Goed volk | Folklore in ‘A Midsummer Night’s Dream’

Wij hadden ergens in de bovenbouw van de middelbare school een pas afgestudeerde en hoogst appetijtelijk uitziende docente Engels die dol was op de toneelstukken van William Shakespeare. Zij is helaas zelf onderdeel geworden van een ‘Shakespearean drama’ doordat zij verliefd werd op de aimabele maar reeds gehuwde en ruim vijftien jaar oudere leraar natuurkunde, en wij hebben haar na dat ene jaar ook niet meer teruggezien. Dat was jammer, want zij draaide in de klas tijdens het literatuuruur regelmatig grammofoonplaten met uitvoeringen van toneelstukken van Shakespeare en dat vond ik verdraaid interessant. Enerzijds vanwege de taal, want het Engels uit de Tudor-periode bleek verrassend makkelijk te volgen op de nodige onbekende woorden na en natuurlijk had ik de tekst uit de bekende goedkope ‘Spring Book’ editie van ‘The complete works of’ (tien gulden, hardback) aangeschaft en voor m’n neus, maar vooral omdat in Shakespeare’s stukken met regelmaat figuren uit de klassieke mythologie voorkomen alsmede uit de folk-lore, zoals heksen (Macbeth!), kabouters, feeën en dergelijk gesnor. Mijn latere passie voor mythologie, volkscultuur en folklore was toen al sluimerende. Vanwege mijn interesse in Shakespeare had ik uiteraard een streepje voor, maar het niveau van de docent natuurkunde heb ik nooit gehaald.

Door: Foto: © Sargasso logo Goed volk

Closing Time | Shakespeare Sonnetten

, door

Het is niet ongebruikelijk dat als ik een Closing Time doe, dat ik dan af & toe het internet induik om de tekst van een song te zoeken, en daarna te lezen. Maar het gebeurt niet vaak dat ik gedurende het schrijven, een dichtbundel naast het toetsenbord heb liggen. De bundel die hier nu op tafel ligt heet: William Shakespeare Sonnetten, uitgeverij Van Oorschot, en de omslag is een witte tekst op een zwart omslag (Gerrit Noordzij). Het is een tweetalige uitgave, Engels– Nederlands, Peter Verstegen zorgde voor het juiste metrum en  rijm.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een geniale commissie

, door

COLUMN - Ja, dat leest u goed. Een commissie kan wel degelijk geniaal zijn. We zijn er aan gewend geraakt om alles wat door ‘een commissie’ gebeurt, bij voorbaat af te branden. Vraag een commissie om een paard te ontwerpen, en je krijgt een kameel. Genialiteit, zo wordt ons sinds de Romantiek ingestampt, is een individuele eigenschap. Wonderen kun je uitsluitend verwachten van ‘een genie’. En zodra een genie moet samenwerken met anderen, kan het alleen maar minder worden.

Dat romantische misverstand houdt de mythe van het genie Shakespeare overeind. Zulke indrukwekkende werken moeten wel geschreven zijn door ‘een genie’. Enkelvoud. Tegelijkertijd kan iedereen die even oplet, direct merken dat in ieder geval de grootste toneelstukken het werk zijn van een commissie, waarbij verschillende leden, met verschillende historische en literaire expertises (en praktische vakkennis), aan de tekst hebben meegewerkt.

Voornaamste aanwijzingen: verscheidene stukken zijn véél te lang voor een normale uitvoering en de woordenschat van ‘Shakespeare’ overtreft vele malen de omvang van een menselijke woordenschat – zelfs die van een (één) geniaal auteur. Daar gaan we onmogelijke grenzen over. Shakespeare moet het werk van meerderen zijn.

Nu wordt er natuurlijk al heel lang gezegd dat die arme acteur wiens naam aan deze stukken verbonden is, met een erfenis van één bed, onmogelijk de geestelijk vader van dergelijke stukken kan zijn. Het probleem is dat men vervolgens op zoek gaat naar een (één) geniale vervanger, zoals Francis Bacon of Walter Raleigh. Juist doordat men één vervanger zoekt, zijn deze pogingen gedoemd te mislukken. Zoiets laat zich biografisch immers niet inpassen.

Foto: Dominic Robinson (cc)

De geest van het pardon

, door

OPINIE - In het toneelstuk Thomas More zet Shakespeare de hoofdpersoon tegenover een groep woedende opstandelingen, die de huizen van immigranten in brand willen steken. Volgens de rebellen is dat vreemde volk alleen gekomen om zich te verrijken op kosten van de Engelsen. More weet ze op andere gedachten te brengen, met een toespraak van een verbluffende actualiteit:

Stel je voor dat je ze het land uit krijgt
En dat je kabaal de Engelse majesteit overstemt,
En stel je voor dat die miserabele vreemden,
Met hun baby’s op hun rug en hun armzalige bagage,
Naar havens en kusten sjokken voor hun transport,
En dat jij daar zit als een koning in je dromen,
De overheid verstomd door jouw gebral,
En jij getooid met de plooikraag van je meningen;
Wat heb je dan bereikt? Nou, dit: je hebt bewezen
Hoe arrogantie en machtsvertoon kunnen winnen,
Hoe de rechtsstaat ondermijnd kan worden…

Eén van de ‘miserabele vreemden’ van nu is een meisje op ons gymnasium. Ze is dertien jaar geleden in Nederland geboren en is één van de uitblinkers in haar klas. Ze is nooit zelfs maar in Afrika geweest, maar de kans is reëel dat ze binnenkort daarheen uitgezet wordt.

De PvdA heeft zich bij de laatste kabinetsformatie sterk gemaakt voor een kinderpardon. ‘Als je langer dan acht jaar in Nederland woont en in ons land geworteld bent geraakt,’ schreef Hans Spekman in 2011, ‘dan hoor je hier thuis.’ Op 21 december 2012  twitterde Diederik Samsom: ‘Op laatste ministerraad voor Kerst is besloten tot het kinderpardon. Ontroerend moment, na al die jaren #trots.’ Toch staat onze leerling op de nominatie om op transport te worden gezet. Net als de autistische Eduard uit Amersfoort en nog veel meer succesvolle, honderd procent geïntegreerde scholieren, die de afgelopen maanden zijn uitgezet, soms met politiegeweld. Je kunt niet bepaald zeggen dat Samsom de Thomas More van deze tijd is geworden.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De donkere dame van Shakespeare

, door

William Shakespeare is beroemd geworden door zijn vele toneelstukken, maar hij schreef ook 154 sonnetten. In 1609 werden ze voor het eerst gepubliceerd. De meeste van deze gedichten zijn gericht aan een goede vriend. Waarschijnlijk ging het om William Herbert, de derde graaf van Pembroke, maar zeker is dat niet. Het was in die tijd binnen de hogere kringen gangbaar om mannen-vriendschappen zo excpliciet te cultiveren.

De laatste 28 sonnetten uit de reeks zijn gericht aan een donkere dame. Deze vrouw heeft zwarte ogen, maar ook een zwarte ziel. Shakespeare beschrijft in deze gedichten het proces van afstoten en aantrekken. Eerst is er de opwinding dat donkere vrouwen veel mooier zijn dan blonde, maar enkele gedichten later vindt hij haar toch niet zo mooi. Toch houdt hij van haar:

 

In Faith, I do not love thee with mine eyes,

For they in thee a thousand errors note,

But ‘tis my hart that loves what they despise,

Who in despite of view is pleased to doted.

  

Over het algemeen wordt er van uitgegaan dat het bij de donkere dame gaat om Mary Fitton. Zij was de minnares van zijn vriend, maar hierbij moet aangetekend worden dat het niet zeker is dat de initialen W.H. naar William Herbert verwijzen en daarmee is ook twijfelachtig om Mary Fitton model heeft gestaan voor de donkere dame. Daarboven is er twijfel of de sonnetten voor de donkere dame wel voor een vrouw zijn geschreven. Tijdens de vertaling van de 28 sonnetten kreeg Bas Belleman het idee dat het bij de dark lady wel eens om een man in vrouwenkleding zou kunnen gaan. Hiervoor geeft hij een complex van argumenten. Eén ervan is dat toneelrollen in de zestiende eeuw werden vertolkt door mannen in travestie. Shakespeare verwerkte graag verkleedsessies in zijn dramastukken: van man naar vrouw en weer terug naar de mannenoutfit. Het belangrijkste argument zit volgens Belleman in de woordkeuze van Shakespeare. Over de sonnetten voor de donkere dame: ‘…bij het vertalen moest ik me steeds afvragen waarom Shakespeare het ene woord boven het andere verkoos, waarom hij bepaalde rijmwoorden gebruikte, en wat nu eigenlijk de toon van deze sonnetten is en welke dubbelzinnigheden er allemaal in de dichtregels schuilen’. Of Belleman gelijk heeft? Ik weet het niet. Volgens Shakespeare-kenner Peter Verstegen zit Belleman er helemaal naast, zo blijkt uit een discussie in Met het oog op morgen. Luister en oordeel zelf.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Eindeloos typende apen

, door

Typende chimpansee (Foto: Wikimedia Commons)

Wanneer je een oneindig aantal apen eindeloos laat typen, komt er ooit een dag dat ze Shakespeares Hamlet hebben getypt. Foutloos. Zo luidt de prikkelende gedachtengang die vooral bekend werd onder de Engelse naam Infinite Monkey Theorem. De typemachine is uiteraard een 20e eeuwse toevoeging, maar het is een eeuwenoude klassieker. Je vind het idee onder meer terug in het werk van Aristoteles en in Cicero’s De Natura Deorum. Het Theorema van de Eindeloos Typende Apen appelleert aan de intuïtieve overtuiging van velen dat eindeloze reeksen van intrinsiek toevallige handelingen of mutaties onvermijdelijk leiden tot betekenisvolle uitkomsten.

Je eerste gevoel is in dit geval misschien toch tamelijk misleidend: de statistiek is onverbiddelijk. Wanneer je voor het gemak spaties, interpunctie en hoofdletters negeert, blijven er nog altijd 26 letters over. Een aap die op een speciaal geprepareerde typemachine elke keer een willekeurige toets aanslaat, heeft een kans van 1 op 26 om de eerste letter van Hamlet – de tekst begint met Barnardo die zegt “Who’s there?” (Oh no, it’s Typo Monkey!) – te typen. De kans dat onze chimpansee na de eerste letter W een H typt is 1/26 x 1/26 = 1 op 676. De kans om de eerste 20 letters foutloos te typen vrijwel verwaarloosbaar, namelijk 1 op 2620 , wat neer komt op 1 op 19.928.148.895.209.409.152.340.197.376 ofwel bijna 1 op 20 quadriljard.

Uitgaande van een tekst met ruim 130.000 letters die allemaal foutloos achter elkaar moeten worden getypt, kom je uit op een kansberekening die elk voorstellingsvermogen te boven gaat. De waarschijnlijkheid dat een aap heel Hamlet foutloos achterelkaar intypt, bedraagt namelijk 1 op 3.4 × 10183.946.  Ook al zet je een miljard apen miljard jaar lang aan het werk, met een maniakale 1000 aanslagen per minuut, dan kom je nog niet verder dan 109 x 109 x 525.960.000 = zo’n 5,26 x 1026.  Zelfs vergeken met het aantal atomen in het zichtbare universum dat conservatief geschat wordt op 3 ×1079 is de kans op een perfecte kopie van Shakespeares meesterwerk een getal van een totaal andere orde. Geheel terzijde: het aantal atomen in het universum is op zijn beurt trouwens significant lager dan het aantal unieke bordstellingen dat mogelijk is tijdens een schaakpartij van gemiddeld 80 zetten. De Amerikaanse wiskundige Claude Shannon berekende daarvoor tot wel 10123 variaties.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendquote | Gesubsidieerd mes in je rug

, door

“Het was allemaal zo vals en onzakelijk. Ik probeerde op een normale wijze het hotel van de grond te krijgen, maar daar had niemand interesse in. Iedereen was alleen maar bezig met zijn eigen koninkrijkje, betaald uit de AWBZ-kas. Weet je wat het is met gereformeerden? Ze bidden voor de vergadering, maar na afloop steken ze je net zo goed een mes in de rug.”

Aldus Holke Wierema in de Volkskrant van vandaag. Het lijkt op een Shakespeare klucht inmiddels, het hele AWBZ drama. Jammer alleen dat het om de realiteit van alle dag gaat en dat juist de zwakkeren de dupe zijn van geldzucht van de sterkeren. Ook hier heeft “de markt” niet het beoogde effect gehad, integendeel. De volgende parlementaire enquête komt er aan.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Chocola maken van apekool

, door

Gastredacteur Les Nars componeerde een stukje voor de 30% sargassolezers die ‘wetenschapsnieuws’ willen bij de vrijdagmiddagborrel

Geef een oneindig aantal apen een typemachine, en ze zullen ooit een toneelstuk van Shakespeare schrijven. Een gedachtenexperiment dat het goed doet op een vrijdagmiddagborrel of aan de salontafel. De kans dat apen literatuur bedrijven is nihil. “Alleen omdat we niet weten hoe we hun schrijfsels moeten lezen”, zegt wiskundige prof.dr.ir. Henk van Tilburg van de Technische Universiteit Eindhoven. Wat blijkt? Chimpansees kunnen wel degelijk schrijven. Van Tilburg publiceert binnenkort in Nature, “maar mijn chimps verdienen de Nobelprijs voor de literatuur.”

In een hok met hooi en fruit vlooit chimp Cindy “Kroonenberg” zilverrug Hugo “Mulisch”. De bijnamen danken ze aan hun manuscripten, die op een roestvrijstalen tafel liggen in een observatieruimte van safaripark Beekse Bergen. Cindy en Hugo zijn afkomstig van het primatencentrum BPRC in Rijswijk. De ‘Chimpensionado’s’, zoals Van Tilburg de apen noemt, hebben jarenlang gediend als proefdier. Sinds het verbod op medische proeven op mensapen in 2002, zijn de apen gebruikt om een gedachte-experiment in de praktijk te brengen. “Het voorbeeld van een oneindig aantal apen dat ooit het oeuvre van Shakespeare zal schrijven, wordt gebruikt om de term ‘bijna-oneindig’ te illustreren”, zegt Van Tilburg. “De kans dat dit gebeurt is bijzonder klein. Als ieder atoom in het heelal een schrijvende aap zou vertegenwoordigen, die iedere seconde een miljard toetsaanslagen haalt, dan zou er na vijf jaar een sonnet van Shakespeare uit kunnen komen. Als je geluk hebt.”

Helaas zijn apen niet zo productief. Een experiment van studenten van de universiteit van Plymouth in 2003 liet zien dat zes kuifmakaken (macaca nigra) in vier weken tijd vijf pagina’s volschreven, voornamelijk met de letter S. De Britse studenten concludeerden dat het experiment zinloos was. Bij wijze van gimmick werden de schrijfsels nog wel gebundeld in een boekje:

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.