Zomergasten 2022 met Bessel van der Kolk

Neem één middelbare schoolklasje van pakweg 65 jaar geleden en zie wat er van geworden is. De een wordt psychiater, de ander wordt Van Kooten en De Bie. Psychiater en traumaspecialist Bessel van der Kolk, VPRO’s Zomergast van vanavond, is van dezelfde generatie als Wim de Bie en Kees van Kooten. Sterker nog:  “Zijn middelbare school volgde hij aan het Dalton Den Haag, waar hij samen met Kees van Kooten en Wim de Bie in de klas zat”, schrijft de VPRO. Dat zal wel een ‘slip-van-de-keyboard’ zijn, want dat kan helemaal niet. Alleen al op grond van de verschillen in leeftijd. Van der Kolk is geboren in 1943, Van Kooten in 1941 en De Bie in 1939. Bovendien staat in menig biootje van het komieke duo dat Van Kooten naar het gymnasium ging en De Bie naar de HBS. Er kan in die vijftiger jaren best een zodanig lerarentekort zijn geweest dat klassen werden samengevoegd, maar Wim de Bie herinnert zich hier die periode anders: “Ik zat in de vijfde klas, Kees in de derde”. Voilà! Janine Abbring mag dus wel even aan haar gast vragen: “Welke klas dan? Wanneer dan? En waarom zijn zij leuk geworden en jij traumaspecialist?” Waarna ook meteen de vraag kan worden gesteld of het hier misschien een ‘nepherinnering’ betreft. De ideeën van Bessel van der Kolk zijn volgens sceptici tamelijk controversieel. In juli herinnerde Kloptdtawel.nl (initiatief van de Stichting Skepsis) aan een uitzending van VPRO’s Argos. In een serie over ritueel misbruik (2019) werd Van der Kolk geïnterviewd. Een wetenschapper van de Rijksuniversiteit Groningen stelde in datzelfde programma dat “de wetenschappelijke consensus over hoe het geheugen werkt nogal haaks staat op de ideeën van Van der Kolk”. In De Volkskrant van 26 augustus stellen drie andere wetenschappers dat “Van der Kolk kritisch aan de tand moeten worden gevoeld (…). Anders bestaat het risico dat Van der Kolks interview eraan zal bijdragen dat trauma’s worden aangepraat in de behandelkamer.” Ze schrijven ook dat wetenschappelijk onderzoek "meermaals heeft aangetoond dat therapeuten die overtuigd zijn van het bestaan van verdringing hun patiënten suggestief ertoe kunnen aanzetten te denken dat ze seksueel misbruikt zijn terwijl dat misbruik nooit heeft plaatsgevonden". Oef, dat is een pittige! Misschien komen we er vanavond achter in hoeverre de kritiek gegrond is. Van der Kolk “neemt je mee de behandelkamer in”, schrijft de VPRO in de 5 redenen om te gaan kijken. Hij zal ook fragmenten uit zijn eigen praktijk met de kijkers delen. Met de gedachte dat ook een controverse boeiend kan zijn, gaan we het aanschouwen. Vanavond bij de VPRO, om 20.20 uur op NPO 2. Tijdens de uitzending lezen we hieronder graag uw kijkervaringen. Morgen leest u hier Sargasso’s Zomergasten recensie van Max Molovich.

Door: Foto: © VPRO screenshot Zomergasten 2022 Bessel van der Kolk

Closing Time | This Room (Acoustic)

De muziek is, net als de Horeca, een vangnet, een vluchthaven waar veel mensen uiteindelijk terecht komen. Geen diploma, school niet afgemaakt,  te eigenwijs om voor een baas te werken, rugzakje – enfin, u krijgt het plaatje. Ik ook, want ik weet waar ik over schrijf, want ik beschrijf nu net mezelf. Ja hoor, dat ben ik, daar herken ik mezelf wel in. Even zwaaien (en duim opsteken).

Ik ben ooit een opleiding tot B- Verpleegkundige (dat is psychiatrie) begonnen, en die heb ik niet afgemaakt. Drop Out. En destijds kon je zonder diploma nog her en der wel werken in de zorgsector, maar dat is nu ook wel wat minder. Vandaar dat ik nu in de horeca werk. Maar hoe kom ik op dit onderwerp? O ja, daar kom ik misschien wel vaker mensen (‘gasten’ noemen we ze) tegen die knettergek zijn, dan in het ziekenhuis.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Maria Willems (cc)

Heb jij je hartje al aan Jezus gegeven?

Hoe je daar gekomen was, wat je daar deed en hoe het precies zat, dat wist je natuurlijk niet, je was acht, misschien negen. Je ouders waren daar, in de nadagen van hun geloof. Maar wat deden ze daar? Jij ging mee op de achterbank van de auto. En daar stond je, bij zo’n beetje het meest afgelegen huis van Nederland. Ergens in de wouden tussen Loenen en Eerbeek. Wat deden je ouders daar? Kenden ze die man? De man die jou aankeek en vroeg: ’Heb jij je hartje al aan Jezus gegeven?’ Je had geen idee. Wat werd er tegen je gezegd, welk antwoord werd er van jou verwacht? Je hartje?

Later, jaren later, bleek dat je in het huis geweest was van Johannes Roeleveld van Takkebos, bijgenaamd: De Noach van Eerbeek. (Lees en zie de dramatische foto in het artikel vanaf pagina 15). Johannes Roeleveld was niet alleen zwaar gelovig en Evangelist (in zijn tuin stond een bord met daarop JEZUS LEEFT), maar hij was ook preparateur. En daar, in de bunkers onder zijn huis, kwamen die twee passies samen, de Evangelist en de Preparateur.

De politie deed in 1982 een inval bij hem omdat er het vermoeden bestond dat hij beschermde diersoorten in zijn bezit had. En dat klopte. Johannes Roeleveld, hij dacht dat hij Uitverkorene was, had voor zijn Ark 200.000 opgezette dieren opgeslagen in de ruimtes onder zijn villa. Wachtend op de eindtijd, wachtend op het signaal van de opstanding. Hij verklaarde dat God hem die opdracht had gegeven. Hij noemde zich een trouwe slaaf van de Heer en was ervan overtuigd dat Jezus hem zelf zou ophalen over een door hem gebouwde brug en een door een gouden poort. Elke paar jaar werd die poort weer met een potje bronzen verf opgeknapt. En die taxidermist, de Noach van Eerbeek, had aan jou gevraagd of jij je hartje al aan Jezus had gegeven. Je rilde.

Foto: Amaury Henderick (cc)

De sturende kracht van taal

RECENSIE - Veranderingen in het taalgebruik in de context van maatschappelijke ontwikkelingen

Veranderingen in het taalgebruik staan nooit op zichzelf. De populariteit van nieuwe woorden en uitdrukkingen komt niet uit de lucht vallen maar groeit in de context van maatschappelijke en culturele ontwikkelingen. En vervolgens hebben veranderingen in het taalgebruik ook weer invloed op het gedrag van mensen en de inrichting van hun instituties.

Taal stuurt onze blik op de werkelijkheid, waarna onvermijdelijk een verdere vormgeving van de werkelijkheid volgt. Als je kruiden in bloemperkjes onkruid noemt ga je wieden; als je een bos als een bron van economische winst beschouwt ga je kappen.

Dit schrijft de psycholoog Paul Verhaeghe in de inleiding op een bundel opstellen over taal onder de titel Taalkracht; andere woorden, andere werelden onder redactie van Christien Brinkgreve, Eric Koenen en Sanne Bloemink. De auteurs zijn lid van een door de socioloog Brinkgreve opgericht gezelschap dat eerder het boek Weten is meer dan meten schreef vanuit de kritiek op de dominantie van het ‘regime van maat en getal’. Dit nieuwe boek over taal is ontstaan uit een conferentie waarop de leden, elk vanuit het eigen vakgebied, vertelden over de betekenis van taal en veranderingen in de taal in hun omgeving.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Closing Time | Wicked World

Het is al een tijd terug dat ik die doos met daarin die zes cd’s van Daniel Johnston kocht: Story of an artist. Oude muziekopnames met ruis en brom, getik – lofi. Een box voor de liefhebber. En dat ben ik.

Ik dacht dat ik zo in 1992 voor het eerst de muziek van Daniel Johnston hoorde. En ik was op slag fan. En dus kocht ik de cd’s Fun, Fear Yourself en Artistic Vice. En ik heb hem één keer zien optreden. Helaas was hij toen niet in goede doen: hij was veel te dik, had last van een hevige tremor, er ontbrak een tand in zijn gebit, zijn joggingbroek zakte af en hij had last van speekselvloed en niet elke song klonk zoals die behoorde te klinken. Gedurende de set liep er publiek weg, werd er verontwaardigd gesist (het was een festival, men wist misschien niet wie men te horen zou krijgen), maar wat was ik blij dat ik erbij was. Een Daniel Johnston op een mindere dag is nog altijd beter dan haast welke andere singer/songwriter ook.

Foto: Clair Graubner (cc)

Vogelvrij in je eigen huis

ESSAY - door Matthé Scholten (Ruhr-Universität Bochum)

Sinds de jaarwisseling zijn mensen met psychische aandoeningen vogelvrij in hun eigen huis. Op 1 januari is namelijk de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg in werking getreden.

Onder voorganger Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen waren (zoals de naam van de wet al doet vermoeden) enkel gedwongen opnames in instellingen geregeld. Dat is niet meer van deze tijd – een tijd waarin mensen met psychische aandoeningen een plek midden in de maatschappij zouden moeten hebben. En niet onbelangrijk: een tijd waarin vanwege verregaande kostenbesparingen het aantal bedden in psychiatrische ziekenhuizen in rap tempo is afgebouwd.

De nieuwe wet maakt het daarom mogelijk om personen met psychische aandoeningen ook in de thuissituatie gedwongen te behandelen.

Aan goede bedoelingen geen tekort.

Zo moet de wet bijvoorbeeld vroegtijdige interventie mogelijk maken en de inspraak van betrokkenen vergroten. Verder is het uitgangspunt van de wet dat dwangmaatregelen alleen als uiterste middel mogen worden toegepast. Deze video van het ministerie vat de hoofdpunten van de nieuwe wet kort samen.

Alle goede bedoelingen ten spijt lijkt het erop dat mensen met psychische aandoeningen sinds de jaarwisseling in de meest ongelukkige combinatie van een nanny state en een politiestaat leven.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Boekenweek! | Stefan Zweig

RECENSIE - In 1942 bracht de Duitse schrijver Stefan Zweig zijn Schachnovelle uit. Ik las het boek op de middelbare school voor mijn lijst Duits. Doorgaans voorspelt dat geen grote liefde voor het gelezene, maar was anders. Bijna dertig jaar later kocht ik het in Duitsland om het nog eens te lezen.

Het verhaal speelt zich af op een oceaanstomer tussen Buenos Aires en New York. Een groepje enthousiastelingen weet een schaakcompetitie te organiseren tussen henzelf en de wereldkampioen schaken, die toevallig ook op het schip meereist. Het clubje verliest hun eerste partij. Tijdens de tweede partij weet een toevallige voorbijganger met zijn advies een verloren partij nog net in remise te laten eindigen.

De groep overtuigt de voorbijganger – de hoofdpersoon uit het verhaal – met veel moeite om de wereldkampioen voor een derde partij uit te dagen. Die wint hij, tot groot genoegen van alle omstanders. Een vierde partij volgt, op verzoek van de wereldkampioen. De hoofdpersoon raakt almaar geagiteerder tijdens die partij en als zijn tegenstander ‘schaakmat’ constateert, gebeurt er iets raars. De hoofdpersoon roept dat de stukken allemaal verkeerd op het bord staan en krijgt een acute zenuwinzinking. Hij blijkt de partij niet zozeer op het bord gespeeld te hebben, maar in zijn eigen hoofd.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Closing Time | Blues Run The Game

Als zowel Nick Drake en Sandy Denny liedjes van jou hebben gecoverd, dan zegt dat wel wat. Dan heb je goeie liedjes gemaakt. Dan laat je, zoals in het geval van Jackson C. Frank, een paar goede liedjes na. Want de man leeft niet meer. Hij had, samengevat, een erg slechte lichamelijke en geestelijke gezondheid. En ook zowel maatschappelijk als sociaal ging het niet goed met hem. Tragisch. Hij stierf blut en bleef als artiest obscuur. Ik zit, terwijl ik dit typ, naar de hoesfoto van de cd van hem te kijken. Een netjes gekamde jongeman, glad geschoren, blouse met trui en met een verlegen oogopslag. Hij weet nog niet welk lot hem te wachten staat. De depressies, de schizofrenie, de ziektes, het ongeluk. Hij ging eerst liedjes schrijven, en zelf zingen. En met andere artiesten bevriend zijn die wereldberoemd zouden worden. De tekst staat trouwens als een huis. When I’m not drinking baby, you are on my mind. Hij wist de blues pijnlijk treffend te verwoorden.

Foto: De "bovenkamer" in Museum Het Dolhuys (foto © Museum Het Dolhuys) copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Welkom in Het Dolhuys

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Henk Ras over museum Het Dolhuys. Nooit van gehoord? Lees verder……

Mijn beroep heeft een naam die tegenwoordig al een museale bijklank heeft: zenuwarts. Een zenuwarts was een neuroloog-psychiater of een psychiater-neuroloog, afhankelijk van het aantal jaren dat men aan deze respectieve vakken in opleiding was geweest. Tijdens mijn opleiding kwam ik in enkele psychiatrische ziekenhuizen, ouderwetse gestichten, waar men vaak wel een hoekje had voor het museum van de instelling. Het Provinciaal Ziekenhuis Santpoort had het mooiste museum, vond ik. De laars van Junod stond er te pronk, een recept voor bloedzuigers uit 1850, het instrumentarium om electroshocks toe te dienen. Om maar een paar voorbeelden van het aanwezige gruwelinstrumentarium te noemen.

Geweldig interessant en gelukkig begreep men dat. Bij het Nationaal centrum Geestelijke volksgezondheid (NcGv), later huidige Trimbosinstituut, werkte bijvoorbeeld de historicus Joost Vijselaar. Hij publiceerde in de loop der tijd een boek over vrijwel alle musea bij psychiatrische instellingen in Nederland en streefde naar een landelijk museum voor de psychiatrie. En zie dat is er gekomen: museum Het Dolhuys in Haarlem, gehuisvest aan de Schotersingel nummer 2.

Closing Time | The Sun Shines Down On Me

De enige keer dat ik Daniel Johnston (solo) zag optreden, was hij er niet zo best aan toe. Het was vast niet het beste optreden van hem. Hij was veel te dik, hij trilde hevig door medicatiegebruik. En door diezelfde oorzaak had hij ook last van speekselvloed en er ontbrak ook een tand ergens vooraan wat zijn uitspraak nogal beïnvloedde. Zijn teksten las hij van een standaard en zijn joggingbroek had de neiging om af te zakken. Maar wat was ik gefascineerd, wat was ik blij dat ik daar aanwezig mocht zijn.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Volgende