Op zorg besparen? Kijk naar de structuur!

De kosten van de gezondheidszorg lopen op. De Volkskrant maakte een rondje langs experts en publiceerde gisteren een overzicht van ‘scherpe keuzes’ die de uitgaven kunnen beteugelen. Het was nogal een ratjetoe: van eerst pijnbestrijding en fysiotherapie proberen voordat je bij artrose een nieuwe knie of heup plaatst, wat toch staande praktijk is, tot huur vragen aan mensen die in een verpleeg- of verzorgingstehuis verblijven (er is nu al een eigen bijdrage: die kan oplopen tot 900 euro per maand voor mensen wier partner nog thuis woont, en tot 2470 euro voor alleenstaanden). Voorts kwam de discussie op levensrekkende medicijnen, vaak op het gebied van kanker. Zulke medicijnen zijn vaak extreem duur en rekken iemands leven meestal slechts met een paar maanden. Intussen staat het de farmaceuten zo ongeveer vrij om ervoor te vragen wat ze willen. Zorg aan sommige patiënten weigeren was de meest heikele optie die genoemd werd. Wat me opviel, was de beperkte blik: de experts bepaalden zich tot de zorg zelf, op dat ene uitstapje naar de prijsmechanismes achter nieuwe medicijnen na. Maar daaromheen zitten allerlei bedrijfsstructuren en betalingsregelingen, waarvan een deel juist vergemakkelijkt dat het geld er met bakken tegelijk uitgaat. Zo heeft de versplintering van de thuiszorg en de jeugdzorg die optrad na de decentralisatie in 2015 de opkomst van zorgcowboys in de hand gewerkt: handige jongens en snelle meiden, die soms in hun eentje binnen een paar jaar een miljoenenwinst uit hun zorgbedrijfje naar hun bv weten over te hevelen – en zo de gemeentelijke begrotingen vakkundig in de soep draaien. Ook de opkomst van tientallen dyslexie-bedrijfjes en paardenknuffelaars zorgde voor een ingrijpende verschuiving: deze verhoudingsgewijs eenvoudige zorg slokt gaandeweg een groter deel van het budget op, wat uiteindelijk ten koste gaat van kinderen met complexe problemen. Zo constateerde Follow the Money vorige maand dat van de tien jeugdzorg-bv’s die de meeste winst maakten, liefst zeven zich bezighielden met dyslexie- en onderwijszorg: laaghangend fruit plukken loont. Instellingen voor complexe jeugdzorg moeten juist steeds vaker op een houtje bijten. De zorg wordt steeds meer een markt, en dat doet haar geen goed. Inmiddels storten buitenlandse investeringsmaatschappijen zich al op de dementiezorg, je houdt je hart vast. Winstmarges van 10 procent – waarboven een instelling dividend aan haar investeerders mag uitkeren – zijn daar niet ongewoon. Maar dat is allemaal publiek geld dat wegstroomt uit de zorg, en dus doodzonde. Ook op andere vlakken kan de overheid bepaald meer doen. Een fikse suikertaks instellen, bijvoorbeeld – en niet alleen voor frisdrank. Dat leidt er bewijsbaar toe dat kinderen en volwassenen minder suiker consumeren: goed voor hun tanden en voor hun gewicht, en een grote steun in de strijd tegen diabetes. Dat levert op termijn een enorme besparing op. Laat de vruchten van zo’n suikertaks intussen vooral ten goede komen aan de huidige zorg. Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.

Door: Foto: 1+23 (cc)
Foto: copyright ok. Gecheckt 03-03-2022

Rekenkamer: stimuleren elektrisch rijden 65% goedkoper dan verwacht

ANALYSE - Gisteren kwam de Rekenkamer met een brief aan de Tweede Kamer over de kosten van het stimuleren van elektrisch rijden. Het onderzoek is uitgevoerd op verzoek van de Tweede Kamer. De Rekenkamer concludeert dat het reduceren van CO2 via het stimuleren van elektrisch rijden een dure manier is om de CO2 uitstoot te verlagen. De Rekenkamer kwam in de verantwoordingsonderzoeken over 2013 en 2014 ook al tot deze conclusie. Het Interdepartementale Beleidsonderzoek CO2 (IBO CO2) uit 2016 noemde het stimuleren van elektrisch rijden de duurste maatregel per ton CO2 reductie bezien vanuit de overheidsfinanciën. De Rekenkamer trekt in zijn brief de berekeningen van de staatssecretaris , die uitkomt op € 1.700 per vermeden ton CO2, in twijfel. Met de rekenmethode van de Algemene Rekenkamer kunnen die kosten oplopen tot bijna € 2.000 euro per bespaarde ton CO2. Dat is echter nog steeds een 65% lager dan de € 5.700 per bespaarde ton CO2 uit IBO CO2 van 2016. De echte vraag zou moeten zijn: waarom wijkt de prognose van IBO CO2, PBL en ECN zoveel af van de werkelijke overheidskosten per ton CO2 reductie?

Kosten elektrisch rijden: IBO CO2 en Rekenkamer

In het IBO CO2 van 2016 (pdf) staan tabellen met de kosten en effecten van verschillende maatregelen om CO2 te reduceren. In tabel 5.2 staat voor het stimuleren van elektrisch rijden een prijs van € 5.700 per ton vermeden CO2 voor de overheid. Ook de Rekenkamer constateerde al in 2013 en 2014 dat elektrisch rijden een dure manier is om de CO2 uitstoot te reduceren. Elektrisch rijden is dan ook een maatregel die thuishoort in de categorie meters voorbereiden in plaats van meters maken. Bij meters voorbereiden gaat het om doorbraaktechnologieën die nodig zijn om in 2050 de CO2 reductie te halen. De nationale kosten lagen volgens IBO CO2 met ruim € 900 per bespaarde ton CO2 een stuk lager en dalen richting 2030 scherp naar € 90 per ton CO2. De nieuwste prognoses van het PBL zijn dat de nationale kosten in 2030 nog lager zullen zijn en rond de € 0 per ton CO2 reductie uit komen. Journalisten en politici draaien het frame ondertussen de andere kant op en doen het voorkomen alsof de hoge overheidskosten voor het stimuleren van elektrisch rijden een verrassing zijn, terwijl ze dus feitelijk nu al 65% lager liggen dan de verwachte overheidskosten per ton CO2 reductie in 2020.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Klimaatbeleid is haalbaar, betaalbaar en zinvol

ANALYSE, LONGREAD - Elsevier heeft het klimaat volledig omarmd als onderwerp om zich op te profileren. En met Marcel Crok heeft de redactie een ‘waardig’ opvolger gevonden van Simon Roozendaal, die onlangs met pensioen is gegaan. Nu het klimaatbeleid in binnen- en buitenland steeds meer vorm begint aan te nemen zien we dat ‘klimaatsceptici’ en de politieke partijen die klimaatverandering als onzin afdoen, steeds meer de aanval openen op het klimaatbeleid en de vermeende torenhoge kosten die daarmee gemoeid zouden zijn. Of zoals deze week op de knalgele cover van Elsevier Weekblad in dikke zwarte en rode letters werd verkondigd:

Het artikel kwam uiteraard uit de koker van Marcel Crok, die dit soort uitspraken ook al deed in een recente hoorzitting in de tweede kamer over de kosten en baten van een eventuele klimaatwet. De hoorzitting was aangevraagd door Thierry Baudet van het Forum voor Democratie, die al jaren gretig gebruik maakt van zijn ‘klimaatkennis’. Je kunt rustig stellen dat Crok inmiddels zijn voornaamste adviseur is op dit dossier.

Overigens vind ik het een duidelijke vooruitgang dat ‘klimaatsceptici’ zich meer lijken te gaan richten op klimaatbeleid en de kosten daarvan. Een discussie daarover hoort veel meer thuis in het politieke debat dan een discussie over de klimaatwetenschap. Als het gaat over kosten is het immers belangrijk dat we die zo laag mogelijk proberen te houden en dat de rekening op een eerlijke wijze wordt verdeeld over de verschillende groepen in de samenleving. En die verdeling is (deels) een politieke keuze.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wat werkt in het onderwijs?

ANALYSE - Een stichting in de UK heeft een website gelanceerd waarop onderzoek naar interventies in het onderwijs systematisch wordt ontsloten. De bedoeling is om een “evidence ecosystem” te creëren, waarbinnen bewijs over effectieve onderwijsmethoden beschikbaar komt. En dan op een manier dat leraren er ook echt wat aan hebben. Niet makkelijk lijkt me maar wel heel erg nuttig.

Eerder is in de US al zoiets ontwikkeld (“What Works in Education”). De NRO doet dat in Nederlands sinds kort ook met kennismakelaars, en TIER lanceerde vorig jaar al iets vergelijkbaars. De website van de Education Endowment Foundation heet Teaching & Learning Toolkit.

Bovenaan staat “Arts participation”. De kosten vallen mee, de impact is “laag” volgens het beperkte onderzoek dat er is. De +2 score geeft toch de indruk dat er een (klein) positief effect is.

Jammer genoeg staan muzieklessen er niet bij. Ik vermoed dat daar ook weinig onderzoek naar gedaan is. Toch ben ik blij dat Bussemaker vandaag bekend maakte de subsidies voor muziekonderwijs te verhogen. Maar dat is puur op basis van mijn eigen ervaring: ik ben nog steeds blij dat ik op de basisschool al met een muziekinstrument in aanraking kwam.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Welk bedrag geeft de staat uit per asielzoeker?

COLUMN - Vandaag publiceerde Elsevier een artikeltje met wat cijfers over asielzoekers: Klokwerk zet dit graag in perspectief.

“Welk bedrag geeft de staat uit per asielzoeker?”

Onder deze titel verschijnt vandaag een artikeltje in Elsevier.

Elsevier houdt in het artikel heel veel slagen om de arm. Veel van de bedragen zijn gebaseerd op schattingen. Elsevier meent namelijk dat er een taboe zou heersen op het berekenen van de kosten van asielzoekers.

Maar met alle slagen om de arm komt Elsevier met het vreemd nauwkeurige bedrag van € 26.509 per asielzoeker jaar. Het blad claimt hiermee een ‘politiek taboe’ aan te raken.

Met name de zorgkosten vallen volgens Elsevier op. Gemiddeld 6.000 euro per asielzoeker per jaar. Elsevier haast zich te zeggen dat asielzoekers geen zorgpremie betalen. Maar daarnaast kunnen we concluderen dat de gemiddelde asielzoeker kennelijk ook nogal wat mankeert.

Wat mij zelf verder opvalt zijn de hoge huisvestingskosten (€ 7.040 per jaar: een bed in een asielzoekerscentrum kost klaarblijkelijk € 586 per maand), en de juridische kosten, ongeveer in dezelfde orde van grootte.

Zo naar die cijfers kijkend denk ik bij mezelf toch ook dat dit een stuk goedkoper zou moeten kunnen. Wellicht is juist het opsluit- en opjaagbeleid datgene wat de asielprocedure zo duur maakt?

Foto: Elvin (cc)

Doorbreek het taboe in de zorg

Stel een grens aan collectief gefinancierde medische ingrepen, vindt Jonge Democraten. 
Afgelopen week presenteerde het kabinet de miljoenennota, waarin zo’n 260 miljard euro aan uitgaven voor 2014 stonden ingepland. Grotendeels structurele uitgaven, op het gebied van sociale zekerheid, zorg, onderwijs, infrastructuur en veiligheid. Het maatschappelijke debat ging echter voornamelijk over de aanschaf van een jachtvliegtuig, een eenmalige uitgave van 4 miljard euro die over meerdere jaren wordt uitgesmeerd. Belangrijk, maar peanuts als je naar de begroting als geheel kijkt. Er zijn grotere uitdagingen.

Zo geven we volgend jaar collectief ruim 77 miljard euro uit aan zorg. Ons zorgstelsel is het op-vijf-na-duurste ter wereld. Levert dit de kwaliteit op die je zou mogen verwachten? Niet bepaald. Er zijn zestien landen die een kwalitatief hoogstaander zorgstelsel hebben dan wij.

Het Centraal Planbureau deed onderzoek naar de (stijgende) zorgkosten. De conclusies zijn op zijn zachtst gezegd schokkend. We vergrijzen, worden ouder en stellen steeds hogere eisen aan de zorg. Terwijl we momenteel van iedere verdiende euro iets meer dan 10 cent uitgeven aan collectieve zorg, zal dat zonder ingrijpen in 2040 stijgen tot ruim 30 cent. Dat betekent dat er gezinnen zijn die bijna de helft van hun inkomen aan zorgpremies kwijt zullen zijn. Dat is op de lange termijn onhoudbaar. Een gedeelte kan worden opgevangen door solidariteit tussen inkomensgroepen, maar ook dat kent zijn grenzen. ‘Makkelijke uitwegen zijn er niet’, stelt het rapport van het CPB. Kortgezegd zijn er twee opties: het pakket van collectieve zorg wordt beperkt, of de eigen bijdrage moet drastisch omhoog.

Helaas lijkt politiek Den Haag vooral in de ban van een ideologische strijd. Links roept dat stoppen met marktwerking leidt tot minder management en topsalarissen. Rechts claimt dat méér marktwerking juist de efficiëntie ten goede komt. In beide verhalen zit een kern van waarheid, maar het is gerommel in de marge, waardoor de werkelijke keuzes waar we voor staan onder het tapijt worden geveegd.

En deze stilte over werkelijke keuzes leidt tot willekeur. De postcodebekostiging van ziekenhuizen leidt ertoe dat dure behandelingen met weinig gezondheidswinst in het ene ziekenhuis wel, en in het andere ziekenhuis niet worden uitgevoerd. Daarom is het belangrijk dat de overheid zich in dit debat mengt. Een grens voor geaccepteerde kosteneffectiviteit van medische behandelingen is niet leuk, maar wel noodzakelijk om ervoor te zorgen dat iedere euro die we in de zorg te besteden hebben zo goed mogelijk terechtkomt: daar waar de meeste gezondheidswinst en de beste kwaliteit van leven voor zoveel mogelijk mensen gerealiseerd kan worden.

Afgelopen najaar bleek dat een meerderheid van de medisch specialisten voorstander is van zo’n richtlijn. Zij beseffen dat elke euro in de zorg maar een keer uitgegeven kan worden. Ze staan daarin niet alleen. In 2006 stelde de Raad voor Volksgezondheid en Zorg, het belangrijkste adviesorgaan van het ministerie, voor om een behandelgrens van 80.000 euro per kwalitatief gewonnen levensjaar in te stellen. Het rapport werd, mede omdat het politiek zo gevoelig ligt, in een la op het ministerie weggestopt. Nog steeds rust er een politiek taboe op discussies over kosteneffectiviteit van medische behandelingen.

Als Jonge Democraten zijn we ervan overtuigd dat weglopen voor deze vraagstukken geen optie meer is. Juist het weglopen zorgt voor willekeur en perverse situaties, waarbij de postcode of mondigheid van een patiënt de doorslag kunnen geven of een behandeling wel of niet wordt uitgevoerd. Daarom hebben wij afgelopen donderdag ons zorgplanaan Minister Schippers aangeboden, waarin we als eerste politieke organisatie achter het plan van de Raad van Volksgezondheid en Zorg gaan staan om 80.000 euro per kwalitatief gewonnen levensjaar als grens aan collectief gefinancierde medische ingrepen te stellen. We willen het taboe op discussies over de effectiviteit van zorg doorbreken, en hopen dat politieke partijen hun ogen openen voor de werkelijke keuzes waar we als samenleving voor staan. Keuzes die bij een almaar groeiende zorgvraag – helaas – onvermijdelijk zijn.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: FaceMePLS (cc)

Vaste lasten voor VO-besturen

ANALYSE - De grote kostenposten voor middelbare scholen zijn schoonmaak en energie- en water. Met name de kosten voor energie zijn de laatste jaren sneller gestegen dan de bekostiging. Gevolg van slechte huisvesting en isolatie, digiboarden en wellicht leerlingen die hun mobieltjes op school opladen?

Onderstaande grafiek toont de totale gemiddelde kosten voor schoonmaak, energie, accountants en fiscaal advies, voor 10 grootteklassen. De kosten stijgen lineair en dat is logisch. De gemiddelde kosten voor water/energie en schoonmaak zijn voor schoolbesturen met 475-750 leerlingen fors hoger. (Het gaat in totaal om ongeveer tien schoolbesturen.) Het lijkt of daar ergens de kraan heeft opengestaan.

Bron: Eigen grafiek op basis van DUO Open data. Cijfers over 2011.

Overigens zag ik nog iets aardigs in de cijfers. Schoolbesturen tot 1000 leerlingen kopen geen fiscaal advies in. Daarboven wel. Laten de kleine scholen fiscale mogelijkheden onbenut, of zijn die er ook echt minder? Schoolbesturen met meer dan 2500 leerlingen geven minder uit aan fiscaal advies dan schoolbesturen die tussen de 1000 en 2500 leerlingen hebben. Zouden de grotere besturen zelf de expertise in huis hebben? Het gaat overigens om bescheiden bedragen: maximaal een derde tot een kwart van de accountantskosten wordt besteed aan fiscaal advies.

Foto: copyright ok. Gecheckt 12-10-2022

Je geld of je leven

Is de marktwerking in de zorg terug te draaien? Hoe doe je dat dan? Het is een thema waarop ik naar een antwoord zocht in de verkiezingsprogramma’s. Maar dat antwoord is niet te vinden.

Het CVZ doet er nu een schepje bovenop, door de discussie aan te zwengelen over de kosteneffectiviteit van de zeer dure behandelingen van zeldzame ziekten. Op het eerste gezicht lijkt dat een redelijk idee, want over zinvolle aanwending van geld moet altijd discussie mogelijk zijn. Maar op het tweede gezicht wordt het een knap lastig thema. Kan er een moment komen dat ik mij in het ziekenhuis meld en “total loss” word verklaard? Wie oordeelt dan over mijn reparatiekosten en over mijn resterende sociale rendement?

Is het niet logisch dat medicatie voor zeldzame ziekten duur is? Een aspirine heeft talloze aanwendingen en iedereen is gebruiker, dus dat kan een goedkoop pilletje zijn. Maar je zult de ziekte van Pompe hebben; dan gaat het geld kosten. Maar dan komen de aarzelingen. De farmaceutische industrie is toch een zeer winstgevende sector? Heeft die dan niet de plicht om voor ziekten, die geen grote verdiensten mogelijk maken, ook iets te doen? Mag je dat vragen van een partij die het alleen doet voor het geld?

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Volgende