Kunst op Zondag herontdekt spraakmakende LP-hoezen in Hipgnosis

Via Denmark Street (Londen) loop je naar de ontwerpstudio van Hipgnosis op nummer 6. Dit atelier is opgericht door Aubrey Powell en Storm Thorgerson. Tussen 1968 en 1983 maakte dit duo platenhoezen voor beroemde bands als Pink Floyd, Led Zeppelin, 10CC, Peter Gabriel en Paul McCartney. Voor Kunst op Zondag bezocht ik het Groninger Museum en herontdekte enkele spraakmakende platenhoezen uit mijn studententijd. [caption id="attachment_343598" align="aligncenter" width="450"] Hipgnosis, entree expositie © foto Wilma Lankhorst.[/caption] [caption id="attachment_343604" align="aligncenter" width="450"] Voorbeeld van een niet gebruikt ontwerp voor een Lp van de Rolling Stones © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Wat was de aanleiding voor Hipgnosis? Nadat het Groninger Museum in 2016-2017 de grote en drukbezochte David Bowie -expositie had georganiseerd, kwamen er verschillende aanbiedingen binnen voor popmuziek exposities. Het Victoria & Albert Museum in Londen bood het museum de Pink Floyd tentoonstelling aan. Helaas was het decor te groot voor de museumzalen in het Groninger Museum. Maar de verbinding was gelegd met de samensteller van de grote Floyd tentoonstelling, Aubrey Powell. Creatief dacht Powell na over een alternatief voor deze te grote expositie. En dat werd Hipgnosis, de platenhoes-ontwerpstudio van Aubrey Powell en Storm Thorgerson. De naam Hipgnosis komt van een graffiti-tekst die ze aantroffen op de deur van hun appartement.   [caption id="attachment_343599" align="aligncenter" width="450"] In de platenbak zaten drie Lp-hoezen uit mijn muziekcollectie © foto Lankhorst Productions.[/caption] Hoe is de expositie opgezet? In acht zalen loop door de geschiedenis van Hipgnosis en hun contacten met beroemde artiesten. In de eerste zaal staat een platenbak en daarin staan de LP-hoezen van Hipgnosis. Met warme belangstelling snuffelen de bezoekers in deze platenbakken. Uit het gevarieerde aanbod haal ik drie hoezen die thuis nog in mijn LP-rekje staan: Year of the cat, van Al Stewart, London Bridge van Paul McCartney & Wings en The dark side of the Moon van Pink Floyd. Op een van de wanden staat een tekening hoe een foto vóór het digitale tijdperk (Photoshop) werd ontwikkeld in een donkere kamer. Ook dat proces roept warme jeugdherinneringen op. Na deze inleiding ontdek je per zaal een band of artiest waarmee Aubrey Powell en Storm Thorgerson hebben samengewerkt.  Bij de ingang van zaal 1, kun je via een QR-code de playlist van deze tentoonstelling downloaden. "My name is Peter Gabriel and primarily I make noises - and ideas".   [caption id="attachment_343603" align="aligncenter" width="450"] Sfeerimpressie zaal Led Zeppelin © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Peter Gabriel, Genesis en Led Zeppelin Hierna begint de muzikale herontdekking. Peter Gabriel (Chobham (UK), 1950) opent het bal. Deze Britse zanger en muzikant was lid van het creatieve team achter de rockgroep Genesis, daarnaast zong hij solo. Hij bedacht grote (muziek) projecten zoals het vernieuwende progressieve rock, dat bekend staat als symfonische rock. Op een handgeschreven briefje geeft Peter Gabriel aan wat hij verwacht van het ontwerp voor de hoes van het dubbelalbum The Lamb Lies Down on Broadway van Genesis. In deze zaal hangt ook het ontwerp voor het album (1980) over de Zuid-Afrikaanse antiapartheidsstrijder (Steve) Biko. In de volgende zaal staat Led Zeppelin centraal. Mijn gedachten gaan direct terug naar onze 5VWO-schoolreis naar Florence en Rome. Het lied van die reis was Stairway to heaven. Hier hangen de ontwerpen voor de hoezen van o.a. The song Remains The Same (1976) en Houses of the Holy (1973). [caption id="attachment_343601" align="aligncenter" width="450"] Sfeerimpressie van de centrale zaal - Dark side of the Moon Pink Floyd © foto Wilma Lankhorst.[/caption] The dark side of the Moon In de opmaat naar het hart van de tentoonstelling word je in zaal 4 warm gemaakt met verschillende projecten voor Pink Floyd. Hier hangt de koe die zijn plaats moest afstaan aan het vliegende varken voor het album Animals (1977) en de man in het brandende pak voor het album Wish you were here (1975). Daarna betreed je een bijna sacrale ruimte die helemaal is gewijd aan het ontwerp van de hoes met het regenboogprisma van het album The Dark Side of the Moon (1973). In het midden van deze donkere ruimte staat een vitrine met daarin de originele ontwerpschets van deze beroemde LP-hoes. In deze zaal hangen verschillende varianten op het ontwerp zoals een prisma in de geest van Joan Miró, Roy Lichtenstein, René Magritte en Wassily Kandinsky. [caption id="attachment_343600" align="aligncenter" width="450"] Ontwerp op papier voor de LP Dark side of the Moon Pink Floyd © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Alles was nog handwerk De mannen achter Hipgnosis hebben al hun beroemde LP-hoezen ontworpen in het pre Photoshop tijdperk. Voor jongeren misschien moeilijk voor te stellen dat je ontwerpen toen nog maakte met potlood, stiften, papier, schaar en lijm. Dit zie je het best in zaal 5 waarin de hoes van The Dark Side of the Moon van Pink Floyd centraal staat. Na de serene rust van deze zaal, word je ondergedompeld in de drukte van 10 CC. Mijn oog valt op de foto die werd gebruik voor het album Bloody Tourist (1978). Je ziet een toerist die wordt verblind door de werkelijkheid nadat zijn toeristenkaart over zijn gezicht is gewaaid. Deze scene is opgenomen op St. Lucia. Het beeld staat symbool voor de schade die het moderne toerisme toebrengt aan het milieu en de cultuur van veel afgelegen eilanden in de wereld. [caption id="attachment_343602" align="aligncenter" width="450"] Sfeerimpressie van de zaal voor Paul McCartney en Wings © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Paul McCartney zwaait je uit Het laatste woord is aan Paul (en Linda) McCartney. Na zijn vertrek bij de Beatles zocht hij voor zijn nieuwe band The Wings naar andere ontwerpen voor zijn LP-hoezen. Voor het album Band on the run (1973) had Paul een idee om een gevangenisuitbraak uit te beelden. Dit idee stond symbool voor zijn beslissing om te vertrekken uit de Beatles. Daarna ontmoeten de ontwerpers Paul en Linda in de opnamestudio van Wally Heider in Los Angeles. Daar bespreken ze het plan voor het album Venus and Mars (1975). Paul’s idee was om twee biljartballen, een rode en een oranje, op een biljarttafel te leggen. Mijn Wings-herinneringen komen samen in het album London Town (1978). Het antwoord op de vraag: Wat was nu het geheim van Hipgnosis’ heb ik hier ontdekt in acht zalen en in veertien stappen die de ontwerpers met je delen. Eén van de lessen: soms mislukt een creatie. Daarom zie je ook een aantal afgewezen albumhoezen zoals het Rolling Stones' album The Outtakes. Hipgnosis is nog tot en met 7 mei 2023 te zien in het Groninger Museum. [caption id="attachment_343595" align="aligncenter" width="450"] Gianni Versace retrospectief in het Groninger Museum © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Ook tot en met 7 mei 2023 te zien in het Groninger Museum, Gianni Versace, retrospectief. [caption id="attachment_343597" align="aligncenter" width="450"] Lekker warm zo'n vacht...   10 CC LP Look Hear - Are you Normal 1980 © foto Wilma Lankhorst.[/caption]   © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de foto’s met dank aan en toestemming van het Groninger Museum en Studio Hipgnosis.  

Door: Foto: 10 CC Bloody Tourist (detail) © foto Wilma Lankhorst.
Foto: AKZOphoto (cc)

Kunst op Zondag | AI voor de luie componist

Een roman schrijven met ChatGPT, een schilderij maken met Dall E-2, het kan allemaal. En nog op een tamelijk luie manier ook. Gewoon een opdrachtje intikken en de software doet de rest.

Kan dat ook met muziek? Nog niet. Er is nog geen AI programma dat een leuk moppie muziek levert, simpelweg met de opdracht ‘componeer mij een deuntje in de stijl van Bob Marley voor symfonieorkest in wandeltempo’.

OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT en Dall E-2 is met de kunstmatige jukebox al een heel eind. De complexiteit van de data waarmee de software moet ‘leren’ een liedje te maken is enorm. Niet alleen wordt er voor de stijl uit talloze samples van bekende artiesten en hun songs geput, de software moet ook alle muzikale parameters (ritme, maat, klankleur, dynamiek, toonhoogte, etc.) kunnen hanteren.  En dan nog een tekstje er bij kunnen leveren.

Bob Marley beginnen ze een beetje onder de knie te krijgen.

OpenAI geeft hier een lijst samples die door hun AI jukebox zijn gemaakt.

Het zijn dan weer anderen die de videoclips maken bij een song uit de Open AI Jukebox. Dan krijg je bijvoorbeeld een virtuele Nirvana met een even virtuele ‘Rotting Away’.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | Pak Yan Lau – live

Er was een muziekfestival in Brussel, het Oscillaton festval. Het was niet een doorsneefestival van podium met artiest daarop en publiek daarvoor. En het was ook niet een festival waar je favoriete bandje speelde. En ook zou je op de verkeerde plek zijn als je kwam voor het dansen, refreinen meezingen, bier drinken, piesen in een Dixie, en dat je weer thuis kon pronken met je Oscillation polsbandje.

The Oscillation festival is dedicated to the question what it means to address a public, and how, by changing the site of a performance, the relationship between audience and performer shifts. Many artists are drawn to formats which resist the demands of the traditional performer/audience dynamic. A public is not necessarily a crowd, and experiments with small scale and outside formats are proving resilient, and raising meaningful questions about notions such as public and private, environment and nature, aspects of introspection and connection.

The festival will explore a number of alternative formats for sound in public space, interpolated by concerts which try to unpick the question of public address from within a more traditional dynamic.

Foto: alexmerwin13 (cc)

Kunst op Zondag | Stem en cimbalom

Hoog tijd om weer eens instrument in de spotlight te zetten. Eerder waren koperblazers (trombone, trompet, tuba), de piano en marimba hoofdrolspelers bij Kunst op Zondag). Bij onze Closing Time was er speciale aandacht voor de fagot, de theremin, chapman stick, claves en tabla.

Vandaag twee instrumenten voor de prijs van één. De cimbalom en de stem.

Hoezo de stem een instrument, vraagt deez’ of gene zich misschien af? Jazeker. De stem is immers hét instrument waarmee stemkunstenaars hun werk doen. En, terzijde, als je graag muziek wil maken, maar niet weet niet welk instrument het beste bij je past, ga dan zingen. Het instrument dat niets kost, altijd overal naar meegenomen kan worden en van nature bij je past: je stem.

Vasile Nedea bespeelt de cimbalom. Het instrument kennen we vooral van Balkanmuziek. Vasiel Nedea demonstreert in deze solo hoe hij het instrument meester is.

De sopraan Claron McFadden is zo’n beetje van alle markten thuis. Dat bewijst ze hier met haar uitvoering van Aria, een compositie van John Cage, van wie ze ook het beroemde stiltestuk 4’33” heeft ‘gezongen’.

Laten we nu stem, cimbalom en iets van stilte combineren. Claron McFadden en Vasile Nedea met hun versie van “’t Is stil in Amsterdam”, een aangrijpende smartlap van Ramses Shaffy.

Foto: William Wallace's SWARM (cc)

Kunst op Zondag | Marimba

Ladies and gentlemen, watch Ruth!

Zelden in popmuziek zo’n waanzinnig gebruik van de marimba gezien. Met dank aan Ruth Underwood, die percussie speelde in de beste jaren van Frank Zappa. Het hele nummer (Don’t You Ever Wash That Thing?) is hier te beluisteren.

Bij Sargasso zetten we zo nu en dan een bepaald instrument in de spotlight. Bij Kunst op Zondag paradeerde koperblazers (trombone, trompet en tuba). We doken de piano in. En bij de dagsluiters was er speciale aandacht voor de fagot, de theremin en de chapman stick.

Het slagwerk, met name de percussie, bleef wat onderbelicht.  Eenmaal besteedden we wat aandacht voor de tabla.  Aan het spel van Ruth Underwood ontlenen we nu de inspiratie om de marimba centraal te stellen.

Het instrument is vooral bekend van volksmuziek en klassieke muziek. In popmuziek zien we het niet zo vaak, bij jazz weer wat meer. Waar Ruth Underwood haar inspiratie vandaan haalde om ook de marimba in haar korte muzikale carrière te betrekken, is niet te achterhalen. In 1977 stopte ze met publieke optredens. Maar twee voorbeelden hebben wellicht een aanzet gegeven.

Gloria Parker (1921 – 2022) en haar big band (helaas slechte opname, geluid loopt niet synchroon).

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Closing Time | Schuurpapiermuziek

Eindelijk weer eens iets wat lekker schuurt en wringt (…) Ik vond het allemaal toch wel erg conventioneel en braaf worden, deze rubriek, over de laatste maanden.

Aldus een onzer reageurs.

U wilt muziek die schuurt?  Wat dacht u van schuurpapiermuziek?

Okee, beetje flauwe reactie op die reactie. Maar de uitvoering van het symfonieorkest hierboven roept wel de vraag op: Does humor belong in music?

Daar is afdoende antwoord op gegeven door Frank Zappa. Laten we ook eens een Zomergasten-keuzefilm doen: Kijk naar de volledige Does humor belong in music?, dat meteen al schurend begint….

Foto: Veronica - Ilaria (cc)

Afgestoft | Stilte

Zelfs het ‘Stille nacht, heilige nacht’ maakt haar akoestische ambities nooit waar. Het mag dan in alle Kerstherrie nog het meest bescheiden geluid zijn, stil is het absoluut niet. Naast het oorverdovende kerstgejingel, worden we de laatste decemberdagen ook geteisterd door allerlei top-zus-en-me-zo’s.

Kan iemand daar een eind aan maken a.u.b.?

Daar zijn wel pogingen toe gedaan. Vanwege Sargasso’s 20-jarig bestaan snuffelden we wat in het verleden. Diep in het spinrag troffen we een postje van een van onze vele gastauteurs. Dat postje even afgestoft en het ging zo:

Hier weer een bijdrage die we overnemen van Osocio. Deze site volgt wereldwijd “social adverting and non-profit campaignes”.

Do you also find the Christmas charts very annoying? In England they do. Last year they had a great action to break through the dominance of the X-factor mess. It was a victory, Rage Against the Machine became No. 1.

This year it can be even more obscure.

Cage Against The Machine started as a joke. And now the joke is so close to becoming a reality.

Cage Against The Machine is a campaign to get John Cage’s “silent” masterpiece, 4’33” [Wikipedia], to Christmas No 1 for 2010. At the time of writing, over 86,000 people have joined the Facebook Group. The ultimate goal: make it a silent night on Radio 1.

In case you don’t know, 4’33” is a piece of music containing 4 minutes and 33 seconds of silence.

Foto: Schermafbeelding concert Picatrix in Museum Speelklok 2017

Kunst op Zondag | Picatrix

Nora Mulder is pianiste, improvisator en instrumentenbouwer. Ze is artistiek leider van 7090, een collectief kunstenaars die (muzikale) performance, geluidskunst en installatiekunst maakt.

In 2019 kreeg ze voor haar werk de Willem Breuker Prijs. Volgens de jury is Nora Mulder “een echt authentieke, muzikaal erudiete en eigenzinnige musicus, die de term ‘mensen-muziek’, ooit door Willem Breuker bedacht, ruimschoots eer aan doet.”

Mary Oliver is violiste,  hoogleraar aan de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam en maakt deel uit van het wereldvermaarde ICP (Instant Composers Pool), ooit opgericht door pianist Misha Mengelberg (in 2017 overleden), drummer Han Bennink en rietblazer Willem Breuker (ook veel te vroeg overleden in 2010).

Greetje Bijma is zangeres, of moeten we ‘stemkunstenares’ zeggen? Lang geleden werkzaam als leerkracht voor kleuters, als improviserend musicus volledig autodidact, en in 1990 de eerste vrouwelijke winnaar van de Boy Edgar Prijs.

Gezamenlijk vormen ze Picatrix. In 2017 maakten ze hun debuut op het Le Guess Who? Festival in Utrecht. In januari 2019 kwamen ze twee dagen bij elkaar om in Splendor (wij schreven daar hier over) hun eerste cd op te nemen.

Gaat u er even voor zitten en geniet van het bijna drie kwartier durende concert dat in 2017 in Museum Speelklok plaatsvond.

Closing Time | In C – The Corona Version from Sweden

Het Helsingborg Symphony Orkest nam het initiatief om muzikanten uit heel Zweden virtueel samen te brengen (in maart 2020), als symbool voor samenwerking, creativiteit en optimisme tijdens de Covid-19-pandemie.

Ze spelen ‘In C’, gecomponeerd in1964 door Terry Riley dat hier in verschillende stijlen voorbij komt.

‘In C’ werd voor het eerst uitgevoerd door die andere grote minimalist Steve Reich en een aantal musici die goed thuis waren in geïmproviseerde, experimentele en elektronische muziek.  Onder andere Jon Gibson (saxofoon), Pauline Oliveros (accordeon), Stuart Dempster (trombone), Morton Subotnick en Warner Jepson (synthesizers).

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: © Splendor Amsterdam. Eigen foto (fotograaf Foppe Schut)

Kunst op Zondag | Splendor

Muziek in tijden van avondklokken.

Eerst werden de podia gesloten, maar geen nood, met livestreams en filmpjes bleven musici aan het werk. Het publiek kon blijven genieten.
Toen kwam de avondklok. Dat beperkte de tijd die musici beschikbaar hadden om naar opnamelocaties te reizen en voor de avondklok weer thuis te zijn.

Maar creatievelingen zijn niet voor één avondklok te vangen. Een lumineus, schitterend, prachtig idee van Splendor is niet stil te krijgen.

Het idee: twee musici die niet eerder een programma samen maakten en waarvan de instrument-of genre combinatie niet voor de hand ligt zoeken elkaars muzikale raakvlakken en vormen samen een Duo voor één Dag.
Overdag repeteren ze, ’s avonds treden ze op. Tot de lockdown werden de optredens elke vrijdag om 20.45 uur uitgevoerd en waren ze, tegen betaling, via een livestream bij te wonen.

Tijdens de lockdown moest het publiek wegblijven, maar gingen de concerten door. En de livestreams zijn tot het einde van deze lockdown gratis toegankelijk, dus voor leden en niet-leden.
Nog steeds om 20,.45 uur? Dat kan natuurlijk niet. De concerten zijn vervoegd naar 18 uur.

Laten we eens kijken en luisteren naar één van die pareltjes van Splendor.
Pianist Gerard Bouwhuis en violiste Heleen Hulst als begeleiders van de ‘stille film’ Everything I can see from here, een animatieflm gemaakt door en Sam Taylor en Bjorn-Erik Aschim van The Line Animation.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Volgende