‘Het Westen is anders’

Gisteren verhaalde ik hoe de notie dat 'Europees', 'blank' en 'westers' samen zou vallen met dynamisch, kritisch en altijd in beweging - waartegen 'Oosters', 'Arabisch', 'Semitisch' dan synoniem zou staan voor stilstand, starheid, een volk zonder geschiedenis of toekomst - terug te voeren valt op de Europese kijk op en verwerking van de val van Constantinopel in 1453. Die tweedeling keert in vrijwel zuivere vorm terug in 'Het Westen onder vuur' van Peter Knoope. 'De haat verklaard', luidt de ondertitel van dit boekje. Knoope wil namelijk een verklaring geven voor de opkomst van het jihadisme. Hij constateert dat de gebruikelijke sociaaleconomische verklaringen niet voldoen, net zo min als dat er een 'daderprofiel' zou bestaan. We hebben ook weinig aan groepsdynamica en al helemaal niets aan de simpele constatering dat daders 'gek' zijn. Knoope: "Laten we onszelf dwingen om voor even het idee los te laten dat we te maken hebben met duivels en demonen." (p. 11) Het geweld komt voort, schrijft hij, uit de actuele situatie "die wortels heeft in de geschiedenis. Daarin zijn verklaringen te vinden voor dit verschijnsel dat ons bedreigt."

Door: Foto: PnP! (cc)

Quote du Jour | Budding Gallic revolution

 

Paris, the city once known as “the Beirut of Western Europe” because of its beauty, was now a danger zone.

Wie wel eens een stuk van Robert Fisk heeft gelezen, zal de stijl vast herkennen. In brede oriëntalistische streken wordt ‘het Midden-Oosten’ verklaard vanuit eeuwenoude twisten en veten. Plak er een gesprekje over de actualiteit in een taxi aan vast, en een reisgidsvertelling over de pittoresque stadsgezichten, aangevuld met wat algemene informatie over de laatste ontwikkelingen, en klaar is kees.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Doux Alexios (cc)

Wortels van het Oriëntalisme

‘Barbaros’, zo noemden de humanisten de Ottomaanse veroveraars. Barbaren. Zonder enig gevoel voor cultuur. En al vrij snel werd barbaren in die kringen een scheldwoord voor álle moslims. Die aanduiding werd in betrekkelijk korte tijd populair.

Zo rond 1450 was ze zeldzaam; rond 1500 wist iedereen wie er met ‘barbaren’ werd bedoeld.

De cruciale gebeurtenis was natuurlijk de val van de Byzantijnse hoofdstad Constantinopel in 1453. De verantwoordelijke sultan, Mehmed II, had zijn soldaten zoals gewoonlijk drie dagen de tijd gegeven om naar hartenlust te plunderen, en al spoedig bereikten de gruwelverhalen West-Europa.

Sic transit gloria mundi

De kerkelijke leiders schreeuwden moord en brand vanwege de moord op priesters en bisschoppen en het ontheiligen van kerken (de kerk van de Heilige Wijsheid met de moskee ‘Haya Sofia’); de humanisten spraken daarnaast schande van het vernietigen van oude boeken en manuscripten. Zelf hadden ze op dat moment eigenlijk nog maar nét kennis gemaakt met de Byzantijnse geleerdheid en met de Griekse bronnen die in Constantinopel te vinden waren. En nu werd alles in de as gelegd.

Byzantijnse geleerden die naar het Westen hadden weten te ontkomen, konden dat het beste vertellen. Zoals de beroemde kardinaal Bessarion1:

Foto: Riccardof (cc)

Elders in de wereld is men de stereotypen zat

Afrika komt er altijd bekaaid vanaf in de media. Er loopt een aantal prima correspondenten rond, maar die moeten ieder vaak over enorme gebieden berichten. Daarnaast komt er zelden goed nieuws van het continent. Zo lijkt het. In Foreign Policy schrijft Laura Seay dat de berichtgeving niet alleen vaak onjuist is, maar vaak ook racistisch en vooroordelen bevestigend. Wie het betoog van Seay leest, moet denken aan Edward Saïd’s Orientalism. Ik denk dat Seay wel een punt heeft. Afrika is meer dan een ‘heart of darkness’. Wat u?

Een voorbeeld van hoe het ook kan, is het initiatief MAMA, Motherhood Around the Globe. Hierin worden wereldwijd vrouwen bevraagd naar hun ervaringen rondom het moederschap. Er is ook een aantal Afrikaanse vrouwen voor de camera gehaald. Het verhaal van Lusina is onthullend. Ze ervaart het moederschap meer als managementfunctie dan als een liefdesrelatie. Of kijken we hier teveel met een Westerse bril naar en draait het in het harde leven juist om die managementkwaliteiten?

En ook Afrikaanse mannen laten van zich horen. Osocio verhaalt over een campagne van mamahope waarin enkele mannen zeggen moe te worden van de stereotypen die Holywood maar blijft voeden. ,,“The Kenyan men in this video told us they wanted to make one that pokes fun at the way African men are portrayed in Hollywood films and the media. They said, “’f people believed only what they saw in movies, they would think we are all warlords who love violence.’ They, like Mama Hope, are tired of the over-sensationalized, one-dimensional depictions of African men and the white savior messaging that permeates our media. They wanted to tell their own stories instead, so we handed them the mic and they made this video.”

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Mini-essay: Arabieren kijken legt oriëntalisme bloot

Godsdienstwetenschapper en salafisme kijker Martijn de Koning (aka ‘Dr. Kromzwaard’) laat in een beschouwing van Hassnae Bouazza’s ‘Arabieren Kijken’ (2012) fraai zien welke inkaderingen en projecties ons allen parten spelen wanneer we ons voorstellingen maken van de Arabische wereld en de moslimse ‘ander’.

Foto: copyright ok. Gecheckt 17-03-2022

Liefde en orientalisme

Twee weeskinderen, het meisje Dodala en de jongen Zam, groeien op in een schip, dat ergens middenin de woestijn ligt. Om in leven te blijven, haalt hij water en verleent zij, in ruil voor voedsel, seksuele diensten aan karavaanreizigers. Uiteraard raken ze elkaar kwijt, zoeken ze elkaar, en hebben ze elkaar tegen het einde gevonden. Habibi, de vorig jaar verschenen graphic novel van Craig Thompson, is een smartlap.

En toch. Het lijvige boek blijft boeien doordat het in feite niet gaat over de twee weeskinderen. Thompson gebruikt hun avonturen slechts om de lezer mee te nemen door de islamitische wereld, waarvan we zo’n beetje alle aspecten te zien krijgen: getekende versies van legendes en volksverhalen, de poëzie van Rumi, de folklore van de islamitische kalligrafen. De paleizen die we bezoeken illustreren de architectuur van het Nabije Oosten, sommige pagina’s zijn opgemaakt als oosterse tapijten. We zien echter ook de moderne Derde Wereld-steden, waar klaplopers profiteren van de goedgeefsheid van de enige bewoner die zo handig was een waterzuiveringsapparaat te bouwen.

Pagina, opgemaakt als tapijt

Die bewoner heet Noach, en de Zondvloed die zijn leven beheerst, is het afval van een enorme stad, waarin de bewoners dreigen te verdrinken. Het is een van de mooie manieren waarmee Thompson een oud verhaal zó ombuigt dat het weer modern en actueel is. Zo blijft de lezer, ondanks het larmoyante karakter van het verhaal, wel bij de les.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.