Het allerbeste docentencollectief

Enkele dagen geleden stond er een opiniestuk van vijf academici in Trouw. De auteurs (allen bestuursleden van de Stichting Docentencollectief), zeggen zich onder andere in te zetten voor het de-ideologiseren en depolitiseren van het onderwijs. Het docentencollectief heeft zelf geen politieke kleur, stellen ze op hun website waarop voornamelijk stukken gericht tegen de Coronamaatregelen te lezen zijn. In het opiniestuk waarschuwen ze voor ‘een beperkte set politieke en ideologische overtuigingen’ waarvan universiteiten ‘in de ban zijn geraakt’. Dit is volgens de schrijvers de diepe oorzaak van de huidige bedreiging van de wetenschappelijke vrijheid. Ze noemen vervolgens vijf belangrijke gebieden waarin ‘ideologische opvattingen het universitaire onderzoek en onderwijs in ons land vergaand beheersen’: klimaat, corona, gender, kolonialisme en supranationale organisaties. Per gebied wijden de auteurs een paar zinnen aan hypothesen die als ‘rotsvaste geloofswaarheden’ zouden zijn aangenomen in universiteiten. Ik hoopte als lezer natuurlijk dat we hier van doen hebben met experts. Een collectief van een klimaatwetenschapper, viroloog, genderexpert, historicus en een bestuurskundige. De auteurs zijn: Bas van Bommel – UD Literatuurgeschiedenis (Universiteit Utrecht) Jouke Dykstra – UD Milieutechnologie (Universiteit Wageningen) Erik Faber – Docent Creatieve Technologie (Universiteit Twente) Sascha Kersten – Hoogleraar Duurzame Procestechnologie (Universiteit Twente) Mark Voorendt – Docent Waterbouwkunde (TU Delft) Nu ben ik net als deze vijf mannen geen expert op het gebied van klimaat, corona, kolonialisme en supranationale organisaties, maar in tegenstelling tot hen heb ik wel onderzoek gedaan naar gender. Het maakt me moedeloos om steeds stukken te lezen over gender van auteurs die er duidelijk geen kaas van gegeten hebben. Het maakte me kwaad als ik denk aan hoe onderzoek en onderwijs naar gender voortdurend onder druk staat. In Hongarije werd de studie genderwetenschappen enkele jaren geleden verboden. In Canada stak iemand deze week twee studenten en een professor neer bij een vak rond gender, de dader was gemotiveerd door haat rond genderexpressie en -identiteit. Stichtingen die zich inzetten voor onderwijs en onderzoek rond gender, zoals het COC en Rutgers, krijgen steeds vaker en heftiger te maken met vergaande bedreigingen. De wetenschappelijke vrijheid van genderwetenschappers staat veel meer onder druk door extremistische bewegingen die tot bedreiging en geweld bereid zijn, dan door kritische en idealistische medewerkers en studenten. Wie denkt dat er rond genderonderzoek geen ruimte bestaat in universiteiten voor discussie kent bovendien de literatuur en de (zeer pluriforme multidisciplinaire) onderzoekspraktijk niet. Gisteren, op 29 juni, verscheen het langverwachte rapport van de externe onderzoekscommissie die de meldingen van ‘ernstige institutionele misstanden’ door klokkenluider Laurens Buijs had onderzocht. De klachten van Buijs werden ongegrond verklaard. De commissie schreef in dat rapport ook dat academici natuurlijk recht hebben op vrijheid van meningsuiting, maar dat daar grote verantwoordelijkheid bij komt kijken. Specifiek noemt de commissie de spanning die ontstaat wanneer academici uitspraken doen over zaken die buiten hun expertise liggen. Academische titels en affiliaties geven status en voor lezers/kijkers is niet altijd duidelijk of uitspraken gedaan worden door een wetenschappelijk expert of door een ‘bezorgde burger’. De commissie raadt academici aan om zich in het maatschappelijk debat terughoudend op te stellen wanneer het gaat om onderwerpen buiten de eigen expertise. Dat is de heren van Stichting Docentencollectief duidelijk niet gelukt. Onderaan het stuk in Trouw stonden wel hun affiliaties, maar niet dat geen van hen gespecialiseerd is in de vakgebieden die zij bekritiseren. Mijn broek zakte af van de titel die het Collectief op hun website boven het opiniestuk plaatste: ‘Universiteit, blijf bij je leest!’ Het enige dat mij nog restte was ook een opiniestuk sturen naar Trouw: Antoinette Kroes is lerarenopleider en onderzoeker in het hbo. In de afgelopen vijf jaar deed ze promotieonderzoek naar gender en de socialisatie van vooroordelen. Daarvoor werkte ze als basisschoolleerkracht. In haar werk en onderzoek houdt ze zich bezig met onderwerpen als gender, seksuele vorming/ontwikkeling, (on)gelijkheid, vooroordelen, stereotypen en leerkrachtverwachtingen. Je kan meer over haar lezen op haar website.  

Quote du jour | Bedreigde wetenschappers

Dijkgraaf sprak wel de hoop uit dat men in de toekomst niet ontmoedigd wordt om de wetenschap in te gaan, zoals hij zelf ontmoedigd werd om minister van onderwijs te worden. “Toen ik aan deze baan als minister begon, kreeg ik eerst een slechtnieuwsgesprek. Niemand zei hoe goed het is. Men zei daarentegen: ‘weet wat je gaat doen, weet waar je jezelf en je familie aan blootstelt. Wat heb je ooit gezegd; hoe kan dat tegen je gebruikt worden? Dat was niet echt een aanmoediging om de politiek in te gaan. Ik zou het toch heel wrang vinden als mensen die de wetenschap ingaan dit gesprek ook moeten voeren.”

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Chiot's Run (cc)

Wanneer gaan onze handschoenen uit

COLUMN - Tot de politiek en de ambtenarij is het inmiddels doorgedrongen: met het hoger onderwijs kun je doen wat je wilt. Je kunt onbeperkt spareribs eten bezuinigen, in slechte én in goede tijden, je kunt het onmogelijke verlangen aan administratieve ‘prestaties’, je kunt de mensen die er werken ondertussen beledigen, je slechtste minister op het dossier zetten. In actie komen ze niet.

Een enkele wetenschapper is zo slim geweest om ooit te besluiten niet de mens te bestuderen maar pakweg de levenloze natuur en zit nog steeds in een comfortabele positie en heeft geen behoefte aan solidariteit. De anderen hebben het te druk om zich te organiseren, of ze denken dat dit niet sjiek is – lidmaatschap van een vakbond is idioot laag onder onderzoekers – of ze denken dat het erbij hoort, of dat ze toch niet anders kunnen, of dat je natuurlijk wel netjes moet blijven.

Verantwoord

De afgelopen anderhalf jaar hebben de universiteiten alles op alles gezet om onderwijs zo goed mogelijk door te laten gaan voor de studenten, terwijl dat eigenlijk niet te doen was. Als dank kregen ze te horen dat ze moesten bezuinigen, weliswaar voor een bedrag waarvoor de CEO van Booking.com zijn bed niet uitkomt, maar waarvan je wel heel veel docenten had kunnen aanstellen, en dat in een jaar dat er wéér meer studenten naar het hoger onderwijs komen.

Foto: Matthijs (cc)

Een koepelgevangenis van glas

COLUMN - Als ik in 2021 weer eens op de campus mag komen, dan staat daar een fraai nieuw gebouw waarin ik het laatste jaar van mijn PhD-traject af mag ronden. Het ziet er mooi uit, staat in de prachtige, lommerrijke omgeving van de Nijmeegse campus, en is ook nog eens duurzaam. Fantastisch. Maar zonder negatief te willen zijn (nee, deze column komt voort uit verwondering!), brengt mij dit bij het onderwerp “koepelgevangenis”.

Panopticon

Dat zal ik u uitleggen. Het idee achter een koepelgevangenis is het panopticon. Voor de mensen die niet weten wat dat is (en geen zin hebben om op de link te klikken): het idee dat je vanuit het midden van een grote, cirkelvormige ruimte alle kamers (cellen) kan zien die aan die ruimte liggen, en aan meerdere galerijen daarboven. Eén bewaker in het midden van de koepel kan dus tientallen cellen tegelijk in het oog houden, liefst nog zonder dat men vanuit die cellen de bewaker kan zien. Wiki zegt hierover: “Het panopticon maakt het mogelijk groepen te controleren, te disciplineren, te bewaken, bestuderen, vergelijken en te verbeteren.”

Het is de vraag of dit panopticonische principe geschikt is voor medewerkers in het hoger onderwijs. Ik vermoed namelijk van niet*. De meesten die ik ken willen niet bewaakt, bestudeerd en vergeleken worden terwijl ze aan het werk zijn – om van controle en disciplinering maar te zwijgen. Maar dat mooie, nieuwe gebouw waar ik dit verhaal mee begon, daar maakte ik laatst een ommetje door. De de vleugel waar ik kom te werken had een grote, ovaalvormige binnenruimte, van enkele verdiepingen hoog. De meeste werkkamers grenzen daar aan, en al die muren zijn van glas.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Quote du Jour | Rankings hoger onderwijs

QUOTE - We zijn hier wel vaker kritisch geweest op universitaire rankings. Afgaande op dit artikel op ScienceGuide, over één van de kandidaten voor de scriptieprijs van die website en de Landelijke studentenvakbond, kunnen we dat blijven. Scriptieschrijfster Tessa Groen verzamelde twee jaar data voor rankings als student-assistent, en schreef mede op basis van de kennis die ze daar op deed haar scriptie.

Universiteiten die niet voldoen aan het ideaalbeeld waardoor een ranking onderlegd is, staan dus vanzelf op achterstand, terwijl universiteiten die het vanaf het begin goed doen in rankings, dat voordeel makkelijker kunnen uitbouwen. Zodoende is er sprake van het Matheus-effect, ziet Groen, die het samenvat onder de term ‘academisch kapitalisme’. De rankings weerspiegelen de economische ongelijkheid in de academische wereld. Wie meer geld heeft, kan meer middelen inzetten om zich te spiegelen aan wat de rankingsorganisaties ‘excellent’ noemen – bijvoorbeeld meer onderzoek doen en meer publiceren. 

Foto: copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Recensie | 40 stellingen over de wetenschap

LONGREAD, RECENSIE - Deze recensie is wat laat. Ik had deze héél graag gerecenseerd voor de opening van het academisch jaar, want dat is bij uitstek een moment van reflectie op ‘de academie’. En de 40 stellingen in het boek van Rens Bod, Remco Breuker en Ingrid Robeyns gáán over de academie. En het boek is prima voer voor reflectie, want laten we wel wezen: als je vindt dat het ergens helemaal toppie-joppie gaat, dan schrijf je geen pamflet met 40 stellingen.*

Bekende problematiek

Maar bovengenoemde auteurs schreven dus wél veertig stellingen. Want ze vinden dat het niet goed gaat op de Nederlandse universiteiten. Er is veel te weinig geld, te veel bureaucratie, wetenschappelijk personeel is overwerkt, de universiteiten zijn te hiërarchisch georganiseerd, dat heeft zijn weerslag op (het durven melden van) misbruik, personeel heeft te weinig inspraak, de positie van tijdelijk personeel is precair, de financiering van de wetenschap gefragmenteerd in allerlei soorten projectfinanciering maar de stabiele basis ontbreekt, de onafhankelijkheid van het onderzoek wordt bedreigd omdat onderzoekers niet altijd vrijuit kunnen spreken in de publieke ruimte (zonder gevolgen voor hun financiering) en soms te afhankelijk zijn van externe financiering… en nog één en ander.

Mensen die het hoger onderwijs en wetenschap volgen, zullen het allemaal herkennen: het zijn geen nieuwe thema’s. Dat is natuurlijk ook precies de reden dat enkelen van hen een actiegroep zijn begonnen (WOinActie), juist omdat dit al jaren, zo niet decennia speelt, en er weinig (ten goede) lijkt te veranderen.

Foto: Frans Peeters (cc)

Mondeling in tijden van Corona

OPINIE - Eindelijk klapt iemand van de Trump-clan uit de school. Gisteren, 14 juli, publiceerde Simon & Schuster een boek over Donald Trump, geschreven door zijn nicht, Mary Trump. Een van haar onthullingen: Donald werd geaccepteerd op de prestigieuze Wharton Business School omdat iemand anders zijn schriftelijke toelatingsexamen heeft gemaakt – natuurlijk tegen betaling. Het verbaast mij niet. De huidige VS-president kreeg met de paplepel ingegoten dat voor geld alles te koop is. Bovendien kunnen schriftelijke toetsen nogal fraude-gevoelig zijn.

Tijd voor een herwaardering van het mondeling examen, juist in tijden van Corona. Een discussiebijdrage van Hein Vrolijk.

Al ruim vóór Corona uitbrak, was hier te lande het mondeling vrijwel uitgestorven in het hoger onderwijs. Dit geldt niet voor spreekbeurten en (online) presentaties met Powerpoint, die juist enorm in opkomst zijn. Daar wordt overwegend gelet op de vorm, zoals: staat er teveel tekst op de sheet, kijkt de spreker meer naar zijn sheets dan naar het publiek, en is de in- en uitleiding functioneel? Ik wil het hebben over het mondelinge examen waar de student wordt doorgezaagd over wat hij wel en niet weet en kan toepassen, dus getoetst op de inhoud en niet op de vorm (mag je hopen). Het is een fenomeen dat de ouderen onder u nog wel kennen – met slechte én goede herinneringen – maar de huidige studenten nauwelijks meer.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour | Het bezoedelen van de ziel van de hogeschool

HAN-baas Kees Boele had altijd al een interessante (en zeker voor een collegevoorzitter van een hogeschool: tegendraadse) kijk op hoe het hoger onderwijs in Nederland geregeld en georganiseerd is.

“Wat ik zelden hoor als argument voor een fusie of uitbreiding is een onderwijsinhoudelijk, laat staan sfeer-argument. Uit onderzoek is dat ook gebleken: alle grote fusies in het hoger onderwijs hadden met name bedrijfsmatige motieven en gingen ten koste van sociale cohesie..” Het is gezien het vigerende bestuursmodel ook geen grote verrassing dat dit zo is. “Kom maar eens aan bij een accountant of raad van toezicht met zoiets softs als ‘sfeer’, daar kunnen ze niets mee.”

Toch maakt hij zich als bestuurder wel zorgen over de sociale cohesie op hoger onderwijsinstellingen. “Ik vind dat de schaalgrootte niet bevorderlijk is voor het zorgen voor de ziel. Natuurlijk moet je wel een beetje zakelijk zijn, we rammen er als HAN toch 350 miljoen doorheen elk jaar. Maar de ziel van de HAN zit daar niet en die moet je niet laten bezoedelen door dat soort dingen.”

Vliegen – het hoger onderwijs geeft het goede voorbeeld

In het hoger onderwijs, zeker aan universiteiten, vliegt men zich het heen en weer. Conferenties en congressen zijn in de wetenschap nog altijd erg belangrijk. Maar dat vliegen gaat minder worden:

Zomaar in het vliegtuig stappen naar Lyon is er voor medewerkers van de universiteit vanaf september niet meer bij. Een treinrit naar die Zuid-Franse stad neemt minder dan zeven uur in beslag en dus is het vliegtuig vanaf volgend jaar geen optie meer. Hetzelfde geldt voor werkreizen naar Londen, Zürich en Berlijn.

Het niet meer toestaan van korte vluchten is een van de maatregelen die het college van bestuur volgend jaar wil laten ingaan. Alleen met ‘zwaarwegende’ redenen zouden medewerkers onder de zeven-uurregeling uit kunnen komen.

Quote du Jour | Kwik Kwek en Kwak

Een paar jaar geleden is van alle studenten de studiebeurs afgepakt met de expliciete belofte dat het vrijkomende geld geïnvesteerd zou worden in het onderwijs. Dat de studiefinanciering van de geschiedenisstudent wordt gebruikt om de opleiding van de werktuigbouwkundestudent te verbeteren was er niet bijgezegd. Sommige dingen lijken zo vanzelfsprekend dat je ze niet expliciet hoeft af te spreken maar met Haagse logica is alles mogelijk.

Uitstekende column in de Volkskrant, door hoogleraar statistiek Casper Albers. In Duckstadmetafoor, omdat dit (met dank aan Rob Jetten) zo hoort in deze discussie over de herverdeling van onderwijsmiddelen.

Volgende