Goed nieuws voor Zweden

In ruil voor 40 nieuwe Lockheed Martin F-16-gevechtsvliegtuigen en 79 moderniseringskits voor zijn bestaande F-16’s gaat Turkije nu akkoord met de toetreding van Zweden tot de NAVO. De bestelling dateert al uit oktober 2021. Eind vorig jaar dreigde het land over te stappen naar een andere Europese leverancier van bommenwerpers. Zover wilden de Amerikanen het niet laten komen. Nadat het Turkse parlement deze week eindelijk akkoord is gegaan met de aansluiting van Zweden bij het militaire bondgenootschap heeft president Biden het Amerikaanse Congres verzocht haast te maken met de goedkeuring van de levering van de F16's. Of daar gehoor aan wordt gegeven is nog even de vraag. Een van de senatoren van Bidens eigen partij wil eerst nog de nodige garanties. Senator Chris Van Hollen, lid van de commissie voor Buitenlandse Betrekkingen, twijfelt aan een snelle goedkeuring. “Het grootste deel van de tijd dat president Erdogan aan de macht is, is Turkije een ontrouwe NAVO-bondgenoot geweest." Zweden is er overigens nog niet. Erdogans Hongaarse collega Viktor Orbán had ook problemen met het nieuwe NAVO-lid. Orbán had eerder beloofd Turkije te zullen volgen. Maar in het Hongaarse parlement vonden zijn partijgenoten dat er in Zweden te negatief over de Hongaarse rechtsstaat werd gesproken. Ze eisen meer respect. Parlementsvoorzitter Laszlo Kover zei gisteren dat hij niet van plan is haast te maken met de ratificatie. Het parlement is met reces en er is volgens hem geen reden om voor deze kwestie terug te komen. Maar Orbán heeft secretaris-generaal Stoltenberg al wel verzekerd dat het goed komt en dat Hongarije ook akkoord gaat met het NAVO-lidmaatschap van Zweden. Oorlogspropaganda Goed nieuws voor Zweden dat nu met des te meer enthousiasme deel kan nemen aan de grootste NAVO-oefening sinds het einde van de Koude Oorlog, die tot half juni op verschillende plekken in Europa plaats vindt. Rusland, opnieuw de vijand, moet weten dat het te maken heeft met een goed voorbereide tegenstander. Maar de NAVO-generaals doen ter gelegenheid van deze oefening ook een beroep op de politiek en de burgers. Er is een omslag nodig in het denken richting een oorlogseconomie volgens de Nederlandse admiraal Rob Bauer. Dat gaat onvermijdelijk ook gevolgen hebben voor burgers. Want als in een economie meer geproduceerd wordt voor militaire capaciteit, gaat dat natuurlijk ten koste van andere goederen. En burgers moeten zich thuis ook voorbereiden op een oorlog. "Je moet water in huis hebben, een radio op batterijen en een zaklantaarn die op batterijen werkt. Zodat je de eerste 36 uur kunt overleven." In Zweden zijn dergelijke dreigende berichten verkeerd gevallen, met name bij kinderen. Opperbevelhebber Micael Bydén liet foto’s van oorlogsverwoesting in Oekraïne te zien en zei erbij: dit kan ons ook gebeuren. ‘Ik heb gezien hoe Russische oorlogsvoering eruit ziet: een totale oorlog die geen rekening houdt met menselijk leven, burgerlijke infrastructuur en het oorlogsrecht’, aldus de generaal. Passief toekijken is geen optie, vervolgde hij. ‘De toekomst staat op het spel.’ Het Jeugdjournaal en de Kindertelefoon werden bestormd met vragen van ongeruste kinderen. De generaal deed daarop in het Jeugdjournaal een poging om de gemoederen van de kinderen te bedaren. Maar het is de vraag of dat gelukt is. Hij zei dat het nooit zijn bedoeling was geweest om kinderen en tieners bang of ongerust te maken. Maar hij zei ook dat hij zich zorgen maakt dat Zweden niet goed is voorbereid op crisissituaties. Is er wel een noodpakket in huis? Constructief nieuws De generaal heeft waarschijnlijk niet alle Zweden kunnen bereiken met zijn alarmerende boodschappen. Ook in Zweden ontwijkt een flink deel van de bevolking de nieuwsmedia, volgens onderzoek inmiddels 22% (in Nederland zou dat 27% zijn). De afgelopen jaren zijn medewerkers van de Zweedse publieke omroep SVT daarom overal in het land op de koffie geweest om te achterhalen wat de nieuwsmijders beweegt. In die gesprekken kwam naar voren dat mensen afhaken bij te veel negatief nieuws. Het antwoord van de SVT is om in het reguliere nieuws meer constructief nieuws te brengen: nieuws met aandacht voor oplossingen. ‘Het constructieve nieuws van SVT is zeker niet schattig of amusant' zegt Christina Johannessen, projectleider Nieuws en Sport bij SVT. 'Het gaat over oplossingen voor problemen die veel mensen treffen. De constructieve benadering is gebaseerd op dezelfde journalistieke principes als al ons nieuws.’ Maar het gaat net even verder dan dagelijkse feiten die bedreigend kunnen zijn en angst oproepen. De journalisten stellen ook vragen stellen als ‘wat nu?’ en ‘wat is de volgende stap?’. Het doel van het project is om in ieder landelijk nieuwsbulletin minstens één constructief item op te nemen.

Foto: Rene Mensen (cc)

De Woo werkt niet – partijen negeren het probleem

ANALYSE - De Wet Open Overheid (Woo) zou het openbaren van overheidsdocumenten moeten verbeteren, maar de meeste journalisten zien nauwelijks verbetering. Een onderzoek op initiatief van het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding wijst uit dat slechts zeven procent het vertrouwen heeft dat de overheid een Woo-verzoek zorgvuldig afhandelt.  ‘In theorie heeft het veel toegevoegde waarde. In de praktijk is het een gemankeerd instrument.’ Zo vat een journalist bondig samen hoe zijn beroepsgroep worstelt om overheidsinformatie openbaar te krijgen.

Geen prioriteit

Woo-expert Roger Vleugels is bijzonder kritisch op Nederlandse bestuurders, hij vindt dat er nog steeds sprake is van een regenteske houding. ‘In mijn juridische praktijk (Wob/Woo/Wiv/Aw/Awb) ben ik in dik 35 jaar tijd niet één ambtenaar, minister of andere bestuurder tegengekomen die ook maar bij benadering weet wat “onafhankelijk onderzoek” is.’ Vleugels adviseerde de Kamer de nieuwe Woo in overeenstemming te brengen met het Verdrag van Tromsø (2009) waarin minimumnormen voor openbaarheid zijn vastgelegd. Nederland was zelf initiatiefnemer van dat Verdrag, maar ratificatie bleef uit. In mei vorig jaar dienden de Kamerleden Dassen en Omtzigt een motie in om dat Verdrag nu eindelijk eens te ratificeren. De minister van Binnenlandse Zaken had de Eerste Kamer al eerder toegezegd daarvoor het nodige onderzoek te gaan doen. De deadline van die toezegging staat nu op 1 juli 2024.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour | “Pers wordt afgerekend op clicks”

Vertrekkend Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) adviseert de parlementaire pers:

‘Als toekomstig ambteloos burger zou ik ook de media een bescheiden advies willen geven: laat de parlementaire pers en de redacties van talkshows zich bezinnen op de rare mix van sportverslaggeving (wie wint en wie verliest) en de persoonscultus (wie doet het slecht, wie goed, wie was het meest opvallend?) die van de Haagse journalistiek is gemaakt. Mag het weer over beleid gaan en wat dat voor Nederlanders betekent’

Foto: DarrelBirkett (cc)

AIVD rekruteert journalisten

OPINIE - De AIVD en de MIVD brengen journalisten in gevaar, schreef de NRC zaterdag. Joep Dohmen deed voor de krant onderzoek naar de werving van journalisten door de geheime dienst. Dat komt nogal eens voor, bleek uit een vragen van Dohmen aan 32 journalisten. De helft van hen zegt benaderd te zijn voor medewerking aan een van de inlichtingendiensten. Het gaat vooral om journalisten die in het buitenland werken, in Rusland en met name in het Midden-Oosten. Het is niet duidelijk of de contactpogingen uitsluitend op initiatief van de AIVD tot stand kwamen of dat er voldaan werd aan verzoeken van buitenlandse inlichtingendiensten (CIA of Mossad). Hoeveel van de benaderde journalisten op dergelijke verzoeken zijn ingegaan vertelt het verhaal ook niet, laat staan dat we weten wie zich heeft laten verleiden. Er komen wel verschillende journalisten aan het woord die geweigerd hebben met een van de diensten in zee te gaan.

Beroepsethiek

Dohmen zei in het radioprogramma Argos dat hij hoopte dat er in journalistieke kring een gesprek plaats vindt over de risico’s die journalisten kunnen lopen als ze voor de geheime diensten werken. Buitenlandse diensten kunnen hen identificeren als spion. Het kan leiden tot hun arrestatie en mogelijk een jarenlange gevangenisstraf. Maar medewerking aan een geheime dienst is ook volledig in strijd met de beroepsethiek, meent Dohmen. Een van de journalisten die hij sprak, Olaf Koens, die de AIVD vergeefs benaderde toen hij als beginnend coorespondent in Moskou werkte, zegt het heel mooi: ‘Als journalist moet je de macht controleren en niet influisteren’. Als journalisten zich gaan gedragen als verkapte spionnen zal dat ook niet bijdragen aan het vertrouwen van het publiek in de media.

Foto: Screenshot ZG 2022-08-07

Recensie Zomergasten met Derk Sauer

RECENSIE - De avond van Derk begint – natuurlijk – met de oorlog in Oekraïne. Het achtuurjournaal opende ermee, en daar was hij blij mee. Nou ja, blij is niet het goede woord natuurlijk bij zoveel leed, maar onze verslapte aandacht kon wel een optater gebruiken. Hij is er zelf dagelijks mee bezig, heeft vluchtelingen in huis, en zijn bedrijf is met collega’s en al naar Nederland verhuisd. Dat bedrijf kost nu alleen nog maar geld horen we later, maar dat maakt hem niet minder strijdbaar.

Beeldvorming

Het eerste fragment is van een documentaire (terzijde, achteraf; kijkt die man nou nooit eens een leuke film of zo?). In “The Occupant” zijn telefoonfilmpjes van een gevangen Russische soldaat achter elkaar gemonteerd. Van de verjaardag van zijn dochter een paar maanden voor de oorlog, tot gewonde medesoldaten en een ontplofte tank. Erg ethisch is dat natuurlijk niet, zulke privédingen op straat gooien, The Moskow Times zou de beelden niet tonen volgens Derk, maar hij snapt de intentie wel. Het laat goed zien dat die jongens ook niet weten wat ze overkomt. Ze denken bij het machtige Russische leger aan te monsteren, waar je ook nog een lekker salaris verdient, maar worden zonder training en met rammelend materiaal in het veld gedropt. De meeste Russen, ook Poetin zelf, zijn echt overtuigd van hun macht. Het kost een paar uur, maar aan het einde van de avond snap je dat ook wel.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: © Schermafbeelding VPRO Zomergasten met Derk Sauer

Zomergasten 2022 met Derk Sauer

Vanavond in VPRO’s Zomergasten de tweede ondernemende mediaberoemdheid. Na Humberto Tan (in de eerste uitzending van dit seizoen) nu Derk Sauer.

“Gaat u ooit nog weg uit Rusland?”, werd hem vijf jaar geleden gevraagd in dit interview. Dat zag Sauer er niet van komen want “daarvoor zijn we te zeer met het land vergroeid. Vergis je niet: als je ergens bijna dertig jaar woont, zit zo’n plek in je hart”. Bovendien werken en wonen er toen twee van zijn zonen in Rusland (“En wat nog belangrijker is: we zijn een heel hecht gezin”).

En toen viel Rusland Oekraïne binnen. In februari hoorde Derk Sauer van zijn zoon Tom dat die niet meer in Rusland wilde wonen. Hij zelf ging terug naar Moskou om met zijn medewerkers van ‘The Moscow Times’ te overleggen.

Anderhalve week later ontvluchtte Sauer Rusland en of hij er ooit zal terugkeren is nu uiterst ongewis. Een andere zoon van Sauer is Ruslandcorrespondent voor ‘The Guardian’. Beiden werden geïnterviewd door het Belgische ‘De Morgen’. Of ze, nadat het gezin Sauer naar Rusland vertrok, zich intussen Russen voelden?

Derk Sauer: “Mijn kinderen zijn Russischer dan ik.” En: “Ik ben geen Moskoviet, maar ik wil graag terug: als het kan, gaan we.”

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

De media en het rechts-populisme

OPINIE - Anet Bleich en Natascha van Weezel schreven een boek over de omgang van de media met rechts-populistische partijen: De Houdgreep. Bleich: „In de regel is dat tamelijk kritiekloos. Terwijl die partijen zelf voortdurend afgeven op journalisten. Het is bijna masochistisch van de journalistiek.” Toch blijven journalisten aan de PVV en het FvD trekken omdat ze hopen te kunnen scoren met ophef en vertier. Behalve een waarschuwing voor het ondemocratische gehalte van met name FvD is het boek een kritiek op de media die primair voor de spanning en sensatie achter Wilders en Baudet aanlopen.

Moet je dan geen aandacht besteden aan deze partijen? Op deze vraag geeft het boek helaas geen bevredigend antwoord. Bleich en van Weezel stellen wel het argument ter discussie ‘dat de rechtse populisten er bij horen en dat hun verhaal evenzeer moet worden gehoord als dat van alle anderen.’ Ze beschouwen het als een valkuil voor de media ‘dat je PVV en Forum afschildert als gewone, tamelijk onschuldige partijen’. Ze verwijzen naar Léonie de Jonge die onderzocht waarom rechts-populistische partijen in Wallonië zo weinig succes hadden. Dat had volgens haar vooral te maken met de manier waarop de media met extreemrechts omgingen. Ze behandelen extreemrechtse partijen als zodanig en niet als ‘gewoon’. Bleich en Van Weezel citeren een fundamentele vraag van De Jonge: ‘Ben je hoeder van de democratie of passief doorgeefluik?’.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Frans Berkelaar (cc)

Huishouding

COLUMN - Het was een degelijk gesprek bij Buitenhof: de Nationale Ombudsman schoof aan, de vicepresident van de Raad van State, plus de president van de Algemene Rekenkamer. Zat Nederland in een bestuurscrisis? Het ging over wetgeving die te complex was en daardoor onuitvoerbaar, over dichtgetimmerde regeerakkoorden waar niemand nog een vinger tussen kreeg, over de moeizame verhouding tussen het parlement en de regering, over hun eigen adviezen die vaak waren genegeerd, en natuurlijk over de tegenmacht, waarvan iedereen tegenwoordig de mond vol heeft, de premier incluis.

Een term die vaak viel was ‘informatiehuishouding’. Daar schortte het aan, die moest echt beter. Het klonk alsof de overheid helaas de weg was kwijtgeraakt in haar eigen paperassen en daardoor tekortschoot in haar taak. Het was evident een probleem, maar klonk tegelijkertijd overzichtelijk: als iets dat een legertje archivarissen gerust kon oplossen.

Maar het is een eufemisme van de bovenste plank, een gekuiste term die het echte probleem verhult: dat de overheid informatie doelbewust achterhoudt. De overheid dupeert daarmee specifieke burgers – getuige de slachtoffers van de toeslagenaffaire, die jarenlang niet is verteld dat zij voor fraudeurs werden versleten, laat staan waarom. Toen dat eindelijk boven tafel kwam doordat die burgers gingen procederen, en de overheid hen inzage in hun dossiers moest geven, kregen ze hun eigen dossiers zwartgelakt terug. Zelfs in hun rechtszaken verzaakte de overheid relevante documenten te produceren.

Foto: Gregg Tavares (cc)

Omphaloskepsis of de trend (?) om alleen tweets van eigen redacteuren te plaatsen

Oké, het is een beetje flauw om alleen op het liveblog van NRC in te zoomen, maar tijdens het beruchte #Omtzigtdebat was dat blog mijn tweede scherm. Selectieve waarneming? Zeker, al kan je, positiever, ook spreken over een casusstudie.

Hoe dan ook, er viel mij iets op. In dat blog waren 27 tweets opgenomen. Een opgenomen tweet kan je beschouwen als een citaat van degene die tweet. Een stem van buiten, zo u wilt, die met een schuine blik de situatie waarover verslag wordt gedaan, waarneemt. Maar, dan nu de pointe van mijn opmerkingéén van die 27 tweets was daadwerkelijk van buiten, dat wil zeggen: van buiten de politieke redactie van NRC. Dat was een tweet van Ayfer Koç, echtgenote van Pieter Omtzigt. De 26 overige tweets kwamen van eigen redacteuren.

Alternatieven aandragen

Kampioenen waren Lamyae Aharouay en Mark Lievisse Adriaanse met beide zeven tweets. Ook Petra de Koning (3), Tom-Jan Meeus (2) en Steven Derix (1) kwamen met een of meerdere tweets in het liveblog van hun krant terecht. Mijn vraag: waarom kwamen, met Koç als uitzondering, alleen NRC redacteuren in dat blog? Een vraag die alleen met een gesprek met de betreffende livebloggers is te beantwoorden, en dat voer ik niet. Ik kan wel in algemene termen wat zeggen over de functie van tweets in blogs, hun een communicatieve doel zo u wilt: het zijn (alternatieve) stemmen die een (alternatief) licht laten schijnen over een gebeurtenis die zich voltrekt.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: ilouque (cc)

Hoe journalisten berichtten over een nieuw genre

ACHTERGROND - Wouter Bax, redacteur economie van Trouw, keek zijn ogen uit tijdens de persconferentie van Fortis, eind mei, begin april 2009. Terwijl hij zijn notitieblokje openklapt om zo de nodige ‘brandstof’ voor zijn stukkie ‘s avonds ‘te kunnen schrijven’, zat een Belgische collega van De Standaard druk alles mee te typen. “Wat doet-ie toch, vroegen wij ons af, enigszins schamperend over zo’n zenuwpees die na een uur al meer woorden had getikt dan er ooit in een krant passen”, vroeg Bax zich af (Trouw, 4 april 2009).

“Het antwoord kwam die avond, op de website van De Standaard. De journalist had de hele dag geblogd. Van minuut tot minuut had hij live verslag gedaan van de vergadering. ‘Voorzitter Hessels betreurt de gang van zaken’, stond er dan, gevolgd door frasen als ‘Aandeelhouder vindt excuses te weinig’ en ‘boegeroep uit de zaal’.”

Bax’ artikel was de eerste journalistieke vermelding en beschrijving van wat in 2009 nog een journalistieke niche was, maar waarmee in België al wel werd gewerkt — het liveblog. Bax’ introductie van het nieuwe format kreeg in 2009 nog een plekje op pagina 64-65 van de zaterdagkrant, in de sectie over Media. Hoe groot het contrast met de dominante positie van liveblogs vandaag de dag, pontificaal op de voorpagina van de site. Zelf schrijft Bax toen nog het live bloggen in eerste instantie ‘af te keuren’; was het niet de journalistieke taak om juist te selecteren in plaats van alles maar op het web door te zetten?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende