argwaan ten opzichte van commerciële motieven is van alle tijden. Sinds Jezus op hardhandige wijze de handelaren uit de tempel gooide leven christendom en commercie op gespannen voet, en Karl Marx’ waarschuwing voor de algemene corruptie en omkoopbaarheid in kapitalistische systemen wordt nog altijd uitgedragen door linkse politici.

In een recent essay en bijbehorend boek, steekt Harvard-filosoof Michael Sandel, wereldwijd bekend om zijn colleges over gerechtigheid, deze kritiek in een nieuw jasje. Hij betoogt dat de universele vermarkting van alle goederen het morele karakter en de waardigheid van mensen aantast. Hij geeft daarbij actuele voorbeelden uit Verenigde Staten en schetst een beeld van een samenleving waarin “alles te koop is”: mensen die hun voorhoofd verkopen voor reclame, die anderen betalen om voor hen in de rij te staan voor een kaartje, en die (illegaal) menselijke organen kopen.

Deze voorbeelden spreken weliswaar tot de verbeelding, maar is er systematisch bewijs dat markten morele deugdelijkheid ondergraven? Er zijn daadwerkelijk empirische aanwijzingen (pdf) dat monetaire prikkels intrinsieke vormen van motivatie kunnen verminderen. Een paar voorbeelden: kleine beloningen verminderden (pdf) de prestaties van vrijwilligers, kinderen die voor een taak beloond worden zijn nadien minder bereid (pdf) die taak zonder beloning uit te voeren dan kinderen die geen beloning ontvingen, een kleine boete voor te laat komende ouders in een kinderdagverblijf leidt tot meer laatkomers, en minder mensen (pdf) accepteerden een nucleaire afvalplaats in de omgeving als daar een substantiële beloning tegenover stond. In al deze gevallen lijkt het erop dat de monetaire beloning (of straf) de aard van de transactie verandert en niet-commerciële motivaties ondermijnt.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Ryan Lackey (cc)

Wantrouwen

COLUMN - De NSA, de geheime dienst van de VS, onttrekt op grote schaal gebruikersdata aan internetbedrijven. Ze blijken ook hun Nederlandse confrères vrijelijk toegang te verschaffen tot die goudmijn. De onthulling heeft fikse repercussies.

Zo blijkt de NSA keihard tegen de Amerikaanse senaat te hebben gelogen. Directeur James Clapper verklaarde daar afgelopen maart onder ede dat de NSA ‘geen massale dataverzamelingen’ over burgers aanlegt. Die man kun je dus nooit meer vertrouwen.

Ook de betrokken bedrijven (waaronder Yahoo, Facebook, Google, Microsoft en Apple) zitten met de gebakken peren. Zij hebben een fikse reputatieschade opgelopen: ze staan nu te boek als verlengstuk, tegen heug en meug, van de verzamelde opsporingsdiensten. Als gebruiker kunnen we zulke bedrijven daarom niet meer vertrouwen.

Wie wil nog zijn agenda, foto’s, documenten of e-mails in de cloud zetten – bijvoorbeeld via al die leuke Google apps – nu duidelijk is dat de NSA daar rechtstreeks toegang toe heeft? Noorwegen heeft daarom overheidsdiensten verboden om Google apps te gebruiken: het geeft immers geen pas je eigen burgers willens en wetens bloot te stellen aan privacyschending door vreemde mogendheden. We kunnen clouddiensten simpelweg niet meer vertrouwen.

(Niet dat je iets te verbergen hoeft te hebben om daar kopschuw van te zijn. De enige relevante vraag is: op grond van welk recht mag een overheid – die van ons, laat staan een vreemde overheid – in hemelsnaam in onze gegevens zoeken, wanneer er geen enkele verdenking tegen je bestaat?)

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende