Hoe wij herinneren

Het is de maand van de lijstjes en overzichten. Wat moeten we volgens wetenschappers meenemen uit 2018? Met jonge wetenschappers van de Utrecht Young Academy (UYA) blikken we terug op het afgelopen jaar. De droogte die maandenlang duurde en waarvan de gevolgen nog steeds spelen. Over de klimaatzaak die Urgenda won, over het verhoor van Kavanaugh voor zijn benoeming aan het Supreme Court en over de Brexit. Uit de rol die deze gebeurtenissen in de samenleving spelen en waarom we die meenemen, stijgt een overkoepelende vraag: wat is de betekenis van herinneren? Is hoe we herinneren belangrijker dan wat we herinneren? Literatuurwetenschapper en UYA-voorzitter dr. Susanne Knittel beet het spits af met een column. Monumenten, beelden maar ook films en tentoonstellingen helpen ons het verleden een rol te geven in het heden. Na de Tweede Wereldoorlog zag je dat er iets veranderde in wat we belangrijk vinden om te herdenken.

Quote du jour | verkeerd herdenken

QUOTE - Tja, het heeft een beetje een normatief karakter, deze titel, want hoe kun je nou ‘verkeerd herdenken’? In dit geval mag die normativiteit denk ik wel, wanneer ergens, na een gruwelijke oorlog, de daders herdacht worden in plaats van de slachtoffers. Balkan Insight heeft in dit kader een interessante longread over de Bosnische stad Visegrad. Voor u gaat lezen: u mag één keer raden welke grootmacht hier een lelijke rol speelt en de regio probeert te destabiliseren.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: The White House (cc)

Lofrede als journalistiek genre

COLUMN - De dood van voormalig president George H.W. Bush zette On the Media aan een kritiek over de elegie (geen eulogie), het klassieke genre van de lijkrede. Presentatrice Brooke Gladstone verbaasde zich over het selectieve geheugen van collega’s in hun herinneringen aan de voormalige CIA-chef, ééntermijnspresident en nestor van de familie Bush (een zoon volgde hem op, de tweede waagde een poging).

Amerika was een week in de greep van speeches waarmee de 41ste president van Amerika uitgeleide werd gedaan. Daarin roemde vrienden en collegae Bush en plukte On the media de meest ronkende citaten om ze in een kort overzicht achter elkaar te plakken: kind, decency, strong silent type, no bragger, the last gentleman in Washington, in politics he had only friends which whom he differed …Maar hoe vriendelijk was Bush nu echt? Een onbehoorlijke vraag, want over de doden niks dan goeds. In een elegie is geen plaats voor blaam. Het is de functie niet. Dat verbaasde het progressieve On the Media: want er was toch blaam zat?

Het was Bush die AIDS koppelde aan gedrag en homo’s adviseerde zich te beheersen; het was Bush die Reagans voodoo-economics omarmde en verder uitrolde; het was Bush die een tot op het bot racistisch filmpje inzette om zijn directe tegenstander Dukakis uit te schakelen; het was ook Bush die als zittende Republikein verloor van een aanstormende Democraat. Stuk-voor-stuk kritische noten die Gladstone niet had gehoord, maar nog voorin haar geheugen zaten.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

het Saillant | Durf te kiezen bij de herdenkingen

SaillantLOGO

Wie alles herdenkt, herdenkt in feite niets, en dus herdenk ik vanavond alleen de Tweede Wereldoorlog.

Vandaag is het precies 65 jaar geleden dat het Derde Rijk capituleerde. Reden genoeg voor een feestje (morgen) en een plechtige herdenking aan de verschrikkingen van het nazi-regime (vandaag). Tot 1961 herdacht men alleen de Nederlandse doden in de Tweede Wereldoorlog. Pas later kreeg Nationale Dodenherdenking een mondiaal karakter.

Op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei lezen we: “Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.”

Uit onderzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei blijkt dat een overweldigende meerderheid van de ondervraagden (67 procent) het stilstaan bij de gevolgen van oorlog, zowel vroeger als nu, het belangrijkste vindt. Ik hoop dat ik niemand voor de schenen schop die een geliefde heeft verloren in de Afghanistanoorlog, maar ik doe daar niet aan mee. In de eerste plaats is de grens van 10 mei 1940 nogal arbitrair. Waarom herdenken we de jongens bij de Somme en Verdun niet? Of de slachtoffers van Bommen Berend, de Gulden Sporenslag of de uitgeroeide Kelten van Gallië?

De reden hiervoor valt wel te geven: de eerste dodenherdenking was op 9 mei 1945 in Amsterdam en herdacht alleen de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Pas later heeft men – uit politiek correcte overwegingen vermoed ik; ze wilden de slachtoffers van het Japanse regime en de (Nederlandse) slachtoffers van de politionele acties niet uitsluiten – besloten om de grenzen vanaf 1940 op te rekken. Wie daarvoor stierf is vergeten, wie daarna stierf wordt herdacht.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Rechtsextremisten verstoren herdenking aanslagen Brussel

Zo’n vijfhonderd in het zwart geklede, extreemrechtse hooligans verstoorden vandaag de herdenkingen van de aanslagen te Brussel en Zaventem.

Een aantal van hen bracht de Hitlergroet, zo melden internationale nieuwsbronnen. Ook kwam het tot confrontaties met vreedzame demonstranten.

Inmiddels zijn de fascisten door de mobiele eenheid verwijderd van het Beursplein. Waarom de Brusselse politie het überhaupt een goed idee heeft geacht deze rechtsextremisten naar het Beursplein van Brussel te escorteren, blijft vooralsnog onduidelijk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zwarte dood kleurt oranje rood

oranjezwartrood Koninginnedag is overleden met de doden,
30 april is niet meer, anders dan om hen te herdenken.
Het laatste restje nationale onschuld en onbekommerdheid
is uitgevierd en geheel ontzield achtergelaten.

De laatste Koninginnedag is het bloedrood einde
van een tijdperk van oer-Hollandse kneuterigheid.
Een monarchie ontdaan van oranje franje, een land
dat opnieuw een datum zwart moet omranden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.