Recensie | De vrije val van Vestia

Hans Verbraeken was er als eerste bij: hij meldde eind januari 2012 in het Financieele Dagblad dat Vestia dreigde te bezwijken onder de last van een enorme derivatenportefeuille. Hij beet zich in het dossier vast en liet niet meer los. Na tientallen artikelen en berichten over de affaire ligt er nu een reconstructie van zijn hand in de boekwinkels: De vrije val van Vestia. Ondanks de technische details — zie de lange verklarende woordenlijst aan het einde van het boek — is het een onverbiddelijke pageturner geworden, vergelijkbaar met andere reconstructies van bedrijfsongevallen als De prooi, De vastgoedfraude en De ondergang van SNS. Verbraeken valt na een korte inleiding met de deur in huis: de inval van justitie bij de hoofdrolspeler in het miljardendrama, Erik Staal. Hij neemt ons mee naar het begin van zijn carrière bij de gemeente Den Haag en geeft een korte biografie. Hij schetst het beeld van een Macher, een vreemde, ondernemende eend in de bijt van de gemeentepolitiek. Staal wist lastige klussen snel en efficiënt op te lossen. Hij kreeg de vrije hand om het Gemeentelijk Woningbedrijf door reorganisaties en een reeks fusies om te vormen tot Vestia: de grootste corporatie en vooral een van de grootste projectontwikkelaars van Nederland. Voor rekening en risico van de huurder, en tegen een vorstelijk salaris, dat wel.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 11-02-2022
Foto: copyright ok. Gecheckt 29-09-2022

‘Het is de schuld van de minister…’

, door

REPORTAGE - ‘…dat Vestia meer dan twee miljard heeft verloren met de speculatie met derivaten.’ Zo luidde de stelling van Marcel de Vries. Wie had gedacht dat deze oud-treasurer en handelaar in derivaten van woningcorporatie Vestia spijt zou hebben van zijn handel en wandel in de afgelopen jaren, heeft het goed mis.

Voor de parlementaire enquêtecommissie Woningcorporatie vertelde hij over de grote bedragen die hij voor de corporatie had verdiend in de afgelopen jaren met zijn derivatenhandel. Vestia betaalde volgens hem in vergelijking met andere corporaties op aangetrokken leningen één procent minder rente. Op de vraag van de commissievoorzitter Van Vliet of die verdiensten opwogen tegen de risico’s die De Vries aanging voor Vestia bleef hij het antwoord schuldig.

De Vries stelde niets verkeerd te hebben gedaan. Volgens hem moedigde zelfs het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) het toepassen van de derivaten die Vestia gebruikte aan. Het WSW kreeg altijd alle informatie over de afgesloten overeenkomsten met de banken en had nooit bezwaren gemaakt.

Sterker nog: De Vries werd gezien als deskundige en gevraagd om voor andere corporaties en ook voor het Centraal Fonds Volkshuisvesting lezingen te houden over zijn beleggingsstrategieën.

Ook intern had hij alles altijd goed geregeld met zijn verantwoordelijken de heren Wever en Staal, respectievelijk zijn financiële baas en directeur-bestuurder. In het treasury-overleg werden de belangrijke zaken besproken, vond het nodige overleg met accountant en Raad van Toezicht plaats en werd in begroting en jaarrekening op de vereiste wijze verantwoording afgelegd. Geen vuiltje aan de lucht dus.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

‘Die grote bankjongens in Londen zouden ook moeten worden aangepakt!’

, door

REPORTAGE - ‘Die zie ik hier niet,’ zei Arjen Greeven, de man die bemiddelde bij het sluiten van tal van financiële transacties tussen allerlei banken en woningcorporatie Vestia.

Alleen al om de problemen van deze corporatie als gevolg van de handel in derivaten op te lossen, was meer dan twee miljard aan gemeenschapsgeld nodig om de betrokken banken af te kopen.

Dit bedrag dient niet alleen door Vestiahuurders, maar ook door die van andere corporaties en door de overheid te worden betaald. De parlementaire enquêtecommissie, die onderzoekt hoe het allemaal zo gekomen is, kreeg van financieel adviseur en tussenpersoon Greeven een boeiend en vooral ook verbijsterend verhaal voorgeschoteld.

De toezichthouder – het Waarborgfonds Sociale Woningbouw – bleek altijd met altijd met de voorgestelde leningsconstructies akkoord te gaan, als een bepaalde dekkingsnorm – die overigens nooit echt werd gecontroleerd – maar werd gehaald. ‘Bij het WSW begrepen ze gewoon niet hoe het werkte,’ zei Greeven. Ook zelf was hij daar pas veel later achter gekomen.

Volgens de getuige waren eigenlijk alleen de banken op de hoogte van de mogelijke grote negatieve effecten van de overeenkomsten die ze met Vestia en andere corporaties afsloten. Greeven had dit naar eigen zeggen pas in 2010 beseft en was toen ook gestopt met de handel in die soort producten. Bij Vestia was men daar gewoon mee doorgegaan.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

‘Erik zit niet zo te liegen, vertel toch gewoon eens de waarheid!’

, door

REPORTAGE - …riep een toeschouwer op de publieke tribune tijdens het verhoor van Erik Staal, de oud-directeur van woningcorporatie Vestia. De man werd verwijderd van de tribune, Staal bleef zitten.

Staal wordt verantwoordelijk gehouden voor het bijna-faillissement van de grootste woningcorporatie van Nederland enkele jaren geleden. Slechts met erg grote inspanningen wisten de rijksoverheid, andere corporaties en ook de eigen huurders Vestia in 2012 van de ondergang te redden.

Het kostte ongeveer twee miljard om de overeenkomsten ter waarde van meer dan twintig miljard(!) euro die Vestia met verschillende banken was aangegaan, af te kopen. Staal betreurde het dat hij niet de kans had gekregen de gerezen problemen op te lossen. Hij stelde dat het dan allemaal nog wel eens anders had kunnen gaan en de verliezen niet zo hoog hadden hoeven op te lopen.

Volgens Staal had de corporatie in het verleden niets verkeerd gedaan en was niet alleen zijn eigen Raad van toezicht de huurders, de corporatiewereld, maar waren ook externe toezichthouders als het ministerie en het waarborgfonds woningbouw altijd zeer te spreken over het (financiële) beleid van de corporatie.

Toch bleek tijdens het verhoor van Staal dat al in 2009 de eerste scheurtjes in het vertrouwen in de financiële handel en wandel van de woningcorporatie optraden. ING, één van de twee huisbanken van Vestia, vond dat de corporatie anders met leningen en de handel in financiële beleggingsproducten (derivaten) zou moeten omspringen. De bank schreef hierover een brief aan de corporatie. Na een mondeling overleg tussen bank en corporatie en de negatieve reactie van het Vestiabestuur op het bankstandpunt, zegde de ING de bankrelatie op. Overigens ook twee andere banken hadden Vestia in dezelfde tijd van hun bezorgdheid deelgenoot gemaakt.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.