Kunst op Zondag | Textiel Biënnale – Beelden van macht

De Rijswijkse textiel biënnale is er weer. In een museum waar we vaker zijn geweest. Omdat het in kleine musea aangenaam vertoeven is. En omdat textielkunst iets onweerstaanbaar eigens heeft. Het thema van deze textiel biënnale is ‘Images of power’. Twintig kunstenaars en even zoveel ‘interpretatiemogelijkheden en betekenissen van de verbeelding van macht’. Verbeeld op wand- en vloerkleden, patchwork, borduursels, installaties en video’s. Wandtapijten Mercedes Azpilicueta (Argentinië) sluit aan bij een eeuwenoude traditie verhalen (al dan niet waargebeurd) uit te beelden op wandtapijten. In dit geval het levensverhaal van Catalina de Erauso, die op jonge leeftijd het klooster ontvluchtte en onder verschillende mannelijke alter ego’s de wereld introk, onder andere als ‘conquistador’ van de ‘Nieuwe Wereld’. Mercedes Azpilicueta - Abya Yala (Tierra Madura), 2021 (onderdeel van Bondage of Passions) Marcos Kueh (Maleisië) gebruikt traditionele folkloristische elementen in zijn werk. Hij is in Nederland afgestudeerd. Vorig jaar kocht het Textielmuseum in Tilburg wandkleed ‘Rasa Sayang’ aan. In Museum Voorlinden is tot 24 september het tapijt ‘Kayo Ara’ te zien. In museum Rijswijk hangt Monyet merah (het rode aapje), een assemblage van geweven posters. Het verhaalt van de op palmolieplantages gevangen apen, die worden gemarteld en rood geverfd weer worden losgelaten. Zijn soortgenoten denken dat het aapje een mutant is en daarmee zit de schrik voor de plantages er goed in. Marcos Kueh - Monyet merah, 2023 De Duitse tapijthandelaar en ontwerper Jan Kath vond inspiratie in weer een andere traditie: die van de Afghaanse tapijten. In 2015 had het VPRO radioprogramma ‘Bureau Buitenland’ een item over Afghaanse tapijten, waarop niet langer traditionele elementen te zien waren, maar geweren, tank en drones. De Afghaanse ‘oorlogstapijten’ vinden hun oorsprong in de periode van de Russische invasie in Afghanistan. Bizarre wending: De tapijten werden gewilde items voor westerse hipsters. Toeval of niet, in 2015 begon Jan Kath aan zijn serie rug-bombs (tapijtbommen). In verschillende interviews zegt Kath dat de oorlogen in Irak en Syrië aanleiding waren voor deze serie. Van oudsher worden op tapijten ‘de toestand in de wereld’ verbeeld. In die traditie ziet Kath ook verschrikkingen en gevolgen van oorlogen passen. Is een tapijt met een bommenwerpende Apachehelikopter een duidelijk statement tegen oorlog of louter een documentair tijdsbeeld? Jan Kath – Apache, 2022 Portretten Er zijn diverse in textiel vormgegeven portretten van bekende mensen te zien. De portretten van Preta Wolzak (NL) zijn echter van samengestelde mensen, die één ding gemeen hebben: een geel oor. Geïnspireerd op een citaat van Rosa Parks: “Why can’t we see that there is only one race: the human race”. Preta Wolzak – ‘People With The Yellow Ear’ #20, #16, #21 en #9 People with the yellow ear #20: 33% Schos, 33% Azerbeidzjaans, 34% Fuegians. People with the yellow ear #16. 33% IJslands. 33% Jamaïcaans, 34% Marokkaans. People With The Yellow Ear #21: 33% Spaans, 33% Grieks, 34% Inuit. People with the yellow ear #9: 33% Keniaans 33% Siciliaans,  34% Canadees. Kunst roept vragen op Een veel gebruikt cliché. In Rijswijk stellen melanie bojano (NL) en Emma Talbot (GB) echt vragen, waar je best even bij stil mag staan. Emmy Talbot (GB) stelde verschillende bewerkte zijden doeken de ‘21st Century Sleep Walk (2018) samen. Het hele werk ziet u boven dit artikel. Ze borduurde daar tal van vragen op en lijkt soms ook suggesties van antwoorden te geven. Om maar eens een paar vragen er uit te lichten: Bevindt u zich aan de buiten- of binnenkant van dit gebouw? Gespiegeld en gefragmenteerd over platforms / Gesurveilleerd en onderzocht / Gejaagd en achtervolgd / Gevolgd op het punt van uitwisseling Wat zou je antwoorden op: Wat is je beloofd? Eeuwige opwaartse mobiliteit? En ze wil weten: Blijf je ook alsmaar denken; er moet toch een andere weg zijn? Bij de installatie waarbinnen de film Progress vs sunsets Re-formulating the Nature Documentary (2017) van melanie bojano is te bekijken, heeft de kunstenaar een hele vragenlijst opgehangen. Alles samenhangfend met de film die handelt hoe op jonge leeftijd al ons beeld van dieren vervormd wordt door grappige youtube-filmpjes van (o.a.) Disney-achtige dierfiguren. Aardig om die vragenlijst door te nemen. We geven er hier twee weg: Wat is hierop uw antwoord? En wat denkt u hiervan? Russisch tintje Er zit een beetje eigenaardig Russisch tintje aan de tentoonstelling. In deze tijden zou je geen Russische inbreng verwachten. Twee kunstenaars zijn in Rusland geboren, maar hebben niets van doen met Putins oorlog. Julia Winter (pseudoniem voor Julia Krupenia) is geboren in Moskou, maar allang geëmigreerd naar Nederland. Op deze tentoonstelling is er wel een commentaar van haar op “de spanningen tussen Rusland en Amerika/West-Europa”. Op twee munitiekisten staat een vlag die bestaat uit dollar en roebelbiljetten. Van Gluklya (a.k.a. Natalia Pershina-Yakimanskaya), geboren in St. Petersburg is de installatie ‘Field Wives’ te zien. Zij is onder meer bekend van ‘Kleren voor de demonstratie tegen de valse Putin verkiezingen’. Maar wat doet het portret van Putin op deze tentoonstelling? Op de bovenverdieping hangen zes door Badru Temitayo (Nigeria) gemaakte textiele portretten. Aan een wand drie vrouwen: de atlete Tobi Amusan, zijn moeder en de Nigeriaanse activiste Aisha Yesufu. Aan de andere wand zien we George Floyd,  Kamala Harris en Vladimir Putin. Badru Temitayo zegt in een Facebookbericht niet meer dan: While some of these portraits might be aspirational, a few serve as commentary on recent events that have affected the people and nations globally. My goal is to stir up conversations with these images. I hope that when people encounter the portraits, it serves as a departure point to explore nostalgia, memory or even futuristic desires to nurse aspirations even. In het tentoonstellingsboekje staat: “Het portret van Valdimir Putin is een commentaar op wat de wereldwijde perceptie van hem en zijn gebruik en misbruik van macht betekent”. Wat jammer is: Het begeleidende boekje behandelt de kunstenaars op alfabetische volgorde van voornaam. Niet op indeling van de tentoonstelling. Dus als je op de benedenverdieping begint en je wil meteen meer over de kunstenaars weten, zoek je eerst bladzij 23 op. Daarna ga je de grote zaal in en blader je van 39 naar 17, 47, 43, 15 en 19. Of vice versa. Jammer ook dat in die zaal niet minstens één bankje is om even te zitten en al die indrukwekkende beelden op je gemak tot je te nemen en dat boekje door te nemen. Tot slot Gaat dat zien en bewonder ook het werk van Barbara Pronk (NL – geen website te vinden), Cristiana de Marchi (It), Fransje Killaars (NL), Gosia Mirga-Tas (Polen-Roemenië), Jacobo Alonso (Mexico), Joyce Overheul (NL), Koen Taselaar (NL), Mary Sibande (Zuid-Afrika), Rah Naqvi (India) en Senzeni Marasela (Zuid-Afrika).

Door: Foto: Museum Rijswijk Textiel Biënnale 2023 - Emma Talbot 21st Century Sleep Walk - eigen foto
Foto: robayre (cc)

Kunst op Zondag | Kunstpost

In tijden van corona elkaar een aardigheidje sturen…

Tijdens de eerste lockdown in maart gebeurde het volop. Als blijk van waardering voor het zorgpersoneel, om mensen in verpleegtehuizen een hart onder de riem te steken, om er met elkaar toch nog iets leuks van te maken. Zo hielden we dat vol.

Nu de tweede lockdown een feit is, adviseren wij u (niet dringend, niet verplicht, gewoon vriendelijk): stuur eens een stukje kunstpost, beter bekend als ‘mail art’.

Mail art kent geen nauwe definitie. Door kunstenaars gemaakte ansichtkaarten, brieven en postzegels zijn de meest voor de hand liggende poststukken.

Maar er werd ook kunst verstuurd met alle middelen die het voormalig staatsbedrijf PTT (Post, Telegraaf, Telefonie) beschikbaar stelde. Dus ook met telegrammen, faxen, telex, en modem.

Mail art was (en is?) ook een manier om de regels voor postverzending wat op te rekken. Mocht een postbedrijf verzending  weigeren als op een druk beschilderde envelop het adres van bestemming amper was te ontwaren? En hoe zat dat als een ansichtkaart van hout of steen bleek te zijn?

Joseph Beuys, Magnetische Postkarte – 1975, Filzpostkarte – 1985, Holzpostkarte – 1974.
cc Flickr rocor photostream Joseph Beuys Magnetische Postkarte, 1975

Veruit de meest toegepaste technieken zijn de collage (het papieren knip- en plakwerk) en mixed media (o.a. papier, textiel, biologisch materialen, plastics). Borduur eens een kaartje, zoals Natalie Ciccoricco doet dat op vintage ansichtkaarten.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Wally Gobetz (cc)

Kunst op Zondag | Robert Rauschenberg

De vorige Kunst op Zondag mondde uit in stilte. Met name de stilte compositie van John Cage. Het stuk ging in 1952 in première in de Maverick Concert Hall, een houten bouwsel op het terrein van de Maverick Art Colony, een kunstenaarscentrum in het enige , echte Woodstock.

John Cage heeft bekend dat zijn stilte-experimenten geïnspireerd waren door twee ervaringen: zijn bezoek aan een anechoïsche kamer (dode kamer) van de Harvard Universiteit. Daarbinnen is het zo stil dat je alleen het ruisen van je eigen bloedsomloop hoort) van de Harvard Universiteit en de ‘White Paintings’ van zijn goede vriend, de kunstenaar Robert Rauschenberg.

John Cage bekende in 1961: “The white paintings came first; my silent piece came later.”(in zijn voorwoord van zijn essay “On Robert Rauschenberg, artist, and his work.“, terug te vinden in het boek “Silence: Lectures and Writings by John Cage” (een in 2012 gedigitaliseerde versie is hier in te zien).

Cage kende Rauschenberg van het Black Mountain College, waar zij beiden in diverse experimenten en projecten samenwerkten met o.a. Cy Twombly (abstract-expressionistische kunst) en Merce Cunningham (moderne dans),

In dat broeinest van ongebonden, vrije kunstinnovatie maakte Rauschenberg zijn ‘witte schilderijen’.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Bij associatie

Denkt u wel eens bij het zien van een kunstwerk dat u de naam van de kunstenaar meent te weten en heeft u het dan toch mis? Mij overkwam dat bij het zien van één van de wandkleden die momenteel bij de Textiel Biënnale 2019 in Museum Rijswijk is te zien. Het gaat om dit wandkleed:

Paul Yore – Let Us Not Die From Habit, 2018.

De naam had ik  fout, de associatie lijkt logisch. Paul Yore’s “sociaal commentaar” op de samenleving heeft namelijk wel wat overeenkomsten met die van Grayson Perry (in 2017 in Kunst op Zondag aan bod geweest).

Grayson PerryMap of Truths and Beliefs, 2011.
cc Flickr Farrukh photostream Map of Truths and Beliefs, Grayson Perry

Dat kan gebeuren als meerdere kunstenaars eenzelfde concept hanteren.

Bij twee andere kunstenaars, van wie op de Textiel Biënnale wandkleden zijn te zien, had ik de associatie minder sterk omdat hun stijl veel meer verschilde met die van Perry (en dus ook Yore).

Lawrence James BaileyBehind the bushes, 2019.

Kayla MattesI will not, 2018.

Kayla Mattes – detail I will not, 2018.

Ook bij het zien van de transparante hoofddeksels en jurk van Monika Supé doemde een associatie op. Niet zo heel direct als bij het wandkleed van Paul Yore, meer als “oh ja, er is nog meer transparante textielkunst”. Nu te zien (t/m 29 september) in museum Voorlinden: De doorzichtige, textiele architectuur van Do Ho Suh (ook in 2017 bij ons aanwezig samen met Ernesto Neto, van wie ook een stuk in museum Voorlinden staat).

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Marta Estella (cc)

Kunst op Zondag | Textiel

Hoewel het goed gaat met museumbezoek in het geheel, moeten de kleinere musea toch de eindjes aan elkaar zien te knopen. Uit onderzoek van het NRC, vorig jaar, bleek dat de helft van de kleinere musea hun financiële situatie als kwetsbaar of slecht inschat. En uit de ConjunctuurWijzer van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed blijkt dat de kleinere musea voor dit jaar weinig verandering in de negatieve trends verwachten.

Tijd dus om die musea eens wat meer te bezoeken. Het Museum Rijswijk is goed voor een jaarlijks bezoek aan de papier en textiel biënnales. Nu is er, tot 24 september, de textiel biënnale, met 24 kunstenaars uit 14 landen.

Textiel, van welke soort en in welke hoedanigheid dan ook, is één van de materialen die we hier eerder al zagen bij mixed media kunst. Textiel op zichzelf wordt vooral als mode- en designmateriaal gezien, minder als puur kunst.
Op deze biënnale valt borduur-, naai- en weefwerk te zien die het traditionele handwerk ver te boven gaat.

Het is hier al vaker gesteld: de plaatjes halen het niet bij de werkelijkheid dus ga dat zien, ga dat zien.
In de grote zaal van het Museum Rijswijk kunstwerken van onder andere:

Foto: See-ming Lee (cc)

Kunst op Zondag | Assemblage

Onze exercitie in materialen werd onderbroken door bommenwerpers en Boekenweek. We pakken de draad weer op en komen met het beloofde vervolg op de gemengde technieken, annex ‘mixed media’..

De vorige keer lag de nadruk op collages. Knip- en plakwerk, om al doende het platte vlak enige diepgang te geven. De drie dimensionale variant heet assemblage.

De essentiële vraag bij gemengde technieken is natuurlijk: waarom is het voor een specifiek kunstwerk van belang verschillende materialen en technieken te gebruiken? Als dat belang er niet is, is zo’n kunstwerk dan niet meer dan een aardig fröbelwerkje?

Ach, daar gaan we weer, zullen sommigen kreunen. Waarom toch altijd enig belang gezocht, terwijl de wereld aan belang ten onder gaat?

Welnu, dat belang kan ook puur de esthetiek van een kunstwerk zijn. Of louter de expressie. Het hoeft geen belang te zijn in de zin van ‘aan iets anders dan aan kunst gerelateerde betekenis’.

De theorie zegt dat in assemblages vaak gebruik wordt gemaakt van ‘gevonden voorwerpen’. De ‘objets trouvé’, bekend geworden door de pisbak van Marcel Duchamp. Maar door de jaren heen is het principe meer losgelaten en worden onderdelen speciaal voor een bepaald werk door de kunstenaar gemaakt.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Ian Abbott (cc)

Kunst op Zondag | Bommenwerpers

In de vorige KoZ werd even verwezen naar de B52 Lipstick bommenwerper van Wolf Vostell. En toen dacht ik: bommenwerpers, waar heb ik die meer gezien?

Ik zie ze het liefst niet. Hooguit als schroot. In 2012 deden graffiti kunstenaars er nog wat aardigs mee op een vliegtuigkerkhof in Arizona, USA. Afgedankt luchtmachttuig. Hier een restant van een militair vrachtvliegtuig, nu meer dan duidelijk gekarakteriseerd als oorlogsmateriaal.
cc Flickr Alan Wilson photostream Douglas C-117D 'Phoenix in Metal' 17177

Over dat kerkhof maakte Ahmet Ogut het filmpje ‘Things We Count’. De camera gaat langs het vliegtuig terwijl ze in het Koerdisch, Turks en Engels geteld worden.

Wat in de vliegerij ‘nose art’ wordt genoemd (kunst op de neus van vliegtuigen), is in het militair industrieel complex een manier om lollig te doen met bommenwerpers en gevechtsvliegtuigen. De meeste versieringen (pin ups) maken volslagen duidelijk dat oorlog voeren niets anders is dan macho je pik achterna lopen.
cc Flickr RV1864 photostream WW2 Nose Art

Als bommenwerpers en gevechtsvliegtuigen, non-actief, wel getoond worden, wat is dan de beste manier? Als oorlogsmonument?

Door heel ons land zijn restanten van bommenwerpers uit de Tweede Wereldoorlog te vinden, als onderdeel van monumenten ter herinnering aan de vliegers die omkwamen toen hun toestel hier neerstortte. De meesten kwamen terug van de bombardementen die ze in Duitsland hadden uitgevoerd. Op de terugweg werden sommigen door Duitse gevechtsvliegtuigen verrast.

Foto: Steven Zucker (cc)

Kunst op Zondag | Gemengde technieken

Zoals vorige week beloofd komen we terug op ‘mixed media’. Gemengde technieken, reageerde een van onze vaste lezers, toen ik het over gemengde materialen had.

Subtiel of essentieel verschil? Je kan zeggen: elk materiaal heeft een eigen techniek om bewerkt te worden. Maar het kan uitmaken of een wollen draad op een canvas gelijmd, geniet of geborduurd wordt.

En dat is dan het aardige van ‘mixed media’: materialen, vaak nog herkenbaar in hun oorspronkelijke hoedanigheid, worden iets geheel nieuws als je ze maar combineert met andere materialen. Eigenlijk is elk ‘mixed media’ werk een collectief van materiaal en techniek.

In die zin zou ‘mixed media’ een statement kunnen zijn. Om maar wat te voorbeelden: verf is niets zonder hout, steen heeft geen identiteit zonder verf, textiel kan niet zonder ijzer, met aal krijg je paling.

Kunst zou kunst niet zijn als onder ‘mixed media’ een zeer divers scala aan werken moet worden verstaan. Geen eenduidig label, geen strak afgebakend genre.

De collage kunnen we wel de oervorm van ‘mixed media’ noemen. Knip- en plakwerk, uitgevoerd op een plat vlak. Zo goed als hetzelfde is het genre ‘gemengde techniek op canvas’. Pablo Picasso en Georges Braque staan te boek als de godfathers van de collage.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Ali Eminov (cc)

Kunst op Zondag | Mixed media

Via uiteenlopende vormen van gebakken klei, kwamen we vorige week ineens bij staal terecht. En dat brengt ons, hoe kan het ook anders, weer bij ‘mixed media’.

Het is natuurlijk prachtig als een kunstenaar met slechts één soort materiaal een krachtig kunstwerk kan maken. Minder is vaak meer. Maar de kunstenaar die alles weet te zeggen in één enkel gebaar, gevat in één enkele vorm, van één enkel soort materiaal, moet nog geboren worden.

We komen nog op ‘mixed media’ terug. Nu eerst wat schoten voor de boeg.

Carel VisserMoeder en kind, 2001 (divers metaalafval, gevonden voorwerpen, gegoten in brons)
cc Flickr Dietmut Teijgeman-Hansen photostream moeder en kind van Carel Visser – Westersingel

Sarah SzeCorner Plot, 2006 (o.a., baksteen, divers meubilair)
cc Flickr Matt Hobbs Corner Plot by Sarah Sze

Peter van LoonDe Waagschaal der globale rechtvaardigheid, 2009 (betonijzer, elastiek, papier)

Mark Jenkins – Winner Takes All, 2010 (o.a. cement en textiel)
cc Flickr Mark Jenkins Winner Takes All 2010

Tom Sachs – Big Tits, 2014 (porselein, baseball knuppel, elektronica).
cc Flickr Rocor photostream Tom Sachs Big Tits, 2014. Porcelain, mixed media. YBCA

Gen rechtenvrije afbeelding kunnen vinden, maar kan ‘Long term parking’ (beton en metaal) van Arman toch niet ongenoemd laten.

Met de term ‘mixed media’ kun je alle kanten op en dat gaan we de komende weken dan ook doen. Dan met wat meer beschouwing.

Volgende