Als iets groter wordt, groeit ook de kritiek. Zo ook met het gedachtegoed van effectief altruïsme, een beweging van mensen die zo veel mogelijk goed willen doen in de wereld. Deze beweging bestaat en ontwikkelt zich al meer dan tien jaar, maar de externe kritiek is vaak een variant op dat effectief altruïsme een robotachtige manier van leven vereist of promoot. Daarmee wordt de beweging al snel afgekeurd. Lekker overzichtelijk.
Maar zo zwart/wit is het mijns inziens niet en het zou zonde zijn als het daarop werd afgekeurd. Ik ben zelf geïnteresseerd in goed doen in de wereld en daarom ook in effectief altruïsme, wat ik al meer dan vijf jaar ken en waar ik af en toe iets over lees en over praat met anderen. Afgelopen november was ik op een conferentie voor geïnteresseerden in Rotterdam, EAGxRotterdam.
Onlangs las ik meerdere artikelen waarin effectief altruïsme vrij kort door de bocht wordt afgekeurd. Daarom leek het me de moeite waard om mijn eigen genuanceerdere verkenning op te schrijven voor Sargasso. In dit eerste artikel ga ik in op het gedachtegoed en op de vraag of het een kwestie van het hoofd versus het hart is. De meeste links leiden naar Engelstalige websites.
Effectief altruïsme in het kort
Effectief altruïsme richt zich op zoveel mogelijk goed doen in de wereld met de beperkte middelen die mensen hebben, zoals hun geld en tijd. Het is een groep mensen die zich inzet om kennis op te doen over hoe je zoveel mogelijk goed kan doen (middels onderzoek naar effectief altruïsme), én om die bevindingen ook meteen in de praktijk te brengen om daadwerkelijk zo veel mogelijk positieve impact te hebben.
Je kan natuurlijk goed doen door een deel van je inkomen of vermogen te doneren aan een goed doel. Als je zo veel mogelijk goed wil doen, kan je daarvoor een zeer bewuste keuze maken voor aan welke doelen je je geld doneert. De (kosten)effectiviteit van goede doelen varieert namelijk enorm. Sommige goede doelen zijn wel 50 tot 100 keer zo effectief als andere goede doelen in dezelfde sector (zie hier of hier). Het is dus vele malen effectiever om te doneren aan kosteneffectieve goede doelen dan aan ineffectieve goede doelen - waar je toevallig mee in aanraking bent gekomen. Ook de doelen die organisaties nastreven zijn niet gelijk qua potentiële of reële impact op de kwaliteit van (mensen)levens. Je snapt dat hier een heleboel te analyseren en berekenen valt.
Dat doen effectief altruïsten dan ook. Zo is er een organisatie, GiveWell, die onderzoek doet naar de effectiviteit van goede doelen en die goede doelen daarop beoordeelt. Ze publiceren hun onderzoeken zodat iedereen de informatie kan gebruiken, en publiceren een lijst van de goede doelen die zij als het beste beoordelen. Om je een idee te geven, deze lijst bestaat nu uit organisaties die zorgen voor: medicijnen om malaria te voorkomen, muskietennetten om malaria te voorkomen, supplementen tegen een vitamine A-tekort bij kinderen onder 5 jaar, en vaccinaties voor baby’s. GiveWell geeft de mogelijkheid om via hen te doneren aan één van de aanbevolen doelen of aan een van hun fondsen. De Nederlandse ANBI-stichting Doneer Effectief doet ongeveer hetzelfde en gebruikt daarvoor ook het onderzoek van GiveWell.
Effectief Altruïsme richt zich niet alleen op het doneren van een deel van je inkomen, maar ook op de keuze waar je je carrière aan wijdt. Je besteedt een heleboel uren aan werk, zo’n 80.000, dus je kunt veel bereiken door die uren en die carrière in te zetten om zo veel mogelijk goed te doen. Om je daarbij te helpen, is er de organisatie 80,000 hours. Zij staan klaar met alle informatie en ideeën over hoe je je carrière impactvol vormgeeft. Je wordt aangemoedigd om voor jezelf te onderzoeken wat jouw beste opties zijn, en er is de mogelijkheid om een gratis 1-op-1 adviesgesprek hierover aan te vragen.
In het begin was effectief altruïsme sterk gericht op earning to give; mensen werden aangemoedigd om te gaan voor een goedbetaalde functie, zodat ze veel geld zouden kunnen doneren (zie bijvoorbeeld dit artikel uit 2014). In de tussentijd is dit iets veranderd, en worden mensen vooral aangemoedigd om te gaan voor een baan met meer directe positieve impact. Ook het oprichten van je eigen effectieve goede doel/organisatie wordt als een mogelijke hoge-impact-optie gezien.
De effectief altruïsme-gemeenschap moedigt ook mensen die 10% van hun inkomen kunnen missen, aan om dat structureel te doneren aan effectieve goede doelen. Zoals je wel weet zijn inkomens en vermogens heel ongelijk verdeeld over de wereld. Als je in een land als Nederland woont en werkt, is de kans groot dat je wel een deel van je inkomen kan missen en dat je donatie veel positieve impact kan hebben elders. (Ik besef me dat ik dit nu schrijf in een onzekere tijd met hoge inflatie en voor velen hoge vaste lasten, maar het idee blijft hetzelfde.)
Een goed doel kiezen
Als je zo veel mogelijk goed wilt doen met je carrière, word je aangeraden om zorgvuldig het doel te kiezen waar je aan gaat werken (net als dat je zorgvuldig een effectief goed doel zou kunnen kiezen om aan te doneren). Je hebt als individu maar één carrière dus loont het om daar strategisch mee om te gaan.
Effectief altruïsme raadt aan om doelen/problemen te beoordelen aan de hand van drie criteria:
Belang/schaal: hoeveel invloed (in ‘goed doen’ of welzijn) zou het oplossen van het probleem hebben?
Verwaarlozing: hoeveel moeite doen anderen al om dit probleem op te lossen?
Oplosbaar/werkbaar: hoe makkelijk is het om vooruitgang te boeken (per eenheid zoals uren werk of euro’s geïnvesteerd) bij het oplossen van dit probleem?
Dus het loont om te werken aan grote problemen die veel mensen beïnvloeden wat betreft hun welzijn, maar ook om te werken aan problemen waar nog weinig andere mensen aan werken en problemen waarbij het laaghangende fruit nog niet geplukt is en de oplosbaarheid of werkbaarheid daardoor hoog is. Voor informatie hierover, zie hier.
Zo stelt effectief altruïsme ook dat je je niet te veel zou moeten laten leiden door je gevoel bij het kiezen van een probleem om aan bij te dragen of aan te werken. Wat impact betreft, kan je je het beste laten leiden door feitelijke analyses van waar je de meeste impact kunt hebben. Verschillende soorten lijden van verschillende mensen, of dat nu dichtbij of ver weg is, zijn namelijk met elkaar te vergelijken om zo te bepalen waar je het beste aan kan bijdragen. Het lijden waar jij om één of andere reden van op de hoogte bent, is niet per se het lijden wat je het meest efficiënt kunt verminderen en waar je dus de meeste positieve impact op kunt hebben. Effectief altruïsme stelt dus voor om níet gevoelsmatig te kiezen voor een goed doel dat nauw aan je hart ligt, maar om daarin een rationele keuze te maken. Dit idee heet cause-neutrality (‘doel-/zaakneutraliteit’).
Vanuit hetzelfde gedachtegoed is er ook het idee van means-neutrality (middelenneutraliteit): open staan voor het gebruiken van de middelen die het meeste resultaat opleveren (binnen de grenzen van wat toelaatbaar is om morele redenen natuurlijk). Dit volgt uit het doel om zo veel mogelijk goed te willen doen. Cause- en means-neutrality staan hier kort beschreven (gebruik de zoekfunctie).
Kiezen met je hart
Effectief altruïsme poogt dus te kwantificeren hoeveel goed je kan doen per uitgegeven euro of dollar en/of met je carrière zodat je op basis daarvan keuzes kunt maken. Dit lijkt veel mensen af te schrikken, omdat het als te berekenend en koud zou overkomen om zo veel te willen kwantificeren en daar dan je keuzes op te baseren. Wordt er dan van je gevraagd om je gevoelens uit te schakelen? Mag je dan niet gewoon zelf met je hart kiezen waar je je voor in wil zetten?
Allereerst, je mag doen wat je zelf wil. Maar als je zo veel mogelijk positieve impact wilt hebben, voornamelijk middels je carrière, is het aan te raden om de tijd te nemen om te analyseren hoe je dat kan bereiken. Want de kans is zeer klein dat als je daar niet de tijd voor neemt en ‘op gevoel’ of anderszins je keuzes maakt, je bij de meest effectieve optie uitkomt. Dus als jij geeft om zo veel mogelijk impact hebben, zo veel mogelijk toename in welzijn bij anderen mogelijk maken, is goed nadenken over je aanpak de betere optie.
Vervolgens kan dus uit je analyse, of de analyses van de effectief altruïsme-gemeenschap, blijken dat er een betere optie is dan de optie waar je zonder de analyse gevoelsmatig voor zou hebben gekozen. Het is aan jou om deze nieuwe informatie te verwerken en daarna je keuzes te maken.
Effectief altruïsme poogt je te helpen om een weloverwogen keuze te maken en om je te laten zien dat er meer is dan de problemen en doelen waar je nu al van op de hoogte bent en emotioneel bij betrokken bent. Hiervoor hoef je je gevoelens en empathie niet uit te schakelen; je kunt het ook zien en ervaren als je empathie of compassie juist oprekken naar mensen en dieren verder weg, in andere landen en werelddelen of in de toekomst. Deze mensen en dieren kunnen net zo goed lijden en daar hulp voor gebruiken als zij die fysiek dichtbij je staan.
Ook al voel je je in eerste instantie niet zo verbonden met een doel, dat kan veranderen. Vaak raak je vanzelf al meer geïnteresseerd en emotioneel verbonden ergens mee als je er meer over leert. Ik denk ook dat je jezelf kan trainen in je meer verbonden voelen met anderen, als je dat wilt, dat je je meer kan gaan beseffen dat mensen (en dieren) niet zo verschillend zijn. En als dat voor jou niet nodig is, dan is dat ook prima. Voor de impact die je hebt, hoeft het niet uit te maken.
Je kan je ook emotioneel verbinden met het doel om zoveel mogelijk bij te dragen aan het verbeteren van het welzijn van anderen. Dan verbind je je minder aan het specifieke doel waar je aan werkt (en welke mensen specifiek daardoor geraakt worden en op welke manier), en meer in algemene zin aan het verbeteren aan mensen (en dieren) hun welzijn. Dan maakt het gevoelsmatig dus minder uit op welke manier je daar dan aan werkt, als het maar de meeste effectieve is. Je wíl dan graag werken aan datgene dat het meeste opbrengt qua welzijn, ongeacht hoe je je in eerste instantie voelde toen je dacht aan de specifieke methode of het goede doel. Lees bijvoorbeeld deze gepassioneerde blog post hierover.
Jouw persoonlijke keuzes
Wat ik net beschreef zal wel net verschillend werken bij verschillende mensen. Ik wil vooral aangeven dat je voor de ideeën van effectief altruïsme niet koelbloedig hoeft te zijn. Het vraagt niet van je om je gevoel aan de kant te zetten. Het adviseert je wel om de feiten onder ogen te zien en daarna je keuze te maken in plaats van zomaar een eerste, tweede of derde ingeving te volgen. Het doel is om blinde vlekken weg te nemen, om beter geïnformeerde keuzes te maken en zo meer positieve impact in de wereld te hebben.
Of het nu over goede doelen, carrières of iets anders gaat, de effectief altruïsme-gemeenschap reikt middelen aan om te gebruiken om hier jouw eigen keuzes in te maken. Het is aan iedereen zelf om te kiezen hoe die hiermee omgaat.
Ook als we ons met bepaalde doelen meer verbonden voelen dan met andere, kunnen we voor belangrijke keuzes onze ratio goed gebruiken als aanvulling op ons hart. Ook al heb je grote twijfels bij de analyses en methodes van die effectief altruïsten verkondigen, het zou zomaar kunnen dat je hart het de moeite waard vindt om je er tóch meer in te verdiepen om zo zelf betere keuzes te maken.
Meer vragen
Goed, we weten nu dat je de ideeën en analyses van effectief altruïsme zou kunnen gebruiken om effectief te doneren of je carrière zo in te richten dat je er zo veel mogelijk ‘goed’ mee kunt doen en dat je geen robot hoeft te zijn om daar geïnteresseerd in te zijn. Maar dan zijn we er nog niet natuurlijk. Ideeën hebben en accepteren, is iets anders dan deze daadwerkelijk implementeren en er naar leven. Daarvoor zijn er nog meer stappen te zetten en vragen te beantwoorden. Wat mij betreft zijn er meer vragen dan antwoorden en is er een heleboel te verkennen.
Zoals: Wat betekenen de ideeën en analyses voor ons persoonlijke leven? En wordt er bij de analyses wel genoeg rekening gehouden met de nodige systeemveranderingen? Daar kom ik graag op terug in volgende artikelen, die op Sargasso zullen verschijnen zodra ik zo ver ben.
Tot die tijd kan je er natuurlijk zelf meer in verdiepen als je wil, bijvoorbeeld via Effectief Altruïsme Nederland of Effective Altruism (Engels). Als je meer wil weten over effectief doneren, kan dat via Doneer Effectief of GiveWell (Engels). Als je wil leren over je carrière inzetten voor zo veel mogelijk impact, ga dan naar 80,000 Hours (Engels). Of bestudeer het EA Forum (Engels) voor van alles en nog wat (hier is veel ruimte voor 'interne discussiepunten' of mogelijke verbeterpunten, zeer interessant). Er zijn ook boeken verschenen over effectief altruïsme, voor wie liever van papier leest. Beoordeel vooral zelf wat je ervan vindt en laat je niet gek maken.
Dat honderd jaar geleden het idealisme enorme knauwen kreeg, dat weet natuurlijk iedereen. Had je aan het eind van de negentiende eeuw of aan het begin van de twintigste misschien nog kunnen geloven aan wereldwijde verbroedering van de arbeiders, aan een wereld waarin alles mooier en beter zou worden – de Eerste Wereldoorlog maakte er een bruut einde aan. En dan was er nog de vreselijke bolsjewistische revolutie in Rusland.
Mijn ouders hadden het makkelijk. Geboren in de jaren ´50 hadden ze de dromen voor het uitzoeken. Voor iedereen was er een droom op maat. Verkopers brachten hun waar op excellente wijze aan de man. Denk maar aan dominee King, hij droomde van een wereld waarin ieder mens gelijk was.Luister naar het beroemde liedje van John Lennon, waarin hij zich een wereld zonder grenzen voorstelt. Hoor de beroemde speech van Kennedy in Berlijn in 1962, waarin hij sprak over vrijheid. ¨Freedom is indivisible, and when one man is enslaved, all are not free¨ Verkiezingen voor de Val van de Muur kon je vergelijken met een zevenspong. Iedere richting bracht je naar een andere, mooiere en betere wereld. Nu lijken verkiezingen meer op een snelweg. Een snelweg vol conformisten: iedereen rijdt gedachteloos dezelfde kant uit. De schijnkeuze is de linker- of de rechterrijbaan, maar de eindbestemming blijft gelijk. Meer produceren, meer consumeren, meer welvaart. Waarom niet: meer ontspannen, meer gezondheid en meer geluk?