7000 euro

Ik ken een mevrouw die via de Wajong in de bijstand terecht gekomen is. Dat is – zoals ze bij ons thuis zeggen – bepaald geen vetpot. Haar ouders wonen in het oosten des lands en als haar vader aanbiedt om haar treinkaartje te betalen zodat ze eens wat vaker langs kan komen, weigert ze dat. Of ze accepteert het en geeft dat braaf aan bij het DWI (voorheen de Sociale Dienst), mét uitdraai van OV-chipkaart.nl. Het DWI doet daar steevast niet moeilijk over, maar dat vermag niet te verminderen hoe consciëntieus ze het aanpakt. Soms voelen we de behoefte haar een beetje bij te voederen, sociaal zowel als metabolisch. Ook dat weigert ze meestal, want als ze bij anderen kan eten, dan is dat steun in natura en ja, het DWI. Die doen daar niet moeilijk over, want in ons dorp is daar een maximaal bedrag voor vastgesteld en daar komt ze niet aan. Lang niet. Toch houdt ze eraan vast dat ook etentjes steun zijn. Giften – ook al is het voor haar verjaardag – is precies hetzelfde verhaal en ook hierover – zij heeft dat gecheckt bij het DWI – doet men niet moeilijk. Toch blijft ze zich erop beroepen dat ze netjes met andermans belastinggeld om moet gaan. U zult begrijpen dat af en toe boodschappen voor haar doen al helemaal niet kan, hoe durven we het te suggereren! Ze heeft een rijbewijs, maar een auto lenen? Geen denken aan! Of ze betaalt zelf de benzine en 19 cent per kilometer en rijdt niet meer dan 500 km per jaar want anders moet de cataloguswaarde van de wagen bij haar inkomen geteld worden. Het DWI kent die regel niet, maar zij wél. Wat voor werkenden geldt, moet ook voor haar gelden. Ondertussen wordt ze elk jaar dikker – de laatste week van de maand eet ze in de regel droog witbrood, ovenfriet, of macaroni met ketchup – en onze steeds slimmere plannen om haar af en toe wat bij te spijkeren, zijn allemaal gestrand op haar gewetensbezwaren. Mocht u de gedachte bekruipen dat deze vrouw een voorbeeld zou moeten zijn voor menige bijstandstrekker, think again. Haar houding komt niet voort uit een goed gevormd geweten, maar uit een dijk van een angststoornis. Zij slikt er medicijnen voor: een gerichte dosis Prozac. Dat helpt niet alleen tegen depressies, maar ook bij een angststoornis. Dat is ook de reden dat ze in de bijstand zit. Praat vijf minuten met haar en u heeft direct in de gaten dat er ‘iets is’, al weet u niet direct wat precies. Ze is het schoolvoorbeeld van de mens waarvan de arbeidsmarkt afstand neemt. Maar wat nu als niet de individuele burger, maar de overheid nodig aan de Prozac moet? Naschrift: hier aangekomen wilde ik eigenlijk nog wat verdere gedachten en bevindingen opschrijven, maar ik slaagde er maar niet in dat op een bevredigende manier te doen, wat ik ook probeerde. Tot ik me realiseerde dat de slotzin ook precies dat was: de slotzin.

Foto: Ged Carroll (cc)

De tegenprestatie en de psychodwang van de sociale dienst

ANALYSE - De monitoring en activering van werkloze mensen door sociale diensten gaat gepaard met psychologische interventies, ofwel ‘psychodwang’. Los van de vraag of dit überhaupt effectief is, moeten we ons ook afvragen of dit in ethisch opzicht door de beugel kan.

In de openingsscènes van de documentaire De tegenprestatie (maandag 19 oktober, NPO2) zien we verschillende medewerkers van de Rotterdamse sociale dienst in gesprek met hun ‘cliënten’. Een van de medewerkers probeert een werkloze man moed in te praten: ‘Vanaf nu gaan we in oplossingen denken, niet in problemen,’ zegt ze, en: ‘het probleem effe bij onszelf houden.’ Als ze even later opstaat om het zogenoemde afsprakenformulier te printen, zegt ze, haar woorden kracht bijzettend met enthousiaste armgebaren, ‘Honderd procent hè?’

Een andere medewerker oppert dat werkervaring niet vereist is voor functies zoals productiemedewerker en postbezorger en zegt – vuisten zwaaiend – tegen de werkloze man tegenover hem: ‘Een beetje lef tonen!’ Een zestigjarige man zonder werk probeert begrip te kweken voor zijn situatie: hij heeft een ‘lastige leeftijd.’ De medewerker antwoordt daarop: ‘Ja, maar we moeten niet opgeven.’ Later horen we een medewerker zeggen dat het belangrijk is om naar de toekomst te kijken, want ‘waar wil jij je energie in steken, in iets dat je niet kunt veranderen, of iets dat je wel kunt veranderen?’

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

‘Werklozen dwingen tot bloemenvouwen was knetterfout’

Aldus burgemeester Bert Berghoef (Aalten, CDA) die als bestuurslid van het ISWI (de samenwerkende sociale diensten van Aalten en Oude IJsselstreek) verantwoordelijk was voor het gegeven dat bijstandsgerechtigden jarenlang gedwongen werden tot stompzinnige, onbetaalde arbeid op het niveau waar normaliter verstandelijk gehandicapten mee aan het werk worden gehouden.

De burgemeester heeft echter wel iets te zeggen in zijn verdediging: wir haben es nicht gewußt.

Foto: Oosterwytwerd (cc)

Vooruitgang

COLUMN - Eergisteren zou mijn vader de negenentachtigjarige leeftijd hebben bereikt, als hij niet op zijn tweeëntachtigste was overleden. Hij was van ’26. Zijn jeugd besloeg een periode die ik alleen maar ken als het Interbellum en als die van de grote crisis. Daar heeft hij behoorlijk wat van meegekregen. Zijn moeder was huisvrouw en zijn vader – die geen opleiding had genoten – verdiende de kost met wisselend werk: als glazenwasser, in een bakkerij en in een waterstokerij (daar kon je heet water halen). Rond ’39 werd hij echter ernstig ziek en kon hij niet meer werken. Zowel voor als na de oorlog leefde mijn vader – hij was de jongste thuis – in een gezin dat het grootste deel van de tijd ‘steun’ trok. Nadat zijn vader ziek werd (hij overleed in ’47), was dat zelfs de enige vorm van inkomsten, totdat hij ging studeren.

Mijn vader kon – na de oorlog – gaan studeren omdat hij in aanmerking kwam voor een beurs. Destijds was dat een recht dat je verwierf door op school goed te presteren. Een vetpot was het niet: hij koos voor een opleiding aan een instituut één stad verderop, waarvan de diploma’s niet door het rijk werden erkend, omdat op kamers gaan wonen geen optie was. Voor iemand uit een arm gezin koos hij bovendien voor een hoogst onwaarschijnlijke opleiding: het conservatorium. Hij wilde het liefst organist worden en dat werd hij ook.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Politiek Kwartier | Leraren in zelfhaat

COLUMN - Hoe de sociale diensten wordt geleerd hun klanten psychisch kapot te maken.

Vorige week maakte ik me nog druk over de sociale dienst in Amsterdam. Re-integratietrajecten mondden daar uit in zinloosheid, omdat iedere kwaliteitsprikkel mist: de trajecten zijn immers verplicht.

Maar elders is het nog veel erger. Afgelopen weekend gaf Vrij Nederland een verbijsterend inkijkje in hoe medewerkers van maar liefst dertig procent van de sociale diensten, waaronder die van Rotterdam, gedrild worden hun klanten te bejegenen.

De trainingen worden verzorgd door ‘het Gilde Netwerk‘, een ongetwijfeld duur betaald adviesbureau dat inzichten uit de sociale psychologie misbruikt voor een ziek spelletje mindfuck. Alle subtiele trucs worden uit de kast getrokken om mensen schuldgevoelens te geven over hun situatie. Doel is expliciet de pijn met de situatie van de eigen werkloosheid te doen toenemen. Door die pijn komen mensen in beweging, is de filosofie. Medewerkers van de sociale diensten worden getraind empathisch te zijn, maar woorden als ‘helpen’ zijn daarbij verboden. Ondersteuning geven mag niet. Zelfs het woordje ‘wij’ is taboe. Jouw werkloosheid is jouw schuld. Doe er wat aan.

Ondertussen spelen de trainers dezelfde spelletjes met de medewerkers van de sociale dienst. Als het jou niet lukt een bijstandsontvanger te activeren, teken je een brevet van onvermogen, wordt hen wijsgemaakt.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Andrew Skudder (cc)

Vangnet in Venlo: een week bij de sociale dienst (slot)

REPORTAGE - De sociale dienst was vroeger een uitkeringsfabriek, maar is getransformeerd tot een veelarmig vangnet van een welvaartsstaat in crisis. Sjors van Beek liep een week mee me de dienst. Vandaag het laatste deel (lees hier 1 en 2).

Strakke handhaving en strenge toelatingseisen vormen echter maar één kant van de medaille, zo blijkt deze week in Venlo telkens weer. De sociale dienst anno 2013 heeft twee gezichten: de barse bovenmeester èn de vertroetelende moeder. Op een kantoor elders in Venlo overleggen Heinz Dreuning en Henriëtte Stoop van de sociale dienst met medewerkers van de GGZ en gespecialiseerde thuisbegeleiding over een nieuwe casus. Een 67-jarige vrouw die vorige week uit haar huis is gezet. ‘Geen redden meer aan’, aldus Stoop. Het aantal dreigende uithuiszettingen stijgt volgens haar enorm, ‘al tachtig in de afgelopen drie maanden’. De vrouw in kwestie woonde in een sterk vervuilde woning, ongeopende post van twee jaar slingerde rond. Mogelijk een drankprobleem, mogelijk ook beginnende dementie. De vrouw is tijdelijk ondergebracht in een slooppand. Ze heeft een rollator nodig, de container voor opslag van haar meubels moet betaald, er moet worden gezocht naar een aanleunwoning. De huisarts moet benaderd, en er moet worden uitgezocht of de vrouw nog geld op de bank heeft. De GGZ-medewerker zal haar elektrische fiets ophalen en kijken of hij de douchekraan kan repareren, de thuisbegeleiding sorteert haar post. ‘Kleine klusjes, maar daarmee krijgen we contact en winnen we het vertrouwen van de cliënt’, leggen de medewerkers hun vergaande praktische bemoeienissen uit.

Foto: Andrew Skudder (cc)

Vangnet in Venlo: een week bij de sociale dienst (2)

REPORTAGE - De sociale dienst was vroeger een uitkeringsfabriek, maar is getransformeerd tot een veelarmig vangnet van een welvaartsstaat in crisis. Sjors van Beek liep een week mee me de dienst. Vandaag het tweede deel van drie (hier deel 1).

In de workshop ‘Rechten & plichten’ sloffen 37 nieuwe aanvragers één voor één naar binnen. Vier coaches geven de groep uitleg en beantwoorden vragen. ‘We betalen altijd de 15e van de maand, achteraf. Aan het begin zit je dus met een gat van zes weken’, vertelt coach Verheijden. ‘Een voorschot kan, maar alleen in heel schrijnende gevallen’.

Coach Hans van Aarssen (50) drukt de pret nog verder. ‘Denk er om: alles wordt als passend werk gezien, van bureaubaan tot tomatenplukken! En als je wordt afgewezen na een sollicitatiegesprek, vragen we na waarom. Als je je ongeïnteresseerd hebt opgesteld, geen hand hebt gegeven en je pet hebt opgehouden, kunnen we de uitkering verlagen’.

Medewerking aan huisbezoeken van de ambtenaren van de sociale dienst is vrijwillig, leggen de coaches uit. Maar wat is vrijwillig? ‘Je mag de toegang weigeren. Maar dat leidt tot verlaging van de uitkering. Wen er maar aan: het is allemaal een stuk strakker dan in het verleden’.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Andrew Skudder (cc)

Vangnet in Venlo: een week bij de sociale dienst

REPORTAGE - De sociale dienst was vroeger een uitkeringsfabriek, maar is getransformeerd tot een veelarmig vangnet van een welvaartsstaat in crisis. Sjors van Beek liep een week mee me de dienst. Vandaag het eerste deel van drie.

Je zou bijna vergeten dat Nederland tot de hoogst ontwikkelde landen ter wereld behoort, in deze vergadering van de gemeentelijke stuurgroep “Vervuilde woningen” in Venlo. Medewerkers van de sociale dienst, maatschappelijk werk, de geestelijke gezondheidszorg en de woningcorporatie bespreken enkele schrijnende gevallen van vereenzaamde, vervuilde, verwaarloosde cliënten.

Zoals mevrouw B., 56 jaar oud. Ze woont in een flatje in een minder florissante wijk van Tegelen, een van de dorpen van de gemeente Venlo.
‘De zus heeft aangegeven dat mevrouw een erg vervuilde woning heeft en zichzelf verwaarloost’, zo melden de notulen van een vorige vergadering. ‘Mevrouw is werkzaam bij de WAA (sociale werkplaats). Daar hebben ze haar naar huis gebracht wegens ernstige verwondingen die zijn gaan ontsteken aan haar benen. Thuis troffen ze de vervuilde woning aan. Mevrouw zou het vuil niet buitenzetten waardoor er veel ongedierte in huis was en als je naar binnen gaat word je verwelkomd door een deken van vliegen. Wegens de wonden aan haar benen is ze na veel pushen opgenomen in het ziekenhuis waar zij momenteel nog verblijft. Mevrouw is volgens haar zus en dochter van zus niet in staat om zelfstandig te wonen. Ze zou vergeten om te eten, is wellicht cognitief beperkt maar dit is nooit getest. Ze heeft problemen met de financiën (ze betaalt onder andere nog steeds een schuld van een bouwvereniging in Zuid-Limburg waar ze twintig jaar geleden woonachtig was). Of de kosten van de woning momenteel goed betaald worden is niet duidelijk aangezien de stroom ook hier al een keer afgesloten zou zijn’.