Links en rechts, deel 4: Wat is het verschil?

Wat is het verschil tussen links en rechts? In de vorige aflevering heb ik laten zien dat het links-rechts onderscheid springlevend is maar dat er ook veel verwarring is over de betekenis ervan. Ik zal nu een voorstel doen voor een criterium. Het aardige van links-rechts als politieke metafoor is dat het neutraal is. De andere ruimtelijke metaforen, boven-onder en voor-achter zouden als politieke metafoor onbruikbaar zijn, omdat ze niet neutraal zijn. Maar waar staat het voor? Om dit vast te kunnen stellen moeten we eerst onderzoeken aan welke voorwaarden de invulling ervan moet voldoen. Ik bespreek eerst een vijftal voorwaarden waaraan het criterium voor links-rechts moet voldoen, daarna noem ik drie kandidaten voor het criterium. Die kandidaten zijn achtereenvolgens: 'gelijkheid versus vrijheid' (in combinatie dus) 'vrijheid' en ‘Gemeenschap versus individu’. Een vierde kandidaat, ‘verandering’ bespreek ik apart in het volgend deel. 1e voorwaarde: Waan van de dag Het is verleidelijk om het verschil tussen links en rechts te definiëren door de verschillen te benoemen. We maken gewoon een lijstje van kenmerken van links en van rechts en zetten dat naast elkaar. Het is niet zo moeilijk om dat te doen [1]. Ik geef een voorbeeld uit de NRC van afgelopen maand. De krant heeft onderzoek gedaan naar woordgebruik in de Tweede Kamer. Daarvoor heeft zij een lijst gemaakt van kenmerkende woorden voor links en rechts:

Door: Foto: Twee koppige slang van turquoise. Religieus ornament van de Azteken. (Bron: Geni CC-BY-SA)
Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

eHealth: panacee voor de participatiemaatschappij?

‘eHealth biedt chronisch zieken de mogelijkheid om te blijven werken en meedoen, met behulp van slimme technologie. Inventieve hulpmiddelen geven ouderen hun vrijheid en privacy terug. Zij hoeven de regie niet meer uit handen te geven. En iedereen, jong en oud, kan profiteren van apps en wearables om gezonder te leven.’ (Minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn in een Kamerbrief van 9 oktober jl)

De opkomst van eHealth – ICT-toepassingen op het gebied van gezondheid – kan gemakkelijk worden begrepen als hulpmiddel voor het realiseren van de geprezen en vervloekte participatiesamenleving. Bovendien getuigen de aanprijzingen van eHealth van een begrip van ‘gezondheid’ dat naadloos aansluit bij dit participatie ideaal.

De actieve patiënt & burger

Nieuwe communicatie- en informatietechnologieën versterken en stimuleren de nu al zichtbare verschuiving van de patiënt als lijdend voorwerp, naar de patiënt als actieve deelnemer in het zorgproces. Een mooie illustratie hiervan is het ‘persoonlijk gezondheidsdossier’(PGD): een soort ‘facebook’ van jezelf als patiënt waarin je bijvoorbeeld je huisarts, specialist en naasten inzage kunt geven. Door al je persoonlijke medische gegevens bij elkaar te brengen, en daarnaast bijvoorbeeld een logboek bij te houden van je klachten, medicijngebruik, eetpatroon en dagelijkse beweging, creëer je het ultieme overzicht van je eigen gezondheid. Zo’n overzicht is op zichzelf nuttig wanneer je bij je arts komt voor een diagnose- of behandelplan. Maar er zijn ook al ‘slimme’ PGD’s die automatische gezondheidsadviezen geven op basis van de ingevoerde gegevens.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour | Dwindling individualism

There is a demographic lag at play here, but individualism will only dwindle from here on in. Political upheavals from Occupy to Corbymania, and the success of the SNP, all show how the millennial generation understand themselves using a fundamentally different model to those raised in the 20th century, and who still unconsciously use individualism as the basis of their thought. It may take a few more “inexplicable” political shocks before the Westminster consensus grasps what has happened, but the “historical throwbacks” are not those who support Jeremy Corbyn. It is those that are bewildered.

Foto: Kort - illustratie Sargasso

KORT | Sneeuwruimen

Afgelopen maandag belandde een vrouw uit Kaatsheuvel in het ziekenhuis omdat haar buurman haar na een ruzie over sneeuwruimen met een sneeuwschep in het gezicht sloeg. Ze moest een snee in haar gezicht laten hechten.

Nou maakt de sneeuw van mij zo nu en dan ook een Sasquatch-achtig monster dat het liefst woest om zich heen zou slaan met een sneeuwschep, maar er is altijd nog zoiets als goed fatsoen om mij daarvan te weerhouden.

Maar hoe ver moet het fatsoen in tijden van sneeuw gaan? Ik vind het opvallend hoe weinig mensen sneeuwruimen voor hun huis. Daar kunnen goede redenen voor zijn: je hebt geen sneeuwschep (omdat je die misschien zou misbruiken tijdens een door de sneeuw ingegeven woede-aanval) of strooizout (omdat je niet weet waar je dat zou moeten halen), of je hebt een geblesseerde schouder, of je vindt de sneeuw juist leuk en gezellig. Maar als je dan toch bezig bent het stoepje voor de deur te vegen, wat weerhoudt je er dan van het stoepje van de buren even mee te nemen?

Komend weekend zet de dooi in, liet Gerrit Hiemstra op Twitter weten. Als de sneeuw weg smelt, zien we dan de contouren van de individualistische samenleving verder toenemen?

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-09-2022

Lachend en gelukkig de crisis uit

OPINIE - De huidige crisis kan wellicht een positieve wending teweeg brengen. Ze kan ons de ogen openen voor de schadelijke kanten van extreme vormen van het vrijemarktdenken en het individualisme, zo betoogt sociologe Halleh Ghorashi.

Dankzij de crisis moeten én kunnen we ingeroeste patronen ter discussie stellen. Dit keer niet als abstracte waarschuwing van een denker als Foucault. Hij stelde al veel eerder dat het absolute geloof in rationaliteit en het beheersbaarheidsideaal de houdbaarheidsdatum bereikt hadden. Inmiddels hebben wij aan de lijve ondervonden wat de onbedoelde gevolgen van onze eigen daden zijn en raakt de onvermoeibare uitbuitingskracht van een doorgeslagen financieel systeem de meeste mensen akelig concreet in hun dagelijkse leven.

Je staat er alleen voor

Twee ontwikkelingen die onze laatmoderne tijd kenmerken, vormen de context van de financiële crisis. Ten eerste het extreme individualisme: de strijd voor autonomie en de bevrijding van natuurlijke machten en collectieve invloeden is zover doorgevoerd dat de balans tussen het individuele en het gemeenschappelijke verstoord is. Een groeiend eigenbelang heeft de relationele kant die het fundament van elke gemeenschap vormt gemarginaliseerd. Mensen zijn daardoor niet meer in staat om hun eigen belang te relateren aan de grotere verbanden waar ze onderdeel van zijn. Dit vormt de belangrijkste voedingsbodem voor de ontwikkeling van de extreme vleugels van het neoliberalisme. Het heeft ook tot gevolg dat individuen geen beroep kunnen doen op de gemeenschap als ze haar nodig hebben. Want de prijs voor de heersende gedachte dat individuen absoluut vrij zijn in hun keuzes, is dat iedereen ook eindverantwoordelijk is voor de eigen daden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Beloon het team, niet het individu

Een gastbijdrage van Eddy Cardinaels van de Universiteit van Tilburg. Het stuk is overgenomen van Me Judice.

Om managers meer in het belang van de organisatie te laten werken is vooral gezocht naar slim vormgeven van individuele prestatiebeloningen, de bonussen. Dat blijkt niet goed te werken, stelt Eddy Cardinaels. De vaak één-dimensionale prestatiebeloningen kunnen de intrinsieke motivatie ondergraven. Beter is het teamprestaties te belonen. Die kunnen sociaal handelen bevorderen.

Bonussen zijn bedoeld om mensen tot extra presteren aan te vuren, om in het belang van de organisatie een stapje extra te zetten. De economische crisis heeft duidelijk gemaakt dat financiële prikkels en ook verscherpte controle (denk aan de code Tabaksblat) er in het gunstigste geval niet voor zorgen dat managers in het belang van de organisatie handelen, en soms zelfs het tegengestelde bereiken. Hoe is dit mogelijk? En is het te veranderen?

Controle en bonussen kunnen we vergelijken met een medicijn. Ze hebben als doel zelfverrijking door managers ten koste van de organisatie te onderdrukken. Net zoals bij ieder medicijn, kent ook dit medicijn zijn bijwerkingen, werkt het niet altijd even goed, en schrijven we het vaak onnodig voor. Zal de manager zich altijd willen verrijken ten koste van de organisatie? Vele controllers in organisaties menen van wel. Vandaar dat ze via bonussen, financiële prikkels en controle- en detectiesystemen mensen aanzetten om in het belang van de anderen, in dit geval de organisatie, te handelen. Maar recent onderzoek toont aan dat mensen ook sociale motieven hebben om in het belang van anderen te handelen (Fehr and Falk, 2002) en net hier wringt de schoen. De systemen die we opzetten, moeten kost wat kost zelfverrijking bestrijden, waardoor elk motief tot sociaal handelen, onderdrukt wordt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Aankondiging: burgerschapsles en verhuftering?

Dit is een aankondiging van Studium Generale van de Universiteit Utrecht. Studium Generale organiseert interessante publiekslezingen die live (en achteraf) te bekijken zijn.

boekomslag wat een hufterAnderhalf jaar cel: dat is de straf voor de hoofdverdachte van rellen die rond Oud en Nieuw Culemborg teisterden. Een ruzie die maanden duurde en leidde tot een noodverordening, waarbij de politie een hele wijk afsloot. Om dit soort problemen te helpen aanpakken, trekken gemeenten zoals Culemborg wetenschappers aan.

Eén van de disciplines die daarbij betrokken is, is die van de vredespedagogiek. De opkomst van brede scholen bijvoorbeeld, waar wijkbewoners elkaar makkelijk treffen en met elkaar gebruik maken van voorzieningen als kinderopvang en de bibliotheek, steunt op het idee dat betrokkenheid gestimuleerd en aangeleerd kan worden. Op school krijgen kinderen, soms zelfs kleuters, lessen in burgerschap. Ze leren democratische principes zoals compromissen sluiten en oog hebben voor de minderheid. Zal dit op den duur ongeregeldheden zoals in Culemborg helpen voorkomen?

Volgens professor Micha de Winter (Universiteit Utrecht) is het belangrijk om de vorming lang vol te houden. Kinderen die op de basisschool leren discussiëren en bemiddelen in ruzies, kunnen op een nieuwe middelbare school zomaar worden aangezien voor betweterige types die vragen om tegenspraak.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Een terugkeer naar de Romantiek?

Rüdiger Safranski (Bron: Wikimedia Commons)Recentelijk interviewde Filosofie magazine de Duitse filosoof Rüdiger Safranski naar aanleiding van zijn laatste boek ‘Romantik. Eine deutsche Affäre‘. Rüdiger Safranski pleit voor een gedeeltelijke herwaardering van de Romantiek. Volgens Safranski kan de Romantiek ons antwoorden geven op de problemen die de huidige globalisering met zich meebrengt. Het probleem dat wij als individuen dreigen te verdrinken in de globalisering, ontdaan van eigen identiteit en verwondering over deze wereld, die nu ijskoud en volledig door de Rede gevuld is zou met een herwaardering van de Romantiek worden tegengegaan.

Safranski ziet eigenlijk twee problemen; Ten eerste kan het individu niet leven in een wereld die enkel door de Rede is gevuld (zie bijvoorbeeld hang naar geloof & nationalisme). Het individu heeft een anker nodig in zijn of haar bestaan. Het tweede probleem vloeit hieruit voort. Wij, de mens, zullen nooit volledig kunnen opgaan in een geglobaliseerde samenleving. Tenminste, niet zonder terug te vallen op lokale waarden.

Het is dan ook niet verrassend dat hij niet gelooft dat er ooit een grote alomvattende wereldregering zal komen.

Een wereldregering zou veel te hoog gegrepen zijn. We zouden moeten streven naar federalistische verbindingen tussen staten, verbindingen waarbij die staten hun eigen identiteit kunnen behouden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De maakbare maatschappij is geïndividualiseerd?

Rode vlag van het socialisme (Foto: Nikodemos/Wikimedia Commons)De maakbare maatschappij was ooit een van de stokpaardjes van het socialisme. Extreme voorbeelden zijn te vinden binnen het gedachtegoed van het communisme en het maoïsme, die beiden de samenleving als maakbaar ervaren. Hoewel in het Westen uiteindelijk het liberalisme als (zelfbenoemde) winnaar na de Tweede Wereldoorlog tevoorschijn is gekomen, is ook bij ons het idee van de maakbare maatschappij diep geworteld.

Door het liberalisme te omarmen is het geen verrassing dat het idee van een maakbare maatschappij steeds verder terug gedrukt lijkt te worden. Soms lijkt het alsof ze al helemaal van het toneel is verdwenen. Het is ook zeker zo dat het -in mijn ogen nog al naïeve- idealisme is verdwenen. Zo is het idee dat de gehele bevolking hoog opgeleid kan, en vooral ook wil zijn wel verleden tijd. De illusie dat alles maakbaar is wordt dan ook niet meer openlijk genoemd. Toch sluimert het nog door onze samenleving, en misschien wel sterker dan ooit.

De individualisering van de maakbaarheid
In de rechtzaal (Foto:  Joe Gratz/Flickr)In de afgelopen tien tot twintig jaar lijkt het idee van een maakbare maatschappij zich volstrekt te hebben verweven met het individualisme; de maakbare mens. Dit is voornamelijk in het verantwoordelijkheidsgevoel terug te vinden. Als alles maakbaar is, dan betekent het dat een gebrek, het maken van een fout, terug te voeren is op menselijk falen, onkunde of onwil.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.