Metropool en klassenstrijd

De grote stad zuigt mensen aan. De meeste verhuizers en gelukzoekers worden niet rijk of gelukkig in de metropool, maar een enkeling wel. Het tempo van demografische veranderingen intrigeert. Is er een verbinding met de vluchtelingen? Volksverhuizingen zijn van alle tijden. In de “derde wereld” van vroeger, had het sub-proletariaat dat naar de steden trok weinig kansen: het interpretatiekader was de klassenstrijd, de economische tegenstelling tussen rijk/producent en arm proletariaat. Hebben wij nu voldoende gereedschap in ons brein om te bevatten wat er gaande is? Het interpretatiekader lijkt veranderd: niet meer het bezit van de productiemiddelen/welvaart, maar culturele en religieuze verschillen zijn het probleem geworden. Klopt dat wel? Ben Judah schreef een adembenemend boek over wat er gaande is: “This is London”. Dat is de echte metropool. Maar in Amsterdam en Rotterdam is het alleen minder erg.

Foto: dany13 (cc)

Kunst op Zondag | WK Favela

In de marge van de wereldkampioenschappen voetbal zul je de komende weken het woordje ‘favela’ af en toe tegenkomen. Mooi woord. Het is de wat exotische benaming voor sloppenwijk.

Er wordt beweerd dat zo’n WK goed is voor Brazilië en dus ook goed voor de favelas. Het is maar gedeeltelijk waar en de bewoners van de sloppenwijken vrezen dat die waarheid niet langer duurt dan het WK zelf.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken geeft een negatief reisasdvies voor de favela’s, maar wie naar het WK reist moet zeker eens een Favela Tour doen en het Favela Museum bezoeken. De Braziliaanse sloppenwijken zijn immers meer dan geweld tussen drugsondernemers en politie en demonsterende favelabewoners.

Zeker, het is nog lang geen ‘Living together in paradise’. De Vietnamese kunstenaar Nguyen Manh Hung ziet een urbane toekomst in van sloppenhuisjes opgetrokken torens.

Dat doet denken aan Torre David in de Venezuelaaanse hoofdstad Caracas.

Een mislukt ontwikkelaarsproject dat door krakers werd bezet en nu te boek staat als een verticale favela.

Dat ging anders met de Abraham Lincoln toren in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia. De toren is nooit afgemaakt. Krakers uit een naburige favela werden er na een paar maanden uitgezet en verder gebeurde er niets. Met het project ‘Paraiso Ocupado’ willen de Nederlandse kunstenaars Wouter Osterholt en Elke Uitentuis geld inzamelen om de toren af te bouwen en appartementen op te kopen die aan de krakers kunnen worden teruggegeven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waarom trekken we de wc door met schoon water?

De serie Op weg naar duurzaamheid is deze week op vakantie. In plaats daarvan besteden we aandacht aan de USI Christmas-lecture van 2011: ‘Greening the Cities’.

Hoe kunnen we duurzame urbane regio’s en steden ontwikkelen en de toenemende stroom mensen naar de stad opvangen? ‘Greening the Cities’ was het onderwerp van de USI Christmas-lecture van 2011, met prof. dr. Jacqueline Cramer en Ton Venhoeven.

Veel mensen zullen bij duurzame (stadse) innovaties denken aan een elektrische auto (heel hip L.A rijdt ermee), een energieneutraal huis (goede isolatie en zonnepanelen) en misschien wel die goede oude regenton. Wanneer we spreken over ‘green cities’ gaat het niet zozeer over producten, maar over systemen. Dit heeft mede te maken met de schaal van de problemen. Op dit moment leeft ongeveer de helft van de bevolking in steden, in 2050 zal dit opgelopen zijn naar 70%. Bestaande systemen zijn niet voldoende om dit op te vangen. De migratie heeft nadelige effecten op het milieu en de bereikbaarheid. Verder zijn er andere, minder voor de hand liggende gevolgen zoals lawaai, wateroverlast en hittestress (veroorzaakt door klimaatveranderingen) en kunnen er sociale spanningen ontstaan.

Uitdagingen

Wanneer we de systemen op orde krijgen kan de trek naar de stad ook veel kansen bieden, zoals economische voorspoed en werkgelegenheid. Met behulp van het 3P-systeem (people, planet, profit) maakt het USI (Utrecht Sustainability Institute) analyses op welke gebieden het mis gaat en wat er moet veranderen. Het is duidelijk dat onze huidige infrastructuur niet is berekend op zulke grote getallen mensen in kleine gebieden. Als we praten over systemen die tekortschieten moet je denken aan water- en energievoorziening, digitale systemen, transportnetwerken. Maar ook de kringloop, waarin gebruikte grondstoffen niet terugkomen. Een voorbeeld hiervan is dat we kwaliteitswater (dat namelijk schoon is) – iets wat in de toekomst schaars wordt – gebruiken om de wc door te spoelen. Eigenlijk is dat heel zonde, want het zou makkelijk kunnen met al eerder gebruikt water.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De natuur doet het werk

Op weg naar duurzaamheidIn onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: hoe een Schots eiland zelfvoorzienend werd, groene daken in New York, een Australiër die de woestijn tot leven wil brengen en een moeras dat rioolwater zuivert.

Een zelfvoorzienend eiland

Aan de noordwestkust van Schotland ligt een eiland met de naam Eigg. Het ligt ongeveer 11 kilometer van het vasteland, te ver om aangesloten te worden op het Schotse elektriciteitsnetwerk. In 2008 besloten de inwoners dat ze minder afhankelijk wilden worden van steenkool en olie. Ze bouwden een eigen energienetwerk en wekken nu duurzame energie op uit wind, zon en water.

Bijzonder is vooral dat de eilandbewoners – driekwart van de bevolking doet actief mee – een manier gevonden hebben om de elektriciteit die uit deze drie bronnen wordt opgewekt, te combineren in één systeem, dat hen 24 uur per dag van stroom voorziet. Bovendien reduceert het systeem de CO2-uitstoot drastisch. Wie elektriciteit wil gebruiken, koop eenvoudig een energietegoed, net zoals wij pre-paidkaarten hebben voor onze mobiele telefoons. De website van het eiland Eigg geeft een overzicht van nog talloze andere maatregelen die men nam om de ecologische voetafdruk te verkleinen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zomercollege | Terug naar de stadstaat

Globaliseringsdeskundige Saskia Sassen (Columbia University) onderzoekt in deze lezing of de wereld terugkeert naar het fenomeen stadstaten. Gezien de groeiende rol van steden, lijkt het daar soms op. Niet waar, zegt Sassen. Ja, de rol van de stad verandert, maar steden worden steeds meer open naar de wereld toe.

Helaas niet te embedden: hier is de lezing wel te zien.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Urbanisatie in China

In China verlopen heel veel zaken sneller dan elders in de wereld. Dat geldt ook voor de massale trek van arbeiders en jongeren naar de steden aan de oostkust en voor de gigantische nieuwbouwprojecten die hiermee gepaard gaan. Uitgeverij 010 uit Rotterdam  volgt deze gebeurtenissen op de voet, zoals eerder al bleek uit hun monumentale  studie “The Chinese Dream. A society under Construction” uit 2008.

Dat algemeen overzicht wordt nu aangevuld met een detailstudie over de havenstad Shanghai, waarmee Rotterdam goede banden heeft: Shanghai New Towns. In tegenstelling met andere miljoenensteden die bijna uit het niets verrezen, heeft Shanghai een traditie van ruim 150 jaar internationale havenstad en contactplaats tussen China en het Westen. Stadsplattegrondjes uit 1843 e.v. illustreren dit (p. 10-11).

Een internationaal team van auteurs schetst eerst de evolutie sinds 1978, vervolgens de historische groei en dan staan ze weer stil bij de hedendaagse urbanisatie.

Sinds 1978 is de diameter van de stad elk jaar gemiddeld 1 kilometer langer geworden, vooral in westelijke richting. Het stedelijk Master Plan van 1999-2020, waarvan de succesrijke wereldtentoonstelling het bekendste onderdeel vormde, werkt(e) policentrisch met drie soorten proefprojecten : stadswijken van 50.000 inwoners, New Towns van 50.000 tot 500.000 en New Cities van 500.000 tot een miljoen. De Huangpu en de Yangtze spelen een centrale rol in deze urbanisatie.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Slums have a bright future

UN Habitat has just published its State of African Cities 2010: Governance, Inequality and Urban Land Market. Globally, the 21st century is and will continue to be an urban century, but especially so in the periphery. As the report states:

“In 2009 Africa’s total population for the first time exceeded one billion, of which 395 million (or almost 40 per cent) lived in urban areas. Whereas it took 27 years for the continent to double from 500 million to one billion people, the next 500 million will only take 17 years. Around 2027, Africa’s demographic growth will start to slow down and it will take 24 years to add the next 500 million, reaching the two billion mark around 2050, of which about 60 per cent living in cities. Africa should prepare for a total population increase of about 60 per cent between 2010 and 2050, with the urban population tripling to 1.23 billion during this period.

Strong demographic growth in a city is neither good nor bad on its own. Experience shows that across the world, urbanisation has been associated with improved human development, rising incomes and better living standards. However, these benefits do not come automatically; they require well-devised public policies that can steer demographic growth, turn urban accumulation of activities and resources into healthy economies, and ensure equitable distribution of wealth. When public policies are of benefit only for small political or economic elites, urbanisation will almost inevitably result in instability, as cities become unliveable for rich and poor alike.Around 2030, Africa’s collective population will become 50 per cent urban. The majority of political constituencies will then live in cities, demanding means of subsistence, shelter and services. African governments should take early action to position themselves for predominantly urban populations. In the early 2040s, African cities will collectively be home to one billion, equivalent to the continent’s total population in 2009. Since cities are the future habitat for the majority of Africans, now is the time for spending on basic infrastructure, social services (health and education) and affordable housing, in the process stimulating urban economies and generating much- needed jobs. Deferring these investments to the 2040s simply will not do. Not a single African government can afford to ignore the ongoing rapid urban transition. Cities must become priority areas for public policies, with investment to build adequate governance capacities, equitable services delivery, affordable housing provision and better wealth distribution. If cities are to meet these needs, municipal finance must be strengthened with more fiscal freedom and own-source funding.”

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

A tale of three cities

cittaslowOne does not have to be an expert on Saskia Sassen to know that the city is at the heart of social change in the age of globalization, from global cities to planet of slums, a great deal of research has focused on how cities promote, or adapt to, social change and how cities are hubs of global social dynamics of class, inequalities, gender and ecology.

For instance, take this first item on the rise of “slow cities”:

“La municipalité est la première de France à adhérer à Cittaslow, le réseau international des “villes lentes”. Inspiré du slow food, le mouvement est né en Italie en 1999 et promeut une gestion municipale centrée sur la qualité de vie, l’économie de proximité, le respect des paysages…, en réaction aux zones commerciales et industrielles, à l’étalement pavillonnaire et au tout-voiture devenus l’ordinaire d’un urbanisme débridé.

Cette révolution tranquille compte de plus en plus de partisans. Cent quarante villes de 21 pays ont déjà adhéré à cette charte de 70 obligations. On trouve des villes lentes dans toute l’Europe, mais aussi en Australie, en Corée du Sud, en Turquie, au Canada…”

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Global Cities Index: New York still no. 1

Times Square, New YorkForeign Policy has just published its Global Cities Index, based on 5 dimensions:

  • Business activity: “the value of its capital markets, the number of Fortune Global 500 firms headquartered there, and the volume of the goods that pass through the city
  • Human capital: “how well the city acts as a magnet for diverse groups of people and talent. This includes the size of a city’s immigrant population, the quality of the universities, the number of international schools, and the percentage of residents with university degrees”

  • Information exchange: “how well news and information is dispersed about and to the rest of the world. The number of international news bureaus, the level of censorship, the amount of international news in the leading local papers, and the broadband subscriber rate”

  • Cultural experience: “the level of diverse attractions for international residents and travelers. That includes everything from how many major sporting events a city hosts to the number of performing arts venues and diverse culinary establishments it boasts and the sister city relationships it maintains
  • Political engagement: “the degree to which a city influences global policymaking and dialogue

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Volgende