Dit is nummer 750 van Sargasso’s wekelijkse kunstrubriek. Een jubileumpje dat verandering met zich meebrengt. We gaan dit niet uitgebreid vieren zoals we dat vijf jaar geleden bij de 500e editie deden. Kunstenaars stuurden hun 500e werk in, dat we in vier afleveringen, Koz 1 tot en met Koz 4, presenteerde. Wat we wel doen: even heel wat anders. Ondergetekende neemt een ‘Kunst op Zondag sabbatical’. Voor nog onbepaalde tijd. De inspiratie is een beetje op. Het concept voor mijn bijdragen is ruimschoots uitgemolken. Het wordt tijd eens na te denken over andere concepten. Daar zijn wel ideeën over, die vragen tijd om nader uit te pluizen. Dit stukje is dus mijn 434e en laatste bijdrage aan Kunst op Zondag. Het geeft me ook wat meer ruimte voor ander schrijfwerk voor Sargasso. Voor Kunst op Zondag zal collega Wilma haar maandelijkse bijdragen blijven verzorgen. Een mogelijk nieuw item wordt haar tentoonstellingstips. Daarin niet de tentoonstellingen van de grote musea die aan publiciteit geen gebrek hebben, maar vooral de kleinere musea, kunstroutes en galeries. Het ligt in de bedoeling één keer per maand een drie tot viertal tentoonstellingen uit te lichten. De eerste tips gingen vorige week online. Laat onder dat artikel weten of dit idee navolging verdient. De 750 Kunst op Zondag afleveringen werden doorgaans in alle rust geconsumeerd. De ruim 4000 reacties zijn voor Sargasso begrippen erg weinig. Toch heeft een ruime 84% van de stukjes enige respons gekregen. Hoewel, ‘enig’?. Zodra het iets met actualiteit te maken had waar ook buiten de kunst veel rumoer om was, zagen we dat natuurlijk ook hier terug. ‘Blackface’ van collega Molovich telde dan ook het hoogst aantal reacties in onze kunstrubriek. De meeste reacties voegden echt iets toe aan deze rubriek. Vaak met verwijzingen naar kunst gerelateerd aan het thema van het stukje, soms mondde het uit in een goed gesprek. Waarvoor oprecht dank. Ik realiseer me nu dat het wat dat betreft de laatste tijd wat te stil is in de reactievelden van Kunst op Zondag. Een gemis. De top-20 stukjes die de meeste reacties kenden staan hier op een rij. Als je daar doorklikt naar een van de items kan het zijn dat sommige video’s niet meer toegankelijk zijn. Tja, meer en meer verdwijnt ook kunst achter betaalmuren. Ook kan het zijn dat je geen afbeeldingen tegenkomt maar een handje. Om dwingende copyrightredenen zijn sommige afbeeldingen afgeschermd. Maar klik het handje en zie… Als je dieper in de top-20 duikt, kom je ongetwijfeld ook de zure reacties tegen. Een verschijnsel dat gelukkig steeds minder voorkomt bij Sargasso. Misschien hoort dat binnenkort zelfs tot het verleden. Het heeft namelijk geen zin. Integendeel, men heeft zichzelf er alleen maar mee. Bij Kunst op Zondag staat altijd een positief windje, dus zuurzeikerds zijn gewaarschuwd: 'Homo sapiens non urinat in ventum'. Wellicht bent u nu op het punt gekomen waar u zegt: Cokema leuk die praatjes, maar waar zijn de plaatjes? Nou vooruit dan, nog één keer. Een paar kersen op de 750 taart. Poëzie van pijn ging over het werk van Doris Salcedo. Daarin een ‘monument’ voor omgekomen vluchtelingen. Op de zandkleurige, poreuze vloer verschijnen de namen als waterdruppels die samen letters vormen. “Een constante cyclus van inscriptie en uitwissing”. Ik vind dat een sublieme vondst. Kijk naar ‘Palimpsest’. https://www.youtube.com/watch?v=wl3TSFXSu-0&t=2s Het werk is in Spanje (2017 - 2018), Engeland (2018) en Zwitserland (2022 - 2023) te zien geweest. Het wordt tijd dat het ook naar Nederland komt. In die 750 stukjes ging het vrij vaak over ‘de toestand van de mens’, hier wel vertaald als ‘het menselijk tekort’. In het huidig tijdsgewricht, met klimaat en al zo meer, vat ‘Punishment’ van Julius von Bismarck ‘de toestand van de mens’ wellicht nog het beste samen. https://www.youtube.com/watch?v=ygvG7XYlbJs Het filmpje kwam ook voor in IJs en Weder en Water naar de zee. Maar goed, maarrrr goed! Voor ik in een hypochondrisch soort nostalgie verval (hoe ouder je wordt, hoe meer verleden je bent): de hoogste tijd voor mijn Kunst op Zondag sabbatical. Fijn dat u er was en het las. Prettige zondag verder.
De geschiedenis herhaalt zich…
… is het nou zo moeilijk dat te veranderen?
De geschiedenis herhaalt zich…
… iets zal er moeten veranderen
De geschiedenis herhaalt zich…
… iets kan er veranderen
Amber Mary Bain, a.k.a The Japanese House met Something Has to Change
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
COLUMN - Zelden heb ik zo uitgekeken naar het einde van een jaar. Niet dat ik erop reken dat alles volgend jaar beter zal gaan, maar op een beetje beter hoop ik toch wel – al is het maar omdat er vaccins in aantocht zijn, al blijken we in de logistieke operatie die de verstrekking ervan behelst, het sloomste jongetje uit de hele klas te zijn. Moge het de laatste blunder van Hugo de Jonge zijn.
De komende dagen wil ik me bekwamen in de schone kunst van het zegeningen tellen. Want heus, die zijn er. Zo is het verpleeghuis van mijn moeder nog immer coronavrij, en wordt ze liefdevol behandeld. Mijn vader, die volgende maand 90 wordt, is kwiek en we kunnen samen – dat hebben we net bewezen – nog altijd met gemak een kerstdag vullen met lange gesprekken, een wandeling, een film en een fles drambuie.
Ik heb werk waar ik dol op ben, veel van leer en goed in ben. Ik krijg er komend jaar zelfs een vaste baan in – niet slecht, op mijn leeftijd (over vier jaar krijg ik AOW). Ik heb gave collega’s en een baas met wie ik soms duchtig doorzak. Soms voelt hij als mijn tweede broer, maar dan een met wie ik nooit ruzie heb.
ESSAY - door Addie Schulte
In zijn boek Plagues and Peoples gebruikt historicus McNeill twee concepten om de impact van ziekten op de mensheid te beschrijven. Die invloed wordt aan de ene kant bepaald door de microparasieten: de bacteriën, virussen en andere onzichtbare levensvormen die ziekten veroorzaken. Maar er zijn ook ‘macroparasieten’: de heersers en staten die belasting heffen op onderdanen, hun arbeid gebruiken en soms daarvoor niet veel teruggeven. In zijn boek, oorspronkelijk gepubliceerd in 1976, onderzocht McNeill de verbanden tussen ziektes en beschavingen, lang voor dat gemeengoed was.
Een van de bekendste voorbeelden van de impact van ziekte op de wereldgeschiedenis is de rol van pokken en andere infectieziektes bij de Spaanse verovering van Mexico en de Andes. Tot 90 procent van de Amerindiaanse bevolking kwam om. Zowel de overwinnaar als de overwonnenen geloofden dat dit een goddelijk teken was, en daarmee werd de koloniale overheersing als het ware door de ziekte mogelijk gemaakt en bevestigd.
In de huidige coronacrisis is het ook noodzakelijk om scherp te focussen op de relatie tussen de microparasieten en de macroparasieten. Wetenschappers onderzoeken verwoed alle aspecten van Sars-Cov-2. Ze weten al veel, maar nog lang niet alle vragen zijn beantwoord.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
OPROEP - Verandering: er is geen ontkomen aan. Niet alleen omdat uzelf een en al verandering bent (anders lag u nu nog luiers vol te plempen), ook omdat externe factoren ons leventje veranderen. Mensen die tegen verandering vechten, knokken tegen de bierkaai.
Tot zo ver de huis-tuin-en-keuken overdenking. We hebben twee vragen voor u.
Eén van de externe factoren die veranderingen kunnen betekenen is de wet- en regelgeving. Soms raakt het u persoonlijk, soms alleen het bedrijf of organisatie waar u werkt.
Elk jaar treden er wel een paar in werking. In 2019 waren het er 518.
Vraag 1: hoe hebben wetten en andere regels uw leven in 2019 veranderd?
Ook de nabije toekomst heeft verandering voor u in petto.
Vraag 2: Welke nieuwe en veranderde regels gaan uw leven in 2020 veranderen?
Voor beide vragen geldt: om welke regelgeving gaat het en wat is de verandering die u er van hebt ondervonden. Viel het mee, viel het tegen? Kunt u er aan wennen? En wat u er maar over kwijt wil. (Voor 2020 gaat het natuurlijk om uw verwachtingen).
Het moet niet zo heel lastig zijn die vragen te beantwoorden. Voor de hand liggende veranderingen: belastingregels die uw maandelijks inkomen raken. Maar misschien werkt u bij een werkgever die per 1 juli 2019 gedwongen werd maatregelen te treffen om het energieverbruik te verminderen. Volgens de overheid hebben ruim 44.000 bedrijfslocaties gemeld welke energiebesparende maatregelen zijn uitgevoerd.
COLUMN - Geregeld zakt de moed me in de schoenen: zoveel ongelijkheid en problemen waarmee de wereld kampt. Afstand nemen en overzicht houden valt me soms bitter moeilijk: akelig nieuws van over de hele wereld lijkt zo nabij, of misschien raakt het me meer dan vroeger.
Maar dan staat er ineens iemand op die iets doorbreekt. Iemand die precies hetzelfde zegt als veel anderen eerder deden, maar die plotseling een vonk blijkt te zijn en een veenbrand ontsteekt, die mensen in beweging weet te krijgen.
Greta Thunberg is zo iemand: een jonge vrouw die de grote zorgen over het klimaat die tal van ngo’s, wetenschappers, actiegroepen en allang verwoord hadden, aanstekelijk weet te verwoorden. Met haar schoolstaking voor het klimaat wist ze dit jaar al twee keer honderdduizenden jongeren in meer dan honderd landen op de been te krijgen. Haar oproep is simpel: wie niets tegen klimaatverandering doet, ontneemt jongeren botweg hun toekomst. Nee, met een enkele demonstratie ben je er niet – en dat is precies waarop Thunberg hamert: het is de hoogste tijd dat iedereen meer doet.
Thunberg werd op haar beurt geïnspireerd door andere jongeren: een groepje scholieren dat de schietpartij op hun school in Parkland, Florida meemaakte, en die vervolgens een landelijke school walk-out organiseerden om strengere regels rond wapenbezit en -verkoop in de VS af te dwingen. Vervolgens organiseerde dezelfde groep, met Emma González en David Hogg als spraakmakende woordvoerders, de March for Our Lives: een dag van landelijke demonstraties tegen het vrijwel ongebreidelde wapengeweld in de VS. Ook hier gold: wat ze zeiden was niet nieuw. Wat wel nieuw was: wie het zei, en hoe ze dat deden.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Vandaag het laatste deel van ons drieluik over ‘monumentaal herdenken’. In het eerste deel vroegen we welke monumenten op u een grote indruk maken. Het tweede deel draaide om de vraag welke monumenten aan verandering of verwijdering toe zijn. Vandaag het laatste deel met voorstellen voor toekomstige monumenten.
‘Historic England’, een organisatie voor behoud van het Engelse erfgoed, schreef een competitie uit voor nieuwe manieren van herdenken en herinneren en selecteerde uit alle inzendingen tien voorstellen. Eén daarvan zou redelijk snel toepasbaar kunnen zijn bij monumenten en standbeelden die verwijzen naar een discutabel verleden: A Long Shadow Over London (details op de website van de ontwerpers).
Stel je voor dat bij elk standbeeld van Jan Pieterszoon Coen (verantwoordelijk voor de genocide op de Banda eianden) vanaf de sokkel een strook tegels als een schaduw over de grond ligt. Daarop de namen van de slachtoffers die Coen heeft gemaakt. Zo hoeft het standbeeld dus niet weg, maar krijgt het de juiste context.
Er is een vrij eenvoudige manier om een geschiedenis, met alle lichte en zwarte kanten, in alle volledigheid te ‘monumenteren’.
Mooi voorbeeld: de ‘Great Wall of LA (Los Angeles)’.
Van sommige standbeelden staan tientallen replicas over heel de wereld. Zo ook van het Vrijheidsstandbeeld in New York. Van 1887 tot 1945 stond een replica in het Vietnamese Hanoi. De in Vietnam geboren Danh Vō maakte ‘We the people’, een replica van het Amerikaanse Vrijheidsbeeld, maar dan in 300 stukjes. Die werden verspreid over de wereld tentoongesteld.
…
RECENSIE - In deze aflevering van de serie bespreek ik een boek: Is links beter dan rechts? van Frits Biefait. Hij betoogt dat het verschil tussen links en rechts het geloof in de maakbare samenleving is.
Volgens Bienfait is het verschil tussen links en rechts niet ‘gemeenschap versus individualisme’ [1] zoals ik in de vorige aflevering heb betoogd maar ‘verandering’: links ziet maatschappelijke problemen en wil daarom de maatschappij veranderen terwijl rechts zegt: ‘begin bij jezelf’ als je de wereld wilt verbeteren. Ik ben het niet eens met zijn interpretatie.
Laat ik op voorhand zeggen dat ik veel gebruik heb gemaakt van zijn werk. Behalve Norberto Bobbio, is Bienfait is een van de weinige auteurs, die ik ken die het onderwerp serieus nemen. Zijn beschrijving van de antropologie van het links-rechts dualisme en de manier waarop deze in Frankrijk is veranderd in een politiek onderscheid is een belangrijk inzicht. Voordat ik dit gelezen had, ging ik ervan uit dat dat wat nu ‘links’ en ‘rechts’ is geworden, op toeval berustte. Zoals ik zal laten zien, kan ik mij echter niet vinden in zijn conclusie over wat het verschil is tussen links en rechts.
Ik bespreek eerst hoe Bienfait tot zijn conclusie komt en zal daarna beargumenteren waarom niet verandering maar streven naar ‘gemeenschap versus individu’ een beter criterium is.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
ACHTERGROND - “Laat ik je vraag omdraaien. Kán Syriza iets anders doen? Als we niet uit de Eurozone stappen wanneer de onderhandelingen geen verbetering voor Griekenland opleveren, zijn we niet anders dan de andere regeringen. Dan zou er geen verschil zijn. Er is echter een enorm verschil. Wij zullen deze keer een grote strijd leveren. En dat zal niet Tsipras’ strijd zijn, maar de strijd van het Griekse volk.”
Aan het woord is Nontas Bezos, de coördinator van Syriza op het eiland Kythira. Het kleine Kythira met zo’n tweeduizend bewoners, ligt op ruim zeven uur varen van de hoofdstad. Terwijl de Atheners in vreugde op straat bijeenkomen, gaat het leven op het eiland zijn gewone gangetje. Zal de storm die in Athene woedt uiteindelijk ook de emoties op het eiland opzwiepen? Kan de intellectuele voorhoede die nu de macht in handen heeft ook de behoudende cultuur in het achterland beïnvloeden?
In de vijftien koppen tellende gemeenteraad van het eiland, die afgelopen september is geïnstalleerd, zitten vier tot vijf mensen die Syriza’s uitgangspunten steunen. Aan het hoofd van de raad staat burgemeester Stratos Charchalakis, die zegt politiek in het midden te staan. Net als Tsipras is hij een jonge politicus, begin veertig.
Over eventuele veranderingen op het eiland, nu Syriza regeert zegt hij: “Kythira is voor al haar ontwikkelingsprojecten afhankelijk van de financiële steun van de prefectuur Pireaus. Dat is een van de grootste en problematische prefecturen omdat ook Athene daaronder valt. Hierdoor hebben wij nooit echt aandacht gekregen. Nu de leiding van de prefectuur sinds oktober vorig jaar in handen is van twee Syriza leden, heb ik het idee dat we op een andere manier kunnen praten. Ik denk dat Syriza meer sociale- en regionale acties zal ondersteunen en daar ben ik blij mee.”
OPINIE - Waarom lukt het het onderwijs niet te veranderen? Jan Fasen, voorzitter centrale directie van het Limburgse scholengemeenschap Connect College kijkt naar drie verschillen met de zorgtransitie.
Onlangs mocht ik aanschuiven bij het zoveelste gesprek over veranderingen in het onderwijs. Een groep ‘kantelaars’ – geestdriftige visionairs die op hun school belangwekkende veranderingen doorvoeren – was in Rotterdam bijeen onder leiding van veranderprofessor Jan Rotmans. Hij was onder de indruk van de visie en passie waarmee we de zaal al snel wisten te vullen. Hij vroeg zich hardop af hoe het kon dat hij, die van veranderen en dwarsdenken leeft, nog nooit iets gehoord of gelezen had over die kantelende scholen. En dat maakte dit zoveelste gesprek tot een bijzonder gesprek. Want Rotmans trok parallellen met transities in de zorg en de energiesector, waar nieuwe ideeën het bestaande systeem laten kapseizen. Waarom lukt ons dat niet? bleef Rotmans maar vragen. Die vraag liet me niet meer los. Vooral de vergelijking met de zorg intrigeerde me.
Voordat ik besloot les te gaan geven werkte ik tien jaar in de geestelijke gezondheidszorg. Er is geen sector zo ingewikkeld en bureaucratisch als de zorgsector. Minutieus beschreven zorgprocedures werden boven het belang van inhoudelijk goede zorg gesteld, althans dat vonden wij, de professionals aan het bed. Die ervaring leert me dat de vergelijking tussen de zorg en het onderwijs, in het punt dat Rotmans aansnijdt, op drie met elkaar verweven punten mank gaat.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.