Wakker in een vreemde wereld

20 september 2018 , 16:00 , door Karin van der Stoop

COLUMN - Nondeju. Dat is een woord dat ik in het dagelijks leven nooit gebruik, maar het lijkt nu ontzettend toepasselijk. Ik zat lang in de ontkenningsfase, of tenminste in de het-zal-allemaal-zo’n-vaart-niet-lopen-fase, maar het is me nu wel duidelijk. Ik word wakker in een vreemde wereld. Een wereld waarin onderscheid wordt gemaakt tussen goed volk en, nou ja, geen goed volk. Of zo. De criteria zijn nog niet helder.

Klaas Dijkhoff staat inmiddels bekend om zijn gebakken-luchtballonnetjes. Eerst over het korten van uitkeringsgerechtigden en het uitzetten van vluchtelingen (gechargeerd), nu over het dubbel straffen van mensen die in bepaalde wijken een misdrijf begaan.

Het is natuurlijk een bliksemafleider, wegens gedoe rond de dividendbelasting die in de Algemene Beschouwingen een heet hangijzer zijn. Daarom gooit hij er een belachelijk voorstel in waar iedereen van op zijn achterste benen gaat staan. Hij weet dat het een onmogelijk plan is, het is in strijd met de grondwet en de mensenrechten, het is ook onuitvoerbaar.

Toch gaat hij met hart en ziel het debat aan. Op de radio hoorde ik hem fulmineren tegen Alexander Pechtold, want die zou nooit iets gedaan hebben voor “de mense” in de wijken die ermee te maken hebben (of dat goed volk is blijft in het midden). Er even aan voorbijgaand dat de VVD al jaren het beleid bepaalt. Dat uitgaat van laisser-fair van de markt (hallo malafide taalbureaus, uitzendbureaus, incassobureaus en wat voor bull-shit-bureaus je ook maar kan bedenken) en zelfredzaamheid van de burger. Dat beleid dat flink gesnoeid heeft in de budgetten van de sociale advocatuur en de rechterlijke macht. Dat verantwoordelijk is voor de puinhopen bij de Belastingdienst en de Nationale Politie. Dat beleid dat het nieuwkomers (en oudkomers) ontzettend moeilijk heeft gemaakt om te integreren.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour

Quote du Jour | How Rousseau Predicted Trump

11 augustus 2016 , 16:00 , door Prediker

Poland’s ruling Law and Justice Party, which is busy purging pro-E.U. “liberal élites” from national institutions and mainstreaming homophobia and anti-Semitism, would be thrilled by Rousseau’s warnings about the “cosmopolitans who go on distant bookish quests for the duties which they disdain to fulfill in their own surroundings.”

Pitilessly ostracizing Mexicans and Muslims, Donald Trump may find much philosophical backup in “Émile; or, On Education.” “Every patriot is severe with strangers,” Rousseau wrote. “They are nothing in his eyes.” Trump, in his tussle with Megyn Kelly of Fox News, and with womankind in general, might also draw comfort from Rousseau’s view of “woman” as “specially made to please man,” who “must make herself agreeable to man rather than provoke him.”

Foto: Vrijheid, gelijkheid en broederschap. (bron: Thermidorimage)

Links en rechts, deel 6: Vrijheid, gelijkheid en gemeenschap

9 januari 2017 , 08:00 , door Michel

ACHTERGROND - Als iedereen het altijd met elkaar eens zou zijn was politiek overbodig. Alleen in een totalitaire staat is er eenheid. Meningsverschillen over wat waar of onwaar is en wat goed of fout is, zijn onvermijdelijk in de politiek. Verdeeldheid is daarom altijd onderdeel van elke goed functionerende democratie. Maar meningsverschillen die ontstaan omdat we elkaars taal niet begrijpen, zijn onnodig polariserend. Daarom is het belangrijk de betekenis van de woorden die we gebruiken goed duidelijk is.

Ik bespreek vandaag drie begrippen die centraal staan in de strijd tussen links en rechts: vrijheid, gelijkheid en gemeenschap. Inderdaad: dit zijn de begrippen die we ook kennen van de Franse Revolutie: liberté, égalité et fraternité. Ik zal laten zien dat deze begrippen voor links en rechts een andere betekenis hebben.

Het links-rechts-argument

Het politieke argument van rechts tegen links gaat in grote lijnen als volgt:

Links wil meer gelijkheid. Volgens rechts, dat denkt een realistisch beeld te hebben van de menselijke natuur, is dat onmogelijk. [Het] gelijkheidsidee botst voortdurend met de realiteit’. Mensen zijn altijd uit op eigen voordeel en bovendien is ‘de ene mens … nu eenmaal slimmer dan de andere’. Omdat links, Gutmensch die zij nu eenmaal is, een onstuitbare drang heeft de wereld te ‘verbeteren’ kan zij alleen ‘alle mensen gelijk […] maken onder dwang [door] repressie en nivellering. Als links de kans krijgt gebruikt zij daarvoor de macht van de staat. Waar dit toe leidt is bekend: Stalin, Mao, Pol Pot en Kim Jong-un. Daarom moet de (macht van de) staat ingeperkt worden.

Foto: joey zanotti (cc)

Kunst op Zondag | Tunnelvisie

11 september 2016 , 08:00 , door P.J. Cokema

Tunnelvisie is vooral bekend als een vorm van kortzichtigheid. De tunnel zelf wordt vaak gezien als een enge krocht, waar claustrofoben het al gauw Spaans benauwd krijgen. Zelfs als de wanden bedekt zijn met een kakofonie van kleurige graffiti, voelen sommige tunnelgangers zich er niet op hun gemak.

De tunnel is zwaar ondergewaardeerd. In essentie is de tunnel immers ‘verbinding’. Jawel, hoe langer een tunnel is, hoe donkerder de reis er doorheen kan zijn. En dat willen mensen niet. We zijn tenslotte ter wereld gekomen omdat we via een tunneltje uit het donker naar het licht zijn geperst.

Toch hoopvol nietwaar, dat mensen verlichting willen? Nu de tunnel nog louter als verbinding zien en we zijn al een stuk verder. Vandaag in KoZ onze tunnelvisie.

Korte tunnels zijn helemaal niet zo donker. Hooguit geeft het beton de passanten een grauw gevoel. Niet getreurd, door heel het land slaan overheid, burgers, bedrijven en kunstenaars de handen ineen om tunnels op te pimpen. Van Ruurlo tot Lierop. Van Almere tot Weesp. Het zijn hele, lieve tunnels geworden.

In New York komen tunnels voor die helser zijn dan de meest ellendige tunnel in Nederland. Ook daar moeten er kunstenaars aan te pas komen, om daar verandering in te brengen.

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Waan van de dag

Verlichtingsgebroed (Haren, ProjectX)

22 september 2012 , 11:30 , door Steeph

Ook ik neem afstand…. Van alles!

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Herman Brusselmans

28 februari 2013 , 09:00 , door Max Molovich

COLUMN - Herman Brusselmans sleepte mij ooit de literatuur in. Dankzij Ex-Drummer begreep ik pas dat er ook gelachen mocht worden tijdens het lezen. Daarna verslond ik zijn werk. Kreeg ik dorst van Heden ben ik nuchter. Vond ik De man die werk vond het beste Nederlandstalige boek van het fin de millennium. En besloot ik dat “Guggenheimer rook aan zijn neus” tot in de lengte der dagen mijn favoriete openingszin zal zijn.

Maar ergens ter hoogte van Logica voor Idioten begon ik er genoeg van te krijgen. Zijn volgende drie boeken las ik nog plichtsgetrouw, de mozaïekvertelling Het Einde van Mensen in 1967 vond ik zelfs erg goed, maar van de boeken daarna heb ik hooguit staand in de boekhandel de eerste drie zinnen gelezen om te weten dat Herman Brusselmans en ik uit elkaar waren gegroeid. Maar zodra ik een interview met hem lees, weet hij mijn hart te stelen.

Hij stond in De Volkskrant-rubriek ‘de boekenkast van…’ Herman Brusselmans heeft geen boekenkast meer. Op bijgaande foto zit Herman Brusselmans op het kleine stapeltje boeken dat nog van hem is. Zwarte bril. Donkere haren die wat vlassig zijn pezig gelaat omlijsten. Hij kijkt me wat verwijtend aan. Waarom ik hem verlaten heb. Zijn hondje staart mistroostig in het niets. Herman Brusselmans heeft, sinds het vertrek van zijn vrouw, de meeste van zijn bezittingen de deur uitgedaan. Ik vermoed dat het niet lang duurt voordat hij, misantropische zenmeester tegen wil en dank, het soort staat van verlichting bereikt waarin het altijd regent.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

De vrije mens is een plattelandsbewoner

18 mei 2012 , 15:00 , door Gastauteur

Het gedachtegoed van Jean-Jacques Rousseau wordt regelmatig verantwoordelijk gehouden voor totalitaire regimes als dat van Mao Zedong en de Rode Khmer. Is dat terecht? In zijn lezing voor de serie Van nature goed, van Studium Generale Utrecht, stelt professor Wijnand Mijnhardt dat het geen recht doet aan het gedachtegoed van deze bijzondere denker.

Dergelijke interpretaties houden geen rekening met de manier waarop kennis wordt overgedragen: Rousseau leeft door middel van zijn geschriften, maar iedere tijd leest hem op zijn eigen manier, geeft er zijn eigen interpretatie aan. Om recht te doen aan de denkbeelden van Rousseau, moet je naar de achtergronden kijken waartegen zijn geschriften afsteken.

Verlichte geesten: De Groot en Locke

In het Europa van de achttiende eeuw vonden grote ideologische omwentelingen plaats. In de voorafgaande eeuwen was de maatschappij doordesemd van de christelijke moraal. In die moraal is eigenliefde een negatieve eigenschap en wordt de maatschappij als een statische eenheid beschouwd, waarin je je plek moet kennen. Onder aanvoering van de Nederlandse denker Hugo de Groot (1583-1645) en de Britse filosoof John Locke (1632-1704) kwam er een grote omwenteling. De Groot kwam op voor het zelfverdedigingsrecht en beschouwde daarbij de eigenliefde, het eigenbelang, juist als de grondslag voor de samenleving. De beste manier waarop je dat eigenbelang vervolgens veilig kunt stellen, is door ‘redelijk’ (dat wil zeggen met rede begiftigd) te handelen. Locke voegde hier de idee van zelfbeschikking aan toe: redelijke burgers streven hun eigenbelang na en zo ontstaat er bestuur dat in het belang is van allen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rousseau was een populist

9 mei 2012 , 20:30 , door Gastauteur

Het is dit jaar driehonderd jaar geleden dat de filosoof Jean-Jacques Rousseau het levenslicht zag. Wat is de relevantie van zijn gedachtegoed voor de moderne mens, vraagt Studium Generale Utrecht zich af.

Volgens Willem Koops heeft Rousseau een belangrijke rol gespeeld in de manier waarop kinderen opgevoed worden. In zijn inleidende column voor de lezing van prof. Herman Philipse in de serie Van nature goed, vertelt hij over de psycholoog Jean Piaget. Toen hij de verschillende ontwikkelingsstadia onderzocht die kinderen doormaken, kwamen die opvallend goed overeen met de ideeën van Rousseau zoals naar voren gebracht in zijn Émile ou de l’éducation. Niet vreemd, want de manier waarop kinderen op school onderwezen worden is in hoge mate beïnvloed door Rousseaus gedachtegoed. Rousseau leverde met Émile een blauwdruk die later waarheid zou worden en heeft daarmee een groot stempel op onze cultuur gedrukt.

Een paradoxale denker

Herman Philipse houdt een ‘causerie’ over zijn lectuur van Rousseau, een paradoxale denker volgens hem. De mens heeft het vermogen om zichzelf te verbeteren, zegt Rousseau, maar juist in dat vermogen ligt ook de oorsprong van de ongelijkheid tussen mensen. Hij had dédain voor het gecultiveerde stadsleven. Voordat de mens verpest werd door de cultuur, leefde hij in de natuur. Hij was gelukkig in deze ‘natuurtoestand’, maar bovenal was hij vrij. In het proces van beschaving raakt de mens die vrijheid kwijt. Bovendien zorgt de daarmee samenhangende cultuur er volgens Rousseau voor dat er in allerlei opzichten ongelijkheid ontstaat tussen mensen. Hij had dan ook niets op met de vermeende superioriteit van het geciviliseerde bestaan.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De grootste geleerde van Nederland

30 oktober 2011 , 09:00 , door Jona Lendering

Scaligers portret in Leiden

Sommigen zullen Huygens, Boerhave, Van der Waals of Brouwer de grootste geleerde noemen die ooit in Nederland leefde, maar ik denk eerlijk gezegd dat de totaal vergeten Joseph Justus Scaliger (1540-1609) nog net een tikje belangrijker was.

Zijn oeuvre is, net als dat van de apostel Paulus, te vergelijken met een tijdbom: in beide gevallen gaat het om ogenschijnlijk eenvoudige innovaties die pas na enige tijd leidden tot een explosie van vrijheid. In het geval van Paulus gaat het om de simpele constatering dat alle christenen onderling gelijk moeten zijn, een constatering die in de christelijke tijd steeds weer werd herhaald en eerst leidde tot verbetering van de positie van slaven en uiteindelijk tot het einde van de slavernij. De Leidse geleerde Scaliger hield zich bezig met de chronologie van de Oudheid, maakte een einde aan het autoriteitsgeloof en ontketende de secularisering van het wereldbeeld.

Het probleem was al een kleine eeuw oud toen Scaliger zich ermee begon bezig te houden. Het was ontstaan toen de Renaissance-geleerde Giovanni Nanni een reeks teksten uit de Oudheid had gepubliceerd, die alle het gelijke van de Bijbel bevestigden en (met één uitzondering) alle vervalst zouden blijken te zijn. De hele zestiende eeuw zocht men naar criteria om kaf en koren te scheiden, en één instrument was de inconsistente chronologie van Nanni’s materiaal.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling