Dilemma’s rond een aardappelveldje

Het ontslag van de Leuvense onderzoekster Barbara van Dyck wegens deelname aan een actie tegen genetisch gemodificeerde aardappelteelt levert een interessante case op. De actievoerders claimen het recht om genetische modificatie te bestrijden. Het ontslag van een van hen zien ze als belemmering van de vrijheid om actie te voeren, een soort 'berufsverbot'. En tevens als een inperking van de vrijheid van meningsuiting. Ook de universiteit haalt dit grondrecht aan. Het ontslag wordt gemotiveerd met verwijzing naar de academische vrijheid. Onderzoek moet in vrijheid zonder inmenging van anderen kunnen plaatsvinden. Je vernielt niet het werk van je collega's. En er was in dit geval wel sprake van bewuste vernieling. Ook al trok Van Dyck zelf geen aardappels uit de grond, ze trad op als woordvoerder van de actiegroep Field Liberation Movement en nam achteraf ook geen afstand van de gebruikte methoden.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

GM-katoen beschermt andere gewassen

Katoendaguil (Foto: Wikipedia/Eric Sylvestre)

Er zijn momenteel twee strategieën in gebruik om planten zo te genetisch te modificeren dat ze beter tegen plagen kunnen.

De eerste is de bekende Roundup Ready variant. Het bedrijf Monsanto verkoopt gemodificeerde gewassen die tegen het ook door Monsanto geproduceerde herbicide Roundup kunnen. De boer kan flink spuiten, zijn soja of maïs blijven fier overeind. Nu is glyfosaat, het actieve ingrediënt in Roundup, in vergelijking met andere herbiciden, buitengewoon onschadelijk – je kunt het ook als particulier bij het tuincentrum kopen tegen het onkruid in je terras – maar het moet toch slimmer kunnen.

Daar komen de Bt-varianten, de andere grote groep genetisch gemodificeerde planten, om de hoek kijken.

Die ‘Bt’ staat voor Bacillus thuringiensis. Dit is een bacterie die insecten, vooral rupsen, kan infecteren en doden. De bacterie doet dat door een eiwit te produceren dat de darm verlamt, waardoor het insect sterft door verhongering. Dit eiwit doet dat zeer specifiek voor bepaalde insectensoorten – verschillende bacteriestammen maken daarbij verschillende varianten van het eiwit die voor verschillende insecten giftig zijn – en wordt bovendien snel afgebroken in zonlicht. Oplossingen met het eiwit erin worden dan ook veel gebruikt als bestrijdingsmiddel in de biologische landbouw. Bt-planten zijn zo gemodificeerd dat ze zelf het eiwit maken. Hierdoor zijn minder pesticiden nodig.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Gouden toekomst voor gouden rijst?

Gouden rijst (Foto: Golden Rice Humanitarian Board © 2007)

Battle-scarred, Potrykus says he hasn’t given up hope that the regulatory system can be overhauled so that GM technology can benefit the poor. He believes a massive, multimillion-dollar information campaign might help convert the public.

Het had hét succesverhaal moeten worden onder de genetische gewassen: gouden rijst. Niet ontstaan in de labs van Monsanto of Syngenta om de winst op te krikken, maar een ideel project bedoeld om het vitamine-A-tekort onder armen in Azië te bestrijden door beta-caroteen door rijst te laten maken. Maar acht jaar nadat Ingo Potrykus, één van de twee leidende wetenschappers in het project, op de voorpagina van Time stond is er nog steeds geen gouden rijst op de markt.

Science ging uitzoeken hoe het zat en zocht Potrykus en zijn mede-onderzoeksleider Peter Beyer op, alsmede een groot aantal andere hoofdrolspelers. Conclusie: de gouden rijst is door verbeteringen en de ontdekking dat beta-caroteen veel beter door het lichaam wordt opgenomen dan destijds werd gedacht eigenlijk nog veelbelovender dan toen. Door een uiterst effectieve mediacampagne van met name Greenpeace is gouden rijst echter nog steeds het lab niet uit. Dit in tegenstelling tot succesvolle commerciële gentechgewassen als Bt-katoen en Roundup Ready soja. Waarschijnlijk heeft Monsanto samen met de agrarische sector toch beter tegengas gegeven door lobbyen dan de minder rijke goudenrijstondersteuners.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.