Een volk dat proleten vereert

Is het u ook opgevallen, die overdreven haat die Frans Timmermans plotseling ten deel valt sinds hij voortrekker is voor de lijstcombinatie van PvdA en GroenLinks? Zo kreeg ik vanuit het niets een serie appjes van een tante: dat de voormalige Eurocommissaris een ramp voor het land zou betekenen, aangezien hij als 'klimaatpaus' zoveel kapot had gemaakt voor het bedrijfsleven. "PvdA pluche socialisten! Stikstof en palletbrandstof waarvoor bomen gehakt moeten worden. Door zijn gedram komen veel bedrijven op de rand het het faillissement. Alles wordt in Nederland kapot gemaakt." Ze eindigde haar tirade met "Walgelijk mens!!" Ik neem maar aan dat ze daarmee Timmermans en niet mij op het oog had. Afkeer van fatsoen en intellect Bovenstaande sentimenten zie ik geregeld weerspiegeld op social media. De laatste dagen gaat het over de enorme bedragen wachtgeld waar 'ons Frenske' tijdens de verkiezingscampagne aanspraak op maakt. Media nemen dit frame gretig over, met 'scherpe' vragen of Timmermans inderdaad multimiljonair is (geschat vermogen: €4,3 miljoen). Gek is dat, ik hoor die vraag nooit stellen aan de schijnbaar sobere premier Mark Rutte, die goed zou zijn voor een vermogen van twee miljoen euro. Op de een of andere manier worden dit soort frames zorgvuldig bewaard voor politici en bestuurders van progressieve snit, die met twee woorden kunnen spreken en weten hoe je tafelservies behoort te gebruiken. Eerder al werd Sigrid Kaag gebombardeerd tot elitaire heks en Rob Jetten tot klimaatdrammer. Zoek eens op Twitter op 'het Kaagmens' en je treft zelf columnisten in een landelijke krant die deze verontmenselijkende term gebruiken. Femke Halsema werd aan een vergelijkbare behandeling onderworpen. Vanwaar is een deel van Nederland toch zo vatbaar voor een hetze tegen politici met fatsoen, die er blijk van geven wel eens een boek of twee te hebben gelezen? Afgunst en superioriteitsbesef Dit verschijnsel is overigens niet nieuw. Het Nederlandse politieke landschap van de afgelopen twintig jaar overpeinzend, moet ik regelmatig denken aan de cynische overpeinzingen over democratie van de Amerikaanse journalist en satiricus Henry Louis Mencken (1880-1956), onder meer verwoord in Notes on Democracy (1926). In navolging van Nietzsche was Mencken uitgesproken negatief over het overgrote deel van de samenleving: de massa, de meute, het grauw, het plebs. De meeste mensen waren volgens Mencken niet enkel onontwikkeld, maar werden gedreven door emoties en de jacht op vertier. Het was daarom onvermijdelijk dat een democratie uitgebuit zou worden door demagogen en middelmatige stroopsmeerders, die de angsten van de grote massa uitmelken en/of hen naar de mond praten. Elke eerlijke, intelligente en capabele politicus zal volgens Mencken in een representatieve democratie vroeger of later het veld ruimen, want de meute wordt gedreven door misplaatst superioriteitsgevoel en derhalve afgunst en wantrouwen jegens eenieder die hen overvleugelt. Dat confronteert hen immers maar met hun eigen inferioriteit. Een dergelijke invalshoek vinden we ook bij José Ortega y Gasset in Opstand der Horden en Menno ter Braak in Het nationaalsocialisme als rancuneleer. Provincialisme Mencken ziet de kleinburgerlijke geborneerdheid nog het meest vertegenwoordigd in plattelandsmensen. The yokel hates everyone who is not a yokel—and is afraid of everyone. He is democratic man in the altogether. He is the glory and bulwark of all democratic states. (...) But under this pretension to superiority, of course, there lies an uncomfortable realization of actual inferiority. The peasant hates; ergo, he envies—and "l’envie," as Heine said to Philarète Chasles, "est une infériorité qui s'avoue." —H.L. Mencken, Notes on Democracy Provincialisme gaat hand in hand met geborneerdheid. De stadsmens is volgens Mencken net iets minder puriteins en haatdragend, maar dat komt omdat hij zich kan vermaken met vertier, en zich op de borst kan kloppen over zijn burgerlijke plichtsbesef. Onbenullen en huichelaars Het plebisciet ziet zichzelf desalniettemin graag weerspiegeld in haar vertegenwoordigers, en aangezien de meute nou eenmaal uit onbenullen bestaat, kiest zij dus ook onbenullen. Of huichelaars, die net doen alsof zij het zijn. Wie de intellectuele teloorgang van de Republikeinse partij in de VS aanschouwt, kan niet anders dan zich afvragen of Mencken het wellicht gewoon bij het rechte eind had. Kijk alleen al naar de Republikeinse presidentskandidaten: wat Ronald Reagan, George W. Bush en Donald Trump vooral met elkaar gemeenschappelijk hebben, is dat ze de gewone man in 'middle America' weerspiegelen. Maar waar Ronald Reagan nog kon veinzen iemand met ideeën te zijn, werd George W. vooral bekend om zijn verhaspelingen van gemeenplaatsen. Dat diskwalificeerde hem niet voor het presidentschap: hij kwam op het grote publiek over als een sympathieke buurman die je uitnodigt voor de barbecue in de tuin, zoals überdemagoog Karl Rove opmerkte. Donald Trump lijkt zelfs ronduit een half-alfabete domoor en een vulgaire schobbejak. Zijn fanatieke achterban zag dat echter juist als teken van zijn authenticiteit. En een flink deel van de Republikeinse kiezers vond het kennelijk niet bezwaarlijk. Anti-intellectualisme en gebrek aan innerlijke beschaving lijken juist te strekken tot aanbeveling. Liever een imbeciel dan een elitair mens En zo ging een andere voorspelling van Mencken in vervulling: ... all the odds are on the man who is, intrinsically, the most devious and mediocre — the man who can most easily adeptly disperse the notion that his mind is a virtual vacuum. The Presidency tends, year by year, to go to such men. As democracy is perfected, the office represents, more and more closely, the inner soul of the people. We move toward a lofty ideal. On some great and glorious day the plain folks of the land will reach their heart's desire at last, and the White House will be adorned by a downright moron. —H.L. Mencken, Bayard vs. Lionheart, The Evening Sun, 26/7/1920) Politici als Obama, Hillary en Al Gore worden daarentegen elitarisme verweten. Niet alleen omdat ze hebben gestudeerd aan elite-opleidingen (dat hadden George W. Bush en Donald Trump ook), maar omdat ze te intelligent, belezen en beschaafd overkomen, en daardoor de indruk wekken boven het klootjesvolk te staan. En dat pikt dat klootjesvolk niet langer. Wat denken die lui wel? Dat ze beter zijn dan wij? Demagogen In Nederland doet zich de afgelopen kwart eeuw iets soortgelijks voor. Sinds Pim Fortuyn de politieke, journalistieke en academische kaste wist te framen als 'Linkse Kerk', en een flink deel van de kiezers achter zich aan wist te krijgen met vergezichten over een terugkeer naar het Nederland waar Wim Zonneveld nog met heimwee over zong, hebben een hele stoet demagogen en ongewassen apen in maatpak zich een duurbetaald plekje in het parlement weten te veroveren; door onbeschaamd na te papegaaien wat er aan menige toog en in menige verjaardagskring wordt uitgekraamd. De politieke en bestuurlijke elite, de 'boven-ons-gestelden', dat zijn immers maar zakkenvullers en huichelaars, die net doen alsof ze beter zijn dan wij. Die voor ons beslissen dat wij ons moeten onderwerpen aan zaken waar zij zich aan kunnen onttrekken of vanwege hun dikke inkomen geen last van hebben. Het wordt hoog tijd dat we deskundigheid, intellect en culturele beschaving weer in ere herstellen. De vraag is alleen: hoe?  

Foto: Provincie Overijssel (cc)

Vechten voor democratie

RECENSIE - Jarenlang was Mein Kampf in Nederland verboden. Een vergissing, meent historicus Ewout Kieft. Want als je de democratie weerbaar wilt maken, schrijft hij in zijn boek Vechten voor democratie, moet je de zwakke plekken van dit politieke systeem kennen. Adolf Hitler kende ze maar al te goed. Lees zijn boek en wees gewaarschuwd, is de boodschap van Kieft.

Een van die zwakke plekken die Hitler meende te kunnen gebruiken voor zijn beweging was dat de grote massa van de bevolking compromispolitiek niet begrijpt. Je behaalt meer succes als je compromisloos vasthoudt aan je ideeën, nooit fouten toegeeft en onredelijk durft te zijn. ‘En als je aangesproken wordt op een onwaarheid, corrigeer die niet, maar doe er nog een schepje bovenop,’ aldus interpreteert Kieft de aanpak van de nazi’s. Daarmee brengt hij de vorige Amerikaanse president in beeld. De actualiteit van Mein Kampf voor de Nederlandse democratie vind ik moeilijker te bepalen. Hitler bouwde zijn politiek op het idee dat de grote massa niet rationeel is en alleen in beweging gebracht kan worden door op gevoelens te spelen. Om deze ‘simpele zielen’ achter je te krijgen was het van belang de strijd te concentreren op één vijand waarin al ‘het kwaad’ van de wereld werd geconcentreerd. Mythische beelden over de wederopstanding en wederopbloei zouden daarbij moeten helpen. Op de uiterst rechtse flanken van de Nederlandse politiek zijn misschien nog schimmen van deze politieke ideologie te vinden. Maar als het om zwakke plekken gaat moeten we denk ik toch naar andere kenmerken van de hedendaagse Nederlandse democratie kijken.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Foto door Wisconsin Center for Investigative Journalism (CC)

In Wisconsin hangt de democratie aan een zijden draadje

ANALYSE - “Als ik word verkozen als gouverneur”, belooft Tim Michels, “verliest de Republikeinse partij nooit meer een verkiezing in Wisconsin.” Michels, de Republikeinse gouverneurskandidaat in Wisconsin, steekt zijn plannen niet onder stoelen of banken: met de Republikeinen aan het roer gaat de democratie op de schop.

Vandaag is de laatste dag van de Amerikaanse verkiezingen. Om de twee jaar kiezen Amerikanen hun vertegenwoordigers voor het Huis van Afgevaardigden en één-derde van de Senaat. Daarnaast kiezen de Amerikanen ook hun lokale volksvertegenwoordigers en een groot deel van de gouverneurs in de zogeheten midterms.

Inflatie, abortus en zorgen over de economie staan in het middelpunt van de aandacht. Door de grote media-aandacht naar deze hot topics dreigt één onderwerp in de vergetelheid te geraken: de Republikeinse aanval op de democratie. En die dreiging merken ze in Wisconsin.

Een derde

De Republikeinse uitholling van de democratie is geen nieuw fenomeen in Wisconsin. Vier jaar terug gingen Democraten massaal naar de stembus. Trump en de ontevredenheid met het Republikeinse bewind waren de perfecte ingrediënten voor een Democratische overwinning. En jawel, 53 procent van de stemgerechtigden koos een Democraat voor het Lagerhuis van Wisconsin. Maar de verkiezingswinst bleef uit: Democraten wonnen een derde van het aantal zetels.

Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Populisme? Of Rutte-doctrine?

Gastbijdrage door Frank Huysmans

Moest het parlement nou echt zes uur lang debatteren met de minister-president over hoe en waarom hij sms’jes verwijderde van zijn oude Nokia? Het is oorlog in Europa. Gas, stroom en benzine zijn onbetaalbaar. Asielzoekers slapen op stoelen. Door stikstof ligt de bouw stil. En wat doet de oppositie in de Kamer? Die grijpt een bericht in de Volkskrant aan om populistisch op de premier in te hakken.

Zo ziet althans De Correspondent-correspondent Jesse Frederik het. In een column die hij uitsprak bij Raad van State noemt hij het onderzoekspopulisme: “Appjes, sms’jes, notulen, nota’s, notities, conceptverslagen, brieven, faxen, telegrammen, rooksignalen – alles moet boven water.” Alleen al van dit spervuur aan informatieverzoeken gaat de suggestie uit dat de regering cruciale informatie achterhoudt. En dus gewantrouwd moet worden.

Boze Kamerleden en een geïrriteerde premier: gefundenes Fressen voor de nieuwsmedia. Juist daarom moeten zij zich niet in dit spelletje laten meeslepen, zegt Frederik. De echte schandalen liggen voor het oprapen in documenten die al openbaar zijn maar waarvoor niemand zich interesseert. Zie de toeslagenaffaire. Die had al veel eerder aan het licht kunnen komen. Indicaties waren er genoeg; die vielen alleen niemand op. Men had het te druk met ophef.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

De media en het rechts-populisme

OPINIE - Anet Bleich en Natascha van Weezel schreven een boek over de omgang van de media met rechts-populistische partijen: De Houdgreep. Bleich: „In de regel is dat tamelijk kritiekloos. Terwijl die partijen zelf voortdurend afgeven op journalisten. Het is bijna masochistisch van de journalistiek.” Toch blijven journalisten aan de PVV en het FvD trekken omdat ze hopen te kunnen scoren met ophef en vertier. Behalve een waarschuwing voor het ondemocratische gehalte van met name FvD is het boek een kritiek op de media die primair voor de spanning en sensatie achter Wilders en Baudet aanlopen.

Moet je dan geen aandacht besteden aan deze partijen? Op deze vraag geeft het boek helaas geen bevredigend antwoord. Bleich en van Weezel stellen wel het argument ter discussie ‘dat de rechtse populisten er bij horen en dat hun verhaal evenzeer moet worden gehoord als dat van alle anderen.’ Ze beschouwen het als een valkuil voor de media ‘dat je PVV en Forum afschildert als gewone, tamelijk onschuldige partijen’. Ze verwijzen naar Léonie de Jonge die onderzocht waarom rechts-populistische partijen in Wallonië zo weinig succes hadden. Dat had volgens haar vooral te maken met de manier waarop de media met extreemrechts omgingen. Ze behandelen extreemrechtse partijen als zodanig en niet als ‘gewoon’. Bleich en Van Weezel citeren een fundamentele vraag van De Jonge: ‘Ben je hoeder van de democratie of passief doorgeefluik?’.

Foto: Terence Faircloth (cc)

Moorddadige identiteiten

RECENSIE - Amin Maalouf is in 1949 geboren in Libanon. Sinds zijn ouders in 1976 vluchtten voor het religieus geweld in hun land woont hij in Frankrijk. Zoals zoveel immigranten kreeg hij vervolgens jarenlang de vraag voorgelegd met welk land hij zich het meest verbonden voelde. Maalouf verklaarde dan altijd zijn liefde voor beide landen als onderdeel van zijn identiteit.

‘Identiteit valt niet op te delen, noch in helften, noch in derden, noch in hokjes. Ik heb niet meerdere identiteiten, ik heb er slechts één, opgebouwd uit al die facetten die me hebben gevormd, volgens een unieke dosering die bij iedereen anders is.’

Dit schreef hij meer dan twintig jaar geleden aan het begin van zijn boek Moorddadige Identiteiten dat nu opnieuw is uitgebracht in de serie Davidsfonds Essays. Een terechte heruitgave van een nog steeds actueel betoog van een ervaringsdeskundige over de heilloze weg van identiteitspolitiek. Met een hartstochtelijk pleidooi voor diversiteit en humanisme. Maalouf schreef zijn verhaal in de nadagen van de burgeroorlog in Joegoslavië en van de genocide in Ruanda. Hij ziet mensen in reactie op de voortschrijdende mondialisering terugvallen op hun eigen gemeenschap of religie met alle risico’s op gewelddadige conflicten. Zoals in zijn geboorteland waar de maatschappij cultureel en institutioneel is opgedeeld in streng van elkaar gescheiden religieuze groepen. Dat ’tribalisme’ ziet hij in het westen groeien. En het zet hem aan het denken over de betekenis van identiteit en diversiteit.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Blink O'fanaye (cc)

On-Nederlands

COLUMN - van Alexander Beunder, economisch onderzoeker en journalist

Zou zoiets ook in Nederland kunnen gebeuren? De vraag zingt rond, na de Capitoolbestorming op woensdag 6 januari in Washington. Het wordt inmiddels door diverse Amerikaanse media beschouwd als een mislukte poging tot een staatsgreep, door president Donald Trump en zijn meest militante aanhang.

On-Nederlands wellicht, dat soort radicale sentimenten, in een land waar het woord “democratie” is opgenomen in de naam van menig politieke partij. Wel wordt er af en toe in kleine kring over gefilosofeerd, binnen marginale genootschappen of Whatsappgroepjes. En dan wordt – zo is het gevoel onder de beklaagden – vaak van een mug een olifant gemaakt.

Nederland tijdelijk onder militair bewind

Zo vond ook de 59-jarige ingenieur en ondernemer Eduard D. C. van Drenthem Soesman, toen hij in 1975 in opspraak kwam als voorzitter van het Noenmaalgezelschap – een conservatief herenlunchclubje van dertig tot veertig oud-militairen, juristen en ambtenaren, verbonden aan Sociëteit de Witte in Den Haag. De ingenieur maakte zich zorgen over de linkse wind die er waaide onder premier Den Uyl. Maar het enige dat hij in het clubblad Het Gezag had geschreven – waar zoveel ophef over ontstond in de media en bij de Binnenlandse Veiligheidsdienst – was dat het beter zou zijn als Nederland tijdelijk onder een militair bewind kwam te staan. Tijdelijk slechts, in een ‘overgangstijd’ van ‘hoogstens 3 jaren’ waarin de regering even ‘zonder parlement werkt’.

Foto: Daniel Arrhakis (cc)

Is populisme bedreigender dan terrorisme?

COLUMN - van Henk Witte
De samenleving in de Verenigde Staten wankelt. Met dank aan de populist Donald Trump, die er in is geslaagd om grove leugens als waarheden er bij zijn achterban in te pompen. Donald Trump die doelbewust op verwarring, twijfel en chaos heeft aangestuurd en wiens politieke erfenis een ongekend verdeeld land is.  Het is de doorgeslagen populist die ons duidelijk heeft weten te maken waar ongebreidelde politieke avonturiers het land, een volk kunnen brengen. Het is een waarschuwing voor het populisme. Voor de politiek van mensen die niet het landsbelang voor ogen hebben, maar die zijn blind geslagen door politieke zelfbevrediging en zich laten leiden door een eigen gecreëerde werkelijkheid.

Er rust wellicht een zekere zegen voor ons op de ontwikkelingen in de VS. Als we beseffen dat het hier om het land gaat dat lange tijd model stond voor een democratische orde waaraan alle vrije staten zich maar al te graag spiegelden, een land dat door de Westerse landen bijna blindelings werd en wordt gevolgd, ook in zijn doorgeslagen kapitalistische structuren, dan zouden we ons er bewust van moeten worden dat een dergelijke instabiliteit zoals door Trump veroorzaakt, ook zo maar eens realiteit in die andere democratische staten zou kunnen worden. Waaronder de onze, ons Nederland.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: GPA Photo Archive (cc)

De tirannie van verdienste

RECENSIE - De meritocratie moest een correctie zijn op de privileges van een rijke, aristocratische elite. Nu bedreigt een nieuwe, hoog opgeleide elite de democratische verhoudingen.

Eind jaren vijftig publiceerde de Britse socioloog Michael Young een boek onder de titel The rise of the Meritocracy. Hij reageerde op de onderwijspolitiek van de Britse Labourpartij die de klassenmaatschappij wilde doorbreken met een sociale ordening op basis van talent. Young schreef een dystopie over de gevolgen die dit streven zou hebben in jaren dertig van de 21e eeuw. Zijn verhaal loopt uit op een opstand van de onderklasse van ongediplomeerden tegen de hoog opgeleide elite. De waarschuwing, die in zijn als satire begrepen boek besloten lag, werd niet gehoord.

Met New Labour herhaalde Tony Blair rond de eeuwwisseling de boodschap uit de jaren vijftig: ‘Wij geloven dat mensen in staat moeten zijn om op te klimmen op grond van hun talenten en niet op basis van hun afkomst of privileges.’ In The Guardian reageerde de inmiddels 85-jarige Young met ontsteltenis. Het leek er op of zijn voorspelling ging uitkomen. ‘Ik verwachtte dat de armen en de achtergestelden de pineut zouden worden, en dat blijkt ook zo te zijn. (…) Het is nogal zwaar om in een samenleving die zozeer hecht aan de verdienste te worden weggezet als iemand die het daaraan ontbreekt. Nog nooit eerder werd een onderklasse in moreel opzicht zo radicaal moreel uitgekleed.’

Foto: Prachatai (cc)

Corona en radicaal-rechts populisme: einde van een tijdperk?

ANALYSE - Het lijkt het erop dat verschillende radicaal-rechtse partijen in Europa in diverse peilingen flink zijn gezakt door de coronacrisis. In een eerder op Stuk Rood Vlees verschenen artikel zocht Matthijs Rooduijn het nader uit.

Betekent de coronacrisis het begin van het einde van het radicaal-rechtse populisme in Europa? Deze zomer hebben flink wat mensen zich over deze vraag gebogen. Maar helaas zijn de meeste analyses die ik de afgelopen maanden de revue heb zien passeren vooral gebaseerd op slechts enkele cases. Dat is problematisch, want een analyse van alleen Forum voor de Democratie (FVD) of de Alternative für Deutschland (AfD) leert ons niet zoveel over de algemene toestand van radicaal rechts in Europa.

Om een beter overzicht te krijgen heb ik van alle landen in Europa de peilingen van de afgelopen zes maanden onder de loep genomen aan de hand van de Poll of Polls van de krant Politico.

Deze Poll of Polls combineert per land verschillende opiniepeilingen. Hierdoor kan een betrouwbaardere schatting gemaakt worden van de electorale steun voor partijen. Deze gegevens heb ik gecombineerd met de PopuList, een overzicht van welke partijen in Europa als populistisch en radicaal rechts kunnen worden geclassificeerd.

Zijn Europese radicaal-rechtse partijen massaal in een neerwaartse electorale spiraal terechtgekomen? In de figuur hieronder heb ik van de 31 radicaal-rechtse partijen waar ik voldoende gegevens over heb kunnen vinden weergegeven hoe ze er in de peilingen voorstonden op 3 momenten: vlak voor de crisis uitbrak (1 maart), vlak na de heftigste fase van de crisis (1 juni), en nu (of althans, op het moment van de meest recente peiling). Dit geeft een mooi overzicht van de ontwikkelingen in het afgelopen half jaar (klik voor groter beeld).

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Volgende