Poolse regering op ramkoers

'Wij hebben onze goede wil laten zien, maar alle concessies hebben tot niets geleid'. Dat zei Jarosław Kaczyński de leider van de regerende PiS partij in Polen deze week nu de EU nog steeds niet bereid is het land een bedrag van 35 miljard uit het pandemie-herstelfonds te verstrekken. 'Het wordt tijd om lessen te trekken. Als de Europese Commissie niet aan haar verplichtingen voldoet, is er voor ons ook geen reden om aan aan de EU-verplichtingen tegemoet te komen.' Hij beschuldigde de Commissie van pogingen om de rechtsstaat in Polen te ondermijnen en herinnerde de Poolse rechters eraan dat hun eerste loyaliteit aan de Poolse wet is. Krzysztof Sobolewski, secretaris-generaal van de PiS ging maandag in een interview met de Poolse radio nog een stukje verder met oorlogszuchtige taal: 'Als de Europese Commissie ons tegen de muur probeert te duwen, hebben we geen andere keuze dan alle kanonnen uit ons arsenaal te trekken en het vuur te openen', zei hij. Het zijn boodschappen die mikken op een binnenlands effect. Polen houdt stand tegen de grootmachten. Vorige week werd herdacht dat de 18e eeuwse Pools-Litouwse bond voor het eerst werd verdeeld tussen Rusland, Pruisen en het Habsburgse Rijk. Kaczynski meent dat de druk van de EU op zijn land onderdeel is van een bredere samenzwering gericht op het ondermijnen van Polen.  De Commissie probeert 'Polen te breken en het tot volledige onderwerping aan Duitsland te dwingen'. 'We passen niet in de Duits-Russische plannen om Europa te regeren', waarschuwde hij. 'Een onafhankelijk, economisch, sociaal en militair sterk Polen is voor hen een obstakel.' Geschiedenis is een dankbaar aangrijpingspunt in de retoriek van de nationalisten. Oligarchie De Poolse premier Mateusz Morawiecki (foto) heeft woensdag ook zijn steentje bijgedragen aan het Poolse nationalistische slachtoffergevoel. In de EU zijn de lidstaten in theorie gelijkwaardig, maar feitelijk is er sprake van 'een oligarchie waarbij de sterkste landen macht uitoefenen', schreef hij in een opinieartikel voor de Duitse krant Die Zeit. Zijn kritiek is voornamelijk gericht op Duitsland dat naar zijn mening te veel macht heeft en ook fouten kan maken. Daarbij verwijst hij naar de banden tussen Duitsland en Rusland voor gasleveranties. Als het aan de Duitsers had gelegen  'zou Europa's afhankelijkheid van Russisch gas, het chantagemiddel van Poetin tegen het hele continent, bijna onomkeerbaar zijn'. En als Europa en de VS het Duitse tempo in de steun aan Oekraïne hadden gevolgd 'zou de oorlog al lang voorbij zijn met een absolute overwinning voor Rusland en zou Europa opnieuw in oorlog tegemoet kunnen zien', aldus Morawiecki, als trouw woordvoerder van zijn leidsman Kaczynski . Het is duidelijk dat de eenheid die Europa tegenover Rusland toont sinds het begin van de oorlog in Oekraïne nog altijd broos is en gevaar loopt onder de druk van interne Europese conflicten. Verkiezingen De premier is overigens optimistisch over de uitkering van het aan Polen toegekende bedrag uit het herstelfonds. Het is volgens Morawiecki vooral een kwestie van tijd. Dit najaar dient Polen nog een plan in voor de besteding van de beloofde miljarden. De Poolse regering heeft het geld hard nodig vanwege een stijgende inflatie en de dreiging van economische achteruitgang. Het zou de populariteit van de PiS in het zicht van de verkiezingen volgend jaar kunnen ondermijnen. Maar toegeven aan de EU is ook geen optie, want een partij die zwicht voor het 'buitenland' kan het in Polen helemaal wel vergeten. Voorlopig zijn er in de polls nog geen grote verschuivingen te zien. In een opiniebijdrage voor Politico schrijft William Nattrass, een in Praag gevestigd journalist, dat de Europese Commissie een risico neemt als ze in de aanloop naar de verkiezingen de druk op de Poolse regering opvoert. Het conflict tussen Polen en de EU leidt nu al tot clashes tussen PiS-leider Kaczynski en zijn uitdager, de liberale oud-premier Donald Tusk. 'Kaczyński haalt ons echt uit de EU. Consequent, en met de koppigheid van een maniak,' zegt Tusk. Het antwoord van Kaczyński: 'Tusk opereert als een vijfde colonne van Brussel, hij werkt voor het buitenland om Polen tot slaaf te maken'. Nattrass waarschuwt voor de gevolgen van een escalatie van het conflict voor de kansen van Tusk. Als de Europese Commissie en zijn 'spreekbuis' Tusk kunnen worden weggezet als veroorzakers van de verarming van de Poolse kiezer zou dat het vertrouwen in de neutraliteit van de EU aanmerkelijk kunnen schaden. Daarmee is noch de Poolse rechtsstaat noch de EU zelf gediend.

Foto: Piotr Drabik (cc)

Demonstraties in Polen gaan over meer dan de abortuswetgeving

ELDERS - In Polen wordt al een week lang gedemonstreerd tegen een uitspraak van het Constitutioneel Hof over abortus. Terwijl de leider van regeringspartij PiS aanstuurt op polarisatie laat de president een ander geluid horen.

Het Poolse Constitutioneel Hof, waarvan de onafhankelijkheid wordt betwist, bepaalde dat het aborteren van een foetus met een afwijking in strijd is met de grondwet. Dit betekent dat het recht op abortus in het sterk katholieke land nog verder wordt ingeperkt. Abortussen zijn alleen nog toegestaan na incest, verkrachting of levensgevaar voor de moeder. Polen had in vergelijking met andere Europese landen al een heel strenge wet die veel vrouwen dwong voor een abortus naar het buitenland te gaan of een beroep te doen op illegale hulp met alle risico’s van dien. Het zijn vooral de minder gefortuneerde vrouwen die door de uitspraak van het Hof worden getroffen.

Voor de regerende PiS, de partij voor Recht en Rechtvaardigheid (sic), zijn de demonstraties een aanleiding om zich van haar meest conservatieve en traditionele kant te laten zien. Partijleider Jarosław Kaczynski riep zijn landgenoten per video op de kerken te verdedigen tegen de aanvallen van de pro-abortus bdeweging. Hij beschuldigde de demonstranten bij te dragen aan de verspreiding van het coronavirus dat dezer dagen tot records aan besmettingen heeft geleid. Het was vooral een gebaar richting zijn extreemrechtse concurrenten. Een conflict met extreemrechts was vorige maand aanleiding voor de partijleider, die tot dan op de achtergrond bleef, om zich rechtstreeks te gaan bemoeien met het regeringsbeleid.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Duizenden in Polen de straat op tegen oerconservatieve regering

Sinds de reactionaire, nationalistische en strengkatholieke partij ‘Wet en Gerechtigheid'(Prawo i Sprawiedliwość, PiS) aan de macht is, heeft de regering de ene na de andere maatregel genomen om de trias politica af te breken en allerlei burgerlijke vrijheden in te perken.

Nu wil de partij abortus maar meteen helemaal verbieden. Dat schoot een aantal vrouwenorganisaties in het verkeerde keelgat.

Die organiseerden overal in het land demonstraties waar vrouwen met kleerhangers in de hand duidelijk maakten niet terug te willen naar te tijd van achterkamertjesabortussen.

Foto: European People's Party (cc)

Is het de EU menens met Polen en Hongarije?

ANALYSE - Vanuit Boedapest becommentariëert onze correspondent Henk Hirs het groeiende conflict tussen de EU en de autoritaire regeringen van de lidstaten Hongarije en Polen.

Het lijkt erop dat de EU eindelijk een beetje van zich af begint te bijten tegenover de regeringen in Hongarije en Polen, die de democratie in hun landen ernstig ondergraven. Maar hoe ver zijn beide landen inmiddels eigenlijk afgegleden? Waarom duurde het zo lang voordat er daadwerkelijk actie werd ondernomen?  En speel je met een politiek van sancties en harde maatregelen de nationalistische wind in beide landen niet juist in de kaart?

Oplopende spanningen

Tegen Polen is op 20 december j.l. de zogenaamde artikel 7 procedure van start gegaan. Als uiterste consequentie van zo’n procedure, kan het stemrecht van een EU lid in de Europese Raad van regeringsleiders ontnomen worden. Daarnaast was Judith Sargentini van de Groene fractie in het Europees Parlement in Januari drie dagen in de Hongaarse hoofdstad Boedapest om namens dat parlement te onderzoeken of artikel 7 ook tegen Hongarije dient te worden ingezet. En tenslotte begint dit jaar het debat over het nieuwe EU budget voor de periode 2020-2027 en diverse Europese politici hebben al laten doorschemeren dat wat hen betreft de verstrekking van Europese subsidies dan gekoppeld gaat worden aan voorwaarden zoals solidariteit in tijden van crises (waarom zou je een land dat niet bereid is vluchtelingen op te nemen, wel enorme ontwikkelingssubsidies geven) en handhaving van een democratisch bestel en de rechtsstaat.

Foto: Grzegorz Żukowski (cc)

Poolse dokters in hongerstaking

ELDERS - Tegenover de zorgen van Europese politici over de ontwikkeling van de rechtsstaat in Polen lijkt de bevolking vooral waarde te hechten aan een goed sociaal beleid.

Poolse dokters die al meer dan een week in hongerstaking zijn hebben premier Beata Szydło woensdag zover gekregen dat ze voor 2018 1,5 miljard euro beschikbaar stelt om de krakkemikkige gezondheidszorg in Polen weer op de been te helpen. Met een verhoging van de dokterssalarissen als hoogste prioriteit.

Aanleiding voor de hongerstaking was de dood van een 39-jarige vrouwelijke arts in Warschau. Dit jaar zijn al vier dokters in de dienst gestorven. Cardioloog Stefan Karczmarewicz ziet een verband met de lange werktijden die vooral jonge dokters moeten maken vanwege de lage beloning. Beginnende artsen verdienen niet meer dan 550 euro per maand. Ze hebben vaak dubbele banen in verschillende ziekenhuizen met diensten die gecombineerd op kunnen lopen tot 30 uur aan een stuk. Vrije dagen zitten er niet in. Daar komt dan nog bij dat het werk van de dokters veel stress oplevert vanwege financiële en materiële tekorten van de ziekenhuizen. Volgens opgaven van de Poolse Artsenkamer hebben in de afgelopen jaren meer dan 10.000 artsen, 2000 tandartsen en 17.000 verpleegkundigen Polen verlaten om elders werk te zoeken.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: thierry ehrmann (cc)

Poolse regering tart de EU

ELDERS - De spanningen tussen Brussel en Warschau lopen steeds hoger op.

Donald Tusk is onlangs herbenoemd als president van de Europese Raad. Met één tegenstem: die van zijn eigen land, Polen. Deze week zette de Poolse regering een nieuwe stap in de strijd tegen Tusk, voormalig premier van het liberale Burgerforum, nu de grootste oppositiepartij. Hij wordt beschuldigd van ‘diplomatiek verraad’ door zijn samenwerking met Poetin bij het onderzoek naar de toedracht van het vliegtuigongeluk bij het Russische Smolensk. Daarbij kwamen in 2010 de toenmalige premier Lech Kaczynski en meer dan 94 regeringsfunctionarussen om het leven. Jaroslav Kaczynski, nu de sterke man van de regerende PiS (de partij voor Recht en Rechtvaardigheid) vermoedt dat sabotage de oorzaak was van het vliegtuigongeluk, maar bewijzen daarvoor ontbreken tot op heden. Hij meent dat Tusk “moreel verantwoordelijk” is voor de dood van zijn tweelingbroer. De huidige minister van Defensie Macierewicz is vorig jaar een nieuw onderzoek begonnen.  “Tusk heeft een illegaal contract gesloten met Vladimir Poetin ten nadele van Polen en daarvoor zou hij strafrechtelijke verantwoordelijkheid moeten dragen”, zo verklaarde Macierewicz dinsdag in de krant Gazeta Polska Codziennie. Op diplomatiek verraad kan een celstraf van tien jaar staan.

In februari kondigde Polen aan een klacht over de afhandeling van het vliegtuigongeluk in Smolensk in te dienen bij het Internationaal Hof van Justitie in Den Haag.

Foto: Grzegorz Żukowski (cc)

Polen hopeloos verdeeld

ELDERS - De spreekwoordelijke Poolse landdag is terug in Warschau.

In de Poolse hoofdstad bezetten leden van de oppositie het parlementsgebouw. Ze zijn van plan daar tijdens de Kerstdagen bij toerbeurt te blijven zitten uit protest tegen autocratische tendenzen van de PiS-regering die in het parlement een absolute meerderheid heeft. Vorige week vrijdag begon het protest naar aanleiding van een wetsvoorstel dat de aanwezigheid van de pers bij parlementszittingen dreigde te beperken. Een Kamerlid werd door de voorzitter wegens aanhoudende protesten uit de zaal verwijderd, waarop de volledige oppositie voortzetting van het debat blokkeerde. De PiS-meerderderheid trok zich vervolgens terug in een aparte zaal om de besluitvorming over de begroting voor 2017 in beslotenheid af te ronden. Daarin is ook een verlaging van de pensioenen van ambtenaren van de voormalige communistische inlichtingendienst voorzien. Reden voor de PiS om de oppositie, voornamelijk burgerlijke liberalen, uit te maken voor ‘communisten’ en ‘dieven’.

De gebeurtenissen in het parlement leidden tot massale demonstraties in het weekend. Het Comité ter verdediging van de Democratie (KOD) heeft opgeroepen tot een nieuw ‘Maidan’. Ook PiS-aanhangers demonstreerden tegen de pogingen om het land te ‘destabiliseren’, zoals het op de regeringsgetrouwe publieke televisie werd genoemd. De verdeeldheid in Polen is compleet.  De EU waarschuwt voor de laatste maal.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Piotr Drabik (cc)

PiS wil na Polen ook Europa ombouwen

Hoewel de Poolse regering lippendienst bewijst aan het Europese project, is ze onder leiding van de conservatief-nationalische partij PiS (Wet en Gerechtigheid) van Jaroslaw Kaczyński in rap tempo bezig de rechtsstaat uit te kleden, een reactionaire, anti-liberale en anti-seculiere agenda door te voeren en nationalistische sentimenten aan te wakkeren, stelt Malgorzata Bos-Karczewska.

‘We zijn pro-Europees’ zei Poolse president Andrzej Duda bij zijn bezoek aan Brussel. ‘Polen maakt deel uit van het verenigde Europa’, aldus de Poolse premier Beata Szydło in het Europees Parlement in Straatsburg. De ambitie van deze regering is: ‘Polen wil kampioen in de EU zijn’.  Met de waarden die voor het land en de Polen kostbaar zijn: soevereiniteit, vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid. Maar wat gaat schuil achter de pro-Europese houding?

De Poolse kwestie

Brussel maakt zich grote zorgen over Polen en de rechtsstaat. De rechtsstaatprocedure die de Europese Commissie op 13 januari jl. begon uit bezorgdheid over een nieuwe wet die de macht en onafhankelijkheid van het Constitutioneel Hof zou inperken en over een nieuwe mediawet die de Poolse publieke omroep onder het staatstoezicht zou plaatsen. Dat heet nu de ‘Poolse kwestie’. Daarover ging het plenaire debat in het Europees Parlement van 19 januari jl.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.