Helder over taakstraffen en criminaliteit

Met enige regelmaat biedt Sargasso ruimte voor gastredacteuren. Vandaag weer een stuk van filosoof en jurist Ron Ritzen. De reeks beslaat 5 afleveringen. Hier afleveringen 1, 2, 3 en 4

Er deugt helemaal niets aan het rechtsstelsel, meent Joost Eerdmans, voormalig LPF’er en medeoprichter van het Burgercomité tegen Onrecht. Bij Pauw & Witteman mocht hij uitleggen waarom. Eén van de redenen is dat vrouwen geen goede rechters kunnen zijn. Te soft. Dat leidde tot een hoop commotie en in de Volkskrant kreeg hij een herkansing. Zijn “laat ik helder zijn: ik ben dol op vrouwen” was de weinig hoopvolle introductie om zijn opmerking te nuanceren. Was er empirisch bewijs voor zijn stelling dat vrouwen lichter straffen, vroeg Eerdmans zichzelf af? “Nee”, gaf hij ruiterlijk toe. “Maar is het vreemd om te veronderstellen dat een vrouwelijke rechter minder aan vergelding denkt dan aan resocialisatie van de dader? Ik denk dat de (…) algemeen aanvaarde karaktereigenschappen van de vrouw haar oordeel over misdadigers en hoe die aangepakt moeten worden, milder zullen maken dan die van een man.”

Het antwoord op Eerdmans retorische vraag of het vreemd is om zo te denken, luidt als volgt: het is in elk geval volstrekt onlogisch. Zelfs al zou er zoiets zijn als de algemeen aanvaarde karaktereigenschappen, dan nog betekent het niet dat alle vrouwelijke rechters per definitie over die eigenschappen beschikken. De overlijdingsleeftijd van de gemiddelde Nederlandse man is nog steeds lager dan die van de gemiddelde vrouw, maar dat betekent dus niet dat alle vrouwen ouder worden dan mannen.
De Volkskrant was over Eerdmans betoog – nou ja, betoog is misschien een groot woord – enthousiaster dan ik, want niet veel later mocht Eerdmans de hele rechterlijke macht door het slijk halen: rechters hebben vele petten; ze bezoedelen het imago van een onkreukbare magistratuur. En voor dat ik het vergeet: te soft.
Eerst maar eens die vele petten. Elke nevenfunctie van iedere rechter is op de publieke site van de Raad van Rechtspraak te vinden. Bovendien heeft de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak een aantal jaren geleden de ‘Leidraad onpartijdigheid van de rechter’ opgesteld. In dat protocol wordt aangesloten bij de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en de Hoge Raad. Bovendien kan een rechter worden gewraakt als hij in de ogen van de verdachte of zijn advocaat bevooroordeeld is.
Eerdmans’ verhaal over ‘de vele petten’ van rechters, klopt helemaal niet. Hij toverde die uit zijn eigen hoge hoed. Slechts de helft van de rechters heeft één nevenfunctie en dan hebben we het over ‘petten’ als lid van een oudercommissie van een kindercrèche, scheidsrechter, lid van een klachten- of examencommissie etc. Slechts een enkele rechter heeft meer dan één nevenfunctie of een echt commerciële functie.

Met enige regelmaat biedt Sargasso ruimte voor gastredacteuren. Vandaag weer een stuk van filosoof en jurist Ron Ritzen. De reeks beslaat 5 afleveringen. Hier afleveringen 1, 2 en 3

“Rechters moeten uitleggen, uitleggen en nog eens uitleggen”, aldus Van den Emster, voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak. Ook weet de raad te melden dat het beeld dat de gemiddelde Nederlander heeft over rechtspraak, vooral gebaseerd is op de verslaggeving door de media.
Theo de Roos, hoogleraar strafrecht (UvT), is uiterst tevreden over de rechtbankjournalistiek van de Volkskrant, NRC en Trouw. Maar er zijn helaas ook andere, dominante informatiebronnen. In een eerder stuk, Softe rechters (1), wees ik op het trio Eerdmans, Leistra & Paradijs. Laat ik met die laatste beginnen.

De hoofdredacteur van de Telegraaf, Sjuul Paradijs, zette bij Pauw & Witteman (17.9.09) advocate en senator Böhler weg als een wereldvreemd wezen: “u leeft op een andere planeet”. Wilde Böhler iets vreemds? Kennelijk wel, want ze vond dat je eerst de feiten moet kennen, wil je ergens (in dit geval Saban B.) over kunnen oordelen. Op het moment van de uitzending was er nauwelijks meer bekend dan dat Saban B. de benen had genomen. Maar Paradijs had daar geen boodschap aan. Hij sloeg de plank dan ook mis, toen later de feiten boven water kwamen. Ook het OM reed een behoorlijk scheve schaats.

Een paar dagen eerder, op 22 september, schreef Leistra over Saban B. Dat was één dag voor dat minister Hirsch Ballin over de zaak verantwoording zou gaan afleggen aan de Kamer. Voor Leistra maakte het kennelijk niet uit wat de minister te melden had, want de conclusie stond bij voorbaat al vast: Hirsch Ballin moest sowieso opstappen.
Was Leistra dan zo goed op de hoogte van de zaak dat tekst en uitleg van Hirsch Ballin geen relevante informatie meer kon opleveren? De bronnen, waarop Leistra zich beriep, waren uiterst summier. Een bevestiging van het OM dat Baran ontsnapt was, een bericht in het Parool dat Baran verlof kreeg om zijn gezin te bezoeken en een artikel in de Telegraaf, was voor Leistra meer dan genoeg om ‘wederhoor’ overboord te zetten.
Eén bron vond Leistra kennelijk niet vermeldenswaardig en dat was zijn eigen commentaar dat ’s ochtends op 18 september verscheen. Maar in dit stuk repte Leistra niet over de rol van het OM, maar sprak hij enkel over blunderende rechters. “Niet minder dan zes raadsheren van het Gerechtshof in Arnhem zagen echter geen redenen om zijn verzoek af te wijzen. Een onbegrijpelijke beslissing.” Leistra was dus op dat moment niet goed op de hoogte hoe de zaak werkelijk in elkaar zat, maar trok vervolgens wel al conclusies over het handelen van rechters in forse bewoordingen (zoals “blunders”, “onvoorstelbare naïviteit”, “wereldvreemde types”).

Met enige regelmaat biedt Sargasso ruimte voor gastredacteuren. Vandaag weer een stuk van filosoof en jurist Ron Ritzen. De reeks beslaat 5 afleveringen.

“Rechters zijn soft“, giert het al een tijd door de media. De raad voor de Rechtspraak liet een onderzoek uitvoeren en kwam tot de volgende conclusies: vier op de vijf Nederlanders vindt dat rechters hun beslissingen beter moeten uitleggen aan gewone burgers. Zevenentwintig procent van de Nederlanders heeft veel vertrouwen in de rechter en drieënveertig procent van de Nederlanders heeft een neutrale houding ten opzichte van de rechtspraak. Vijfentachtig procent van de Nederlanders is van mening dat misdadigers te licht worden bestraft, omdat de wetten niet streng genoeg zijn en de rechters “te soft”. Tweederde is het eens met de stelling dat de rechter in de ogen van de publieke opinie nooit streng genoeg zal straffen.
Ook weet de raad te melden dat het beeld dat de gemiddelde Nederlander heeft over rechtspraak, vooral gebaseerd is op de verslaggeving door de media. Slechts vijf procent van de respondenten kan op basis van eigen ervaring een oordeel geven.
Dat roept de vraag op wat de media schreven of lieten zien naar aanleiding van dit onderzoek.

Elsevier vond het bericht kennelijk gefundes fressen: “Criminelen worden niet zwaar genoeg gestraft. Ook moeten rechters hun beslissingen beter uitleggen. Dat vindt een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking. 85 procent van de ruim 800 ondervraagden vindt de straffen die rechters opleggen, te laag. In vergelijking met andere landen is het vertrouwen in de rechtspraak hoog, concludeert de Raad. Een op de vier Nederlanders zegt veel vertrouwen in de rechter te hebben. Daar staat wel tegenover dat bijna dertig procent negatief tegenover de rechtspraak staat.” Maar daar staat ook tegenover dat 43% een neutrale houding heeft. En feitelijk had niet 25%, maar 27% procent van de burgers veel vertrouwen heeft.
Dan krijgt het bericht een verrassende wending. “Ook politici zijn vaak verontwaardigd over lage straffen die rechters opleggen. Zo pleit de PVV ervoor om voor zware delicten minimumstraffen in te voeren. De Kamer is daar in meerderheid tegen.” Maar het onderzoek ging helemaal niet over politici. Dit punt duikt gewoon midden in het artikel uit het niets op.
Het artikel gaat weer verder over het onderzoek. “Tachtig procent van de Nederlanders vindt ook dat rechters hun uitspraken niet goed genoeg uitleggen, blijkt uit het onderzoek van de Raad. Met open dagen in rechtszalen en de website rechtspraak.nl probeert de Raad voor de Rechtspraak de communicatie te verbeteren. Dat lukt niet erg. Gisteren nog concludeerde dezelfde raad dat maar veertig procent van de vonnissen voldoet aan de eigen leesbaarheidscriteria.” Elsevier legt hier een oneigenlijk verband, want volgens de Raad spreekt slechts 5% uit eigen ervaring. De rest wordt door de media gevoed.