Zijn wij goede voorouders?

Hoe kunnen we het langetermijndenken bevorderen in een kortetermijnwereld? De waan van de dag, de focus op het hier en nu, de onmiddellijke behoeftebevrediging, de snelle winst, de politieke blik die niet verder gaat dan de volgende verkiezingen: we leven in een wereld waarin de korte termijn ons denken en gedrag in hoge mate domineert. Wat ons doen en laten betekent voor volgende generaties komt nauwelijks aan de orde, en zeker niet in de onstabiele, crisissituatie waarin we momenteel zitten. Toch dringt de vraag zich op: wat betekenen onze keuzes vandaag voor het toekomstige leven van onze achterkleinkinderen? Zijn wij goede voorouders voor de generaties die nog komen? De Britse politiek filosoof Roman Krznaric wil ons met De goede voorouder op weg helpen om meer op de lange termijn te denken. Hij pleit voor intergenerationele solidariteit. Het leven dat wij nu leiden is mede mogelijk gemaakt door creatieve, hard werkende, verantwoordelijke en vooruitziende voorouders. Laten we het nu dus niet verpesten voor ons nageslacht door in ons gedrag niet verder te kijken dan vandaag en morgen. Deze morele oproep onderbouwt Krznaric met een analyse van de bestaande remmen op het langetermijndenken en de mogelijke strategieën om ons op het spoor te zetten van meer verantwoordelijkheid voor de toekomst. Erflaters De 'tirannie van het nu', het streven naar snelle beloningen en onmiddellijke behoeftebevrediging, brengt Krznaric onder meer in verband met de macht van de klok, het speculatieve kapitalisme, het politieke presentisme en -meer recent- de digitale afleiding. Daartegenover zet hij zes manieren om te leren op langere termijn te denken. We moeten onszelf allereerst wat nederiger opstellen in de tijd. We zijn tenslotte niet meer dan een 'een stipje op de kosmische kalender'. Daarnaast is het nodig een 'erflatersmentaliteit' te ontwikkelen (of zoals ze bij het CDA zeggen: rentmeesterschap). Verder pleit hij voor groter denken ('kathedraaldenken'), intergenerationele rechtvaardigheid, transcendente doelstellingen en holistisch voorspellen. Zevende generatie De goede voorouder kan volgens Krznaric veel leren van oude, inheemse culturen waar het vereren van de voorouders gepaard ging met zorg voor de nog komende generaties. Zo laten sommige Amerikaanse indianenstammen zich in hun besluitvorming leiden door in de de vraag of de zevende generatie er baat bij zal hebben. Aan dit wereldbeeld ligt een filosofie van diep rentmeesterschap ten grondslag, waarin de aarde niet het 'eigendom'is van de huidige generatie, die haar naar believen kan gebruiken, maar veeleer een levende entiteit, een Moeder Aarde die in ongeschonden en bloeiende staat moet worden gehouden voor haar nakomelingen en al het leven op de planeet (...) Door te fungeren als rentmeester voor de zevende generatie geef je ten diepste aan dat je je bewust bent van de biosfeer (p.97) [caption id="attachment_325803" align="alignleft" width="312"] Foto: Elvin CC[/caption] De geschiedenis levert ons ook vele voorbeelden van langetermijndenken die de tand des tijds hebben doorstaan. Krznaric noemt er een hele reeks, naast Romeinse aquaducten en de Chinese Muur, het Londense rioolstelsel ook de Nederlandse polderstructuur met Middeleeuwse waterschappen die ons land tegen overstromingen moeten behoeden. Inspiratie Inspiratie genoeg in De goede voorouder. Veel verhalen over mensen elders en in het verleden die zich verantwoordelijk hebben getoond voor het voortbestaan van de generaties na hen. En veel mooie, passende citaten over de hedendaagse kortzichtigheid en het grote belang verder te kijken en groter te denken. Toch bekroop me al lezend het gevoel dat Krznaric' idealistische programma minder makkelijk te realiseren is als wij misschien zouden willen. Dat komt vooral omdat de belangrijkste opdracht van Krznaric voor de goede voorouder gelegen is in een verandering van het denken. De onderliggende veronderstelling is dat als we anders gaan denken het allemaal beter zal gaan. Maar werkt dat wel zo? Economie Hoe inspirerend De goede voorouder ook is om afstand te nemen van het kortetermijndenken, in de analyse mis ik de meer fundamentele invloeden van de neoliberale economie, de financialisering van de economie (geld is leidend i.t.t. productie en consumptie) en de digitalisering. Krznaric negeert de economie niet, maar gaat er naar mijn smaak niet diep genoeg op in. Hij biedt wel een alternatief: de 'donut-economie', zoals die is ontwikkeld door Kate Raworth, niet geheel toevallig zijn partner. Maar ook Raworth is meer programmatisch dan analytisch en laat de weg naar dat andere, voor het milieu en het klimaat betere economische model grotendeels open. Het is een inspirerend beeld, maar daarmee verander je het kortzichtige economische denken nog niet. Tijdrebellen Hier ligt dus een vraag voor de politiek. In het derde deel van zijn boek richt Krznaric de schijnwerpers op de achtergronden van de kortzichtigheid in de politiek. Herkenbaar: de vierjaarlijkse verkiezingscycli, de invloed van lobbygroepen met kortetermijnbelangen, de blinde vlek voor toekomstige generaties, de sociale media met de waan van de dag en de beperkte blik die de natiestaat als kader biedt. Gelukkig komen er steeds meer 'tijdrebellen', zoals Krznaric ze noemt, die de lange termijn op de agenda zetten. In verschillende landen (Wales is het grote voorbeeld) zijn er commissies of commissarissen werkzaam die namens toekomstige generaties wetsvoorstellen beoordelen. Krznaric noemt ook het voorbeeld van Urgenda die 'namens de toekomst' een juridische procedure over het klimaatbeleid van de Nederlandse staat heeft gewonnen. Intergenerationele solidariteit Om het politieke bedrijf meer op de lange termijn te richten, meer te laten functioneren als goede voorouder, moet er nog een flinke slag gemaakt worden. Krznaric reikt daarvoor een aantal ideeën aan, zoals burgerberaden en de erkenning van rechten van toekomstige generaties. Met die rechten zou onder andere een strafrechtelijke aanpak mogelijk zijn van 'ecocide', wat staat voor een omvangrijke, onherstelbare vernietiging van het ecologisch systeem. Zijn we voor een beter beleid niet meer gebaat bij een verlichte despoot, een buitengewone, voorbeeldige goede voorouder in plaats van een stroperig werkende democratie met onzekere resultaten? Aan de hand van een recent door McQuilkin ontwikkelde 'Intergenerationele Solidariteitsindex' laat Krznaric zien dat de liberale democratie het toch wint van de autoritaire leiders. De ranglijst wordt aangevoerd door IJsland, Zweden en Nepal. Nederland staat op de achttiende plaats, net boven Bulgarije en Wit-Rusland. Misschien kunnen we daar op 17 maart verandering in brengen? Tip van Roman Krznaric: bespreek de verkiezingsprogramma's met je kinderen en laat zij een keuze maken voor de beste opties voor hun kleinkinderen. [boeklink]9789025907938[/boeklink]

Foto: seeingimonkey (cc)

Rammelende zaadleiders?

ACHTERGROND - Een studie in IJsland heeft aangetoond dat mannen die op latere leeftijd kinderen krijgen, meer mutaties doorgeven aan hun nageslacht. Met een verhoogde kans op bijvoorbeeld autisme of schizofrenie als gevolg.

Steeds meer vrouwen willen carrière maken voordat ze aan kinderen gaan denken. Jarenlang voelt het voor velen alsof ze alle tijd hebben om aan zelfontplooiing te doen en gewoon een leuke tijd te hebben. Maar dan zijn daar opeens die spreekwoordelijk rammelende eierstokken. Het is algemeen bekend dat de kans op een gezonde baby afneemt als de moeder richting veertig gaat. Voor mannen is dit anders, zij kunnen tot op late leeftijd vader worden. Maar is dit werkelijk zonder risico’s?

Een recente in Nature gepubliceerde studie onder een groep IJslandse ouder-kind-trio’s toont aan dat de leeftijd van de vader bij de conceptie gevolgen heeft voor het aantal nieuwe mutaties in het nageslacht. Mutaties zijn veranderingen in de volgorde van de nucleotiden, de bouwstenen van ons DNA. De nucleotidenvolgorde bepaalt welke eiwitten gemaakt worden en is dus cruciaal voor het goed functioneren van ons lichaam. Sommige mutaties hebben geen merkbare gevolgen. Andere mutaties kunnen nuttig zijn voor de evolutie van een soort: door veranderingen raakt een soort mogelijk beter aangepast aan de omgeving. Als een nieuwe eigenschap de overlevingskansen vergroot, zal dit tot selectie voor die mutatie leiden. Maar een mutatie kan ook nadelige gevolgen hebben wanneer het eiwit waarvoor de DNA-nucleotidenvolgorde waarin de mutatie zich bevindt codeert, niet meer goed functioneert of zelfs niet meer gemaakt wordt.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

GC’s PoëtEKa: De Muur

De Muur

In elke muur weer voel je je klote
Dat begint nog voor er is geschoten
vanaf het moment dat is gefloten
is slechts van belang wat nog moet komen

Zelfs de allergrootste van de groten
staat zo soms stil en knippert ogen
want hij weet dat ze pas lopen mogen
als de bal al is voorbijgevlogen

Dus dan sta je daar maar een eeuwigheid
De keeper tiert en schreeuwt de hele tijd
Je nageslacht wil je nog niet kwijt
Maar je weet ook wat men van jou verwacht

Een man van stavast gaat niet aan de kant
maar offert zijn zaad aan het vaderland

Laurens van Waalwijk

Speciaal voor GeenCommentaar doen dit jaar stadsdichter van Den Haag Harry Zevenbergen, GC-redacteur Laurens en de Leidse performancepoëet Jaap Montagne poëtisch verslag van het EK voetbal. U kunt op de hoogte blijven van nieuwe gedichten via deze RSS-feed!