Kunst op Zondag | Kapitalisme en de menselijke factor

Deze week begonnen we aan een serie over kapitalisme. Omdat dat op zijn minst een fikse opknapbeurt nodig heeft, misschien zelfs aan vervanging toe is. Joseph Beuys verklaarde ooit dat de menselijke creativiteit het ware kapitaal is. In de installatie 'Das Kapital Raum 1970-1977' vatte hij zijn ideeën daarover samen. En hoe dat dan gaat met een kunstwerk: Erich Marx (geen familie van…), zoon van een fabrieksarbeider en later rijk geworden met een bouwonderneming, kocht het werk van Beuys voor ruim vier miljoen en gaf het in permanente bruikleen aan het Hamburger Bahnhof museum voor modern kunst in Berlijn. In september 2020 overleed deze kunstverzamelaar en in 2022 droeg zijn familie een deel van zijn collectie over aan het museum. De installatie was gemaakt voor de 1980 biënnale in Venetië en daarna weer opgebouwd in het museum voor moderne kunst in Schaffhausen (Zwitserland). Een en ander met financiële steun van een paar ondernemende kunstverzamelaars. Dat museum ging failliet toen, na jarenlange gerechtelijke procedures, het gedwongen werd het kunstwerk aan die kunstverzamelaars te geven. Die het weer verkochten aan Erich Marx. Intermezzo: kijk hier naar een gesprekje in 2019 met Erich Marx. Joseph Beuys sloot zich later aan bij de politieke partij Die Grünen, die in 1998 gefuseerde met Bündnis 90. Deze partij werd in 2021 met 118 zetels de derde grootste partij in de Bondsdag (het Duitse parlement). In dit filmpje (5 min. 38) werd hij (in 1980) doorgezaagd over de haalbaarheid van een ander politiek denken over kapitaal. https://www.youtube.com/watch?v=LU_QzGAPyvg Nu zal de hardcore neoliberaal, vol onbegrip aangaande de menselijke factor,  zeggen: Allemaal leuk en aardig dat creativiteit in vrijheid het ware kapitaal is, maar heeft dat nog enige waarde? Nou vooruit, laten we binnen het denkraam van het kapitalisme blijven. De toegevoegde waarde van cultuur en media in Nederland is 26,5 miljard euro. Dat is 3,4% van het bruto binnenlands product (bbp) en daarmee ongeveer even groot als het belang van toerisme. (Bron CBS: Satellietrekening cultuur en media 2018, CBS 2021) En hier wat begrijpelijker weergegeven: de waarde van de scheppende mens (Cultuur langs de economische meetlat) https://www.youtube.com/watch?v=_ALU9XhUEd0 Tot slot twee werken uit de oude doos. Twee werken die best een hedendaagse uitvoering mogen krijgen. Kort door de bocht geformuleerd gaan ze over menselijk kapitaal. Ofwel de motor van het kapitalisme. Dulce Pinzón maakte in de periode 2004 – 2008 een serie foto’s met als titel The Real Story of Superheroes: Mexicaanse immigranten poseren als superhelden in hun werkomgeving. Ze dragen aan twee economieën bij. Aan de Amerikaanse economie met hun werk en verblijfuitgaven. En aan de Mexicaanse economie door geld naar het thuisfront te sturen. Wonder Woman (medewerkster wassalon) stuurt 150 dollar per week naar haar familie. Johnny Storm, ofwel de ‘Human Torch’ (werkt als kok) stuurt 350 dollar per week naar huis. In 2007 voerde Santiago Sierra het project ‘La Trampa’ (De val) uit. In het cultureel centrum Centro Cultural Matucana 100  in Santiago de Chili werden dertien prominenten uitgenodigd. Onder hen de  voorzitter van de Kamer van Afgevaardigden en zijn secretaris-generaal, de minister van Defensie, de rector van de Universiteit Diego Portales, een gerenommeerde kunstcriticus, de directeur van het Museum voor Hedendaagse Kunst en journalisten van grote kranten. Ze namen een drankje, een hapje en één voor één werden ze een lange gang ingestuurd. Een gang waar nog aan gebouwd werd. Die kwam uit bij de deur naar een theaterzaal waar ze niet verder door konden. Ze openden deur en zagen…… https://www.youtube.com/watch?v=uKZpkzcewPs … 186 streng kijkende Peruviaanse arbeiders. Op de terugweg leek de gang veranderd en kwam de bezoeker buiten te staan. Daar werden vriendelijk bedankt voor hun medewerking. In dit filmpje (34 min.) een totaalbeeld: linksboven de genodigden aan de borrel, rechtsboven de gang, linksonder de deur, rechtsonder de zaal. Het moet nog maar eens worden vastgesteld: De bouw van theaters, voetbalstadions, de schoonmaak van die gebouwen, de aanleg van glasvezelkabels, asperge- en tomatenpluk, zonder de menselijke factor…..

Foto: Maria Willems (met toestemming)

Kunst op Zondag | Victory Boogie Woogie

M&M zijn een lang weekend weg geweest en hebben daarin drie musea bezocht. Tikje veel misschien voor een weekend, maar het weer was niet best: het was koud, het waaide, het regende en we verbleven aan de kust. Dus het strand en de duinen moesten maar wachten tot de zomer.

En omdat we mens zijn, hebben we ook de Ethiopiër, de Thai, de Libanees de Indonesiër aangedaan, maar dat terzijde. Alhoewel, dat Indonesisch restaurant speelt nog een kleine rol in dit verhaal. Ik kom daar nog op terug.

Dus je bent een weekend weg en je bezoekt drie musea, met daarin de vaste collecties en verschillende nieuwe tentoonstellingen wat levert dat dan op om over naar huis te schrijven? Wat, een stukje over maar één schilderij? Ja, maar wel een schilderij dat uit 574 vlakjes bestaat.

Ik heb het uiteraard over de Victory Boogie Woogie van Piet Mondriaan. Dat schilderij waar 25 jaar geleden zoveel gedoe over was. De Nederlandse staat had het aangeschaft voor 82 miljoen gulden. En de staatsecretaris van cultuur, Rick van der Ploeg, kon nog zo blij roepen dat het een Nachtwacht van de twintigste eeuw was,  men vond toen dat toch wel erg veel geld voor een onaf schilderij.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Closing Time | Kazem Kazemi

M&M bezochten de vijfjaarlijkse internationale kunsttentoonstelling Documenta, nummer 15 alweer, in Kassel. Dit keer niet met een tentje, want er was slecht en koud weer voorspeld, en een mens wordt ouder nietwaar, dus was er een appartementje geboekt en werden er restaurants bezocht en kon het camping kooksetje ook thuis blijven.

De Documenta in Kassel is dus, zoals vermeld, een internationale kunsttentoonstelling waar de meest relevante schilderijen, beeldhouwwerken en sculpturen van het moment tentoongesteld staan.

Foto: Maria Willems (met toestemming)

Dirkswoud en de glanzende eikel  

COLUMN -  ‘Valt u niets op? Ik heb de David van Michelangelo verbeterd, vervolmaakt.’ Beeldhouwer, kunstenaar Yne van Engelen, gevestigd in de voormalige smederij aan de Oosterzijde, heeft net een laken wegtrokken waardoor de David in zijn volle glorie voor ons staat. ‘U denkt dat ik een grapje maak, dat u naar een kopie zit te kijken. Maar er is een verschil. U kent het origineel toch? U ziet het niet? Ik zal u een eindje op weg helpen. Wie was David? Hij vocht tegen de reus Goliath en hij was Koning van Israel, we worden al warm. Dus wat was David? Ja. Koning, maar ik bedoelde dat andere, juist, jood. En wat kenmerkt joodse mannen? Ze zijn besneden. En nou is het typische dat Michelangelo zijn David niet besneden had, hij heeft een  voorhuid van massief marmer. En mijn David heeft dus geen voorhuid. Je kijkt gewoon naar de eikel, daar kun je de hand op leggen. Maar daar kom ik zo meteen op. En ik heb het nieuwe geslacht van David royaal gemodelleerd naar mijn eigen, uh, deel, want Michelangelo was wel erg zuinig.’

Yne van Engelen is kunstenaar, maar ook vader van een puberdochter die een opvallende verschijning is in Dirkswoud met haar paars en roze geverfd haar. ‘Sanne is een schat met een goed geweten maar ook zo ijzerenheinig als wat. Er bestaat alleen wit of zwart voor haar, niets er tussenin. Nu heeft ze dat klimaatgedoe in haar kop, ze zit helemaal vast, haha, vast, aan haar standpunt. En ze is allergisch voor hypocrisie. Neem nou de D66 wethouder Van Ginkel. Die heeft een affiche van de Klimaatmars voor haar raam aan de Noordervaart hangen, maar ondertussen vliegt mevrouw wel doodleuk naar Florida en Japan, en weer terug natuurlijk. Ik heb Sanne met moeite kunnen weerhouden van een vastlijmactie aan de Tesla van mevrouw Van Ginkel. ‘Een Tesla heeft wel een uitlaat, die bevindt zich alleen ergens anders’, is haar argument dan.  Het klimaat en de acties geven nogal wat spanningen in huis, zult u begrijpen. En daarom ben ik op mijn beurt bezig met een actie die moet leiden tot ontspanning, thuis en in de maatschappij, nou vooruit, te beginnen in Dirkswoud.’

Foto: Jim Surkamp (cc)

Wetenschapsdans

COLUMN - Ik heb even moeten nadenken over de bundel ‘wetenschapspoëzie’ En dat was kennis, zeg je dan die is samengesteld door de Vereniging voor Wetenschapscommunicatie en -journalistiek Nederland (VWN). Dat komt niet zozeer door de relatie tussen wetenschap en poëzie, want ik ben ervan overtuigd dat poëzie overal over kan gaan, en omgekeerd dat wetenschappelijk inzicht op allerlei manieren kan worden uitgedrukt.

Het raadsel betrof de relatie tussen (wetenschaps)communicatie en (wetenschaps)poëzie.

Ik begrijp natuurlijk dat de vereniging helemaal niet per se bedoelde om poëzie ineens tot het domein van de wetenschapscommunicatie te rekenen, ze noemen het genre zelf immers alleen maar wetenschapspoëzie. Maar de vraag is dan: hadden ze dat dan wel kunnen doen?

Briljante winnaar

Wetenschapscommunicatie gaat altijd over de inhoud. Je zorgt ervoor dat bepaalde inzichten of feiten of vragen worden overgedragen. Het is niet waar dat de vorm er niet toe doet, maar die vorm staat altijd ten dienste van het overdragen van de inhoud. Wetenschapscommunicatie die nadrukkelijk aandacht vraagt voor de eigen vorm, voor de virtuositeit van de maker, lijkt mij geen geschikte wetenschapscommunicatie.

Bij poëzie gaat het altijd minstens óók om de vorm, of dat nu rijm, ritme is of regelafbreking. Dingen worden anders gezegd dan in het dagelijks leven en dat leidt dusdanig af van de inhoud dat je je kunt afvragen of het wel een functie heeft. In het verleden is er natuurlijk didactische poëzie geschreven, maar toen had het rijm ook een functie, bijvoorbeeld om de inhoud makkelijker onthoudbaar te maken.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Closing Time | Pak Yan Lau – live

Er was een muziekfestival in Brussel, het Oscillaton festval. Het was niet een doorsneefestival van podium met artiest daarop en publiek daarvoor. En het was ook niet een festival waar je favoriete bandje speelde. En ook zou je op de verkeerde plek zijn als je kwam voor het dansen, refreinen meezingen, bier drinken, piesen in een Dixie, en dat je weer thuis kon pronken met je Oscillation polsbandje.

The Oscillation festival is dedicated to the question what it means to address a public, and how, by changing the site of a performance, the relationship between audience and performer shifts. Many artists are drawn to formats which resist the demands of the traditional performer/audience dynamic. A public is not necessarily a crowd, and experiments with small scale and outside formats are proving resilient, and raising meaningful questions about notions such as public and private, environment and nature, aspects of introspection and connection.

The festival will explore a number of alternative formats for sound in public space, interpolated by concerts which try to unpick the question of public address from within a more traditional dynamic.

Foto: Kotomi_ (cc)

Searching for Utopia

Bij het kunstevenement ArtZuid plaatst men in het Amsterdamse stadsdeel Oud-Zuid allerlei contemporaine sculptuur. Die staat er dan een tijdje en gaat dan weer weg, waarna twee jaar later weer andere beelden worden geplaatst. Vaak is het  aanbod geslaagd, in 2017 was het onthutsend voorspelbaar en meestal is er een absolute publieksfavoriet. Geen enkel kunstwerk maakte meer en positievere reacties los dan “Searching for Utopia”, dat in 2011 stond aan de Apollolaan. Een gigantische schildpad, waarop een mannetje zat, langzaam zoekend naar een betere wereld.

De populariteit kwam misschien door de locatie. Het beeld stond meteen achter een oorlogsmonument. Een prachtige aanvulling die bij menigeen de associatie opriep met Bloems’ constatering “zo moeizaam triomfeert gerechtigheid”. Het kunstwerk was echter ook uit zichzelf geweldig en mocht wat langer blijven staan om ArtZuid de gelegenheid te geven de fondsen te verzamelen om het aan te schaffen. Dat is dus niet gelukt.

Ik fiets zes keer per week langs de plek waar “Searching for Utopia” heeft gestaan. Regelmatig denk ik eraan hoe Amsterdam een mooi kunstwerk misliep. Twee jaar geleden zag ik het onverwacht terug: het staat tegenwoordig in Namen, halverwege de heuvel waarop Menno van Coehoorn de citadel bouwde. U ziet het beeld hierboven. Ik gun de hoofdstad van Wallonië het allerbeste, maar het steekt. (Er schijnt een ander kopie van het beeld te staan in Nieuwpoort.)

Quote Du Jour | World conscience, you are a stain of shame

World conscience, you are a stain of shame

De Duitse kunstenaar  Volker-Johannes Trieb, dumpte precies 6500 zandzakken in de vorm van een voetbal, voor het hoofdkantoor van de Fifa in Zurich. Op alle voetballen was de tekst gedrukt: World conscience, you are a stain of shame. De actie was een protest tegen het WK voetbal in Qatar. Tijdens de bouw van de stadions ten behoeve van het Wereldkampioenschap voetbal, overleden er duizenden arbeidsmigranten door de hitte en de slechte leef-  en arbeidsomstandigheden. Volgens Volker-Johannes Trieb werden de arbeiders als slaven behandeld.

Closing Time | HOUSTON (Live)

Een kijkje onder de motorkap van een vleugel, wat zit er allemaal in (en op en achter)? Volgens de tekst zitten er twintig muziekinstrumenten in, ik heb ze niet geteld. Het is haast meer een kunstwerk dan een muziekinstrument geworden.

Er is ook een making of van deze clip. Daarin is te zien hoe de aankoop van een oude tweedehands piano leidde tot dit multi-instrument: het binnenwerk werd eruit gesloopt, en de nieuwe instrumenten, die overal vandaan kwamen, werden erin gezet.

Closing Time | Chica Chica

 Chica Chica is Judith Renkema op de bas, Jeroen Kant, gitaar en Gino Bombrini op drums en percussie. En dat levert een jaren zeventig sfeertje op, inclusief een Opel uit dat tijdvak. Surfmuziek, filmmuziek, nostalgie, retro en retegoed gedaan. Het is hun debuutsingle, dus dat belooft wat.

Nog een aardigheidje: in de huiskamer, tussen de bassiste en de percussionist, hangt een schilderij aan de muur: man & vrouw, caravan op de achtergrond. U komt het tegen als u wat naar beneden srcollt, middelste rij. Dat schilderij is gemaakt door Eric Neimeijer, voormalig muzikant bij de Sallandse band Bökkers. Ja, Closing Time zoekt het voor u uit.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Volgende