Fact check: De Cyrus Cylinder als mensenrechtendocument

In 539 v. Chr. veroverde de Perzische krijgsheer Cyrus de stad Babylon. Babylon was destijds de grootste stad ter wereld en bovendien de hoofdstad van het tot dan toe oppermachtige Babylonische Rijk. Cyrus stond voor de taak om de hearts en minds van de Babyloniërs te winnen. In deze context vaardigde hij een bouwinscriptie uit: de zogenaamde Cyrus Cylinder. In dit document rechtvaardigt Cyrus zijn greep naar de macht en presenteert hij zichzelf als een vrome koning. Na de herontdekking van de Cyrus Cylinder in 1879 is het document veelal geprezen om het milde beleid dat erin beschreven zou staan. Vanaf de jaren ’70 van de twintigste eeuw wordt het document – als gevolg van een propagandacampagne van de Sjah Mohammed Reza Pahlavi – zelfs beschreven als de Eerste Verklaring van de Rechten van de Mens. Deze benaming wordt door vele Iraniërs gekoesterd en is onder meer overgenomen door de Verenigde Naties. De vraag is alleen: is deze benaming terecht?

Door: Foto: Verloren Oudheid
Foto: Verloren Oudheid

Het ‘mysterieuze’ succes van Cyrus de Grote

COLUMN - Weinig mensen hebben in hun leven zo’n omvangrijk gebied veroverd als Cyrus de Grote. Tussen 550 en 530 v. Chr. onderwierp deze Perzische koning grootmachten als Medië, Armenië, Lydië, Bactrië en Babylonië en legde hij de basis voor het Achaemenidische Rijk. Opvallend aan deze veroveringen is dat al deze grootmachten al na één of twee veldslagen vielen. Bovendien bood de bevolking nauwelijks weerstand tegen de Perzische bezetting. Om deze redenen wordt het succes van Cyrus door velen als een mysterie beschouwd. De meeste Iranologen, onder wie Pierre Briant, schrijver van het standaardwerk over het Achaemenidische Rijk, wagen zich dan ook niet aan een verklaring.

Hoe ‘werken’ wereldrijken?

Het feit dat wij, moderne historici, het succes van Cyrus zo merkwaardig vinden, heeft voornamelijk te maken met ons beeld van hoe wereldrijken ‘werken’. Uitgaande van de (vroeg)moderne koloniale wereldrijken denken wij dat een wereldrijk een politieke eenheid moet zijn; een gecentraliseerde staat met een complexe bureaucratie en een duidelijk af te bakenen territorium. Zo’n wereldrijk kan gebieden veroveren door ze binnen te vallen met een leger, de plaatselijke machtscentra te bezetten en deze vervolgens te ‘incorporeren’ in de ‘rijksstructuur’.

Dit alles gaat echter niet op voor het Perzische Rijk onder Cyrus. Dit ‘rijk’ was van oorsprong weinig meer dan een los samenwerkingsverband tussen stammen, waarbinnen de persoonlijke banden tussen de koning en de plaatselijke krijgsheren centraal stonden. Toch lijkt juist dit losse samenwerkingsverband de sleutel te zijn geweest voor het Perzische succes. Om dit te illustreren bespreek ik kort alle bekende veldtochten van Cyrus.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Verloren Oudheid

Translatio Imperii – Op zoek naar een verklaring voor het Perzische succes

COLUMN - Toen ik op de middelbare school over de Grieks-Perzische Oorlogen leerde, werd dit conflict belicht vanuit het traditionele Griekse perspectief. De voorgeschiedenis en politieke structuur van de Griekse stadstaten kwamen uitgebreid aan bod, maar over de Perzen leerden we nagenoeg niets. Veel meer dan dat ze een enorm rijk hadden dat geregeerd werd door een absoluut vorst wisten we niet. Toch was ik gefascineerd door het Perzische Rijk. De politieke structuur van de Griekse stadstaten was inderdaad interessant, maar hoe hielden de Perzen zo’n enorm rijk bij elkaar? Hoe was dit rijk tot stand gekomen? Waarom werd het rijk (schijnbaar) niet geteisterd door interne conflicten, zoals bij de Griekse stadstaten wel het geval was? Deze vragen hielden mij bezig en vormden aanleiding voor mij om Oudheidkunde te gaan studeren.

Op zoek naar een Perzisch perspectief

Voordat ik aan mijn studie begon, zocht ik al naar informatie over de totstandkoming van het Perzische Rijk. De geschiedenisboeken die ik tot mijn beschikking had riepen echter alleen nog maar meer vragen op. Zo bleek dat het enorme Perzische Rijk slechts in enkele decennia tot stand was gekomen, terwijl de Perzen van oorsprong simpele nomaden waren. Het merendeel van de Perzische veroveringen stond bovendien op naam van één koning: Cyrus de Grote. Over Cyrus de Grote was op het internet ‘gelukkig’ genoeg informatie te vinden. Deze koning bleek niet alleen een groot veroveraar te zijn, maar ook een mensenrechtenactivist die in de gebieden die hij veroverde godsdienstvrijheid invoerde en de slavernij afschafte. De economieën van Griekse stadstaten als Athene en Sparta, daarentegen, waren voor grotendeels op slavernij gebaseerd. Enkel de vrije mannen hadden daar rechten.

Foto: Verloren Oudheid

Hoe pleeg ik een coup in het Oude Nabije Oosten?

COLUMN - Stel je woont in het Oude Nabije Oosten en je bent ontevreden over de huidige machthebbers. De alleenheerser van dienst doodt en martelt naar willekeur en legt zijn volk zware arbeid en hoge belastingen op. Als sociaal geëngageerd persoon wil je hier graag verandering in brengen. Nu is het mogelijk om met een legertje gelijkgestemden de huidige koning af te zetten, maar daar begint de ellende pas. Als je niet op dezelfde manier aan je einde wil komen als je voorganger, moet je met een aantal zaken rekening houden.

Hang niet de revolutionair uit
Dit is de kern van mijn advies. De beschavingen van het Oude Nabije Oosten, met de daarbij behorende machtsstructuren, behoren tot de oudste ter wereld. Deze zijn in de loop der eeuwen tot stand gekomen en functioneren ook al eeuwenlang prima. De meeste mensen willen daarom niet van de monarchie of de geestelijkheid af. Men kent wel samenlevingen zonder erfopvolging of georganiseerde religie, maar dat zijn evident barbaarse samenlevingen die veel minder geordend, vreedzaam en welvarend zijn. Een beschaafde samenleving wordt geregeerd door een koning die het mandaat van de goden heeft en door hen gestuurd wordt. 

Gebruik ‘rebel’ niet als geuzennaam
Het woord ‘rebel’ heeft in het Oude Nabije Oosten geen positieve connotaties. Natuurlijk zijn er mensen die in opstand komen tegen de machthebbers, maar zij zullen zichzelf nooit rebellen noemen. Een opstandeling die erin slaagt zijn voorganger af te zetten (Cyrus, Darius) is geen rebel, maar niemand minder dan de rechtmatige koning. De echte rebel is de vorige koning (Nabonidus, Smerdis), die tegen de goden in opstand is gekomen en daarom door hen in de steek is gelaten. 

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Verloren Oudheid

Verloren Oudheid | De Opkomst van het Perzische Rijk – Deel 4

COLUMN - In mijn vorige column schreef ik hoe Cyrus de Grote in een reeks imposante veldtochten bijna het gehele Midden-Oosten aan zijn gezag onderwierp. Kenmerkend aan zijn veroveringen is dat hij telkens de bestaande machtsstructuren intact liet en hierop voort bouwde. De Medisch-Perzische stammencoalitie bleef een los samenwerkingsverband tussen Medische en Perzische stammen, koninkrijken als Armenië, Lydië en Bactrië bleven losse koninkrijken en het Babylonische Rijk bleef grotendeels in dezelfde vorm voortbestaan. Het enige verschil was dat Cyrus nu bij al deze mogendheden aan de top van de piramide stond. Cyrus lijkt weinig te hebben gedaan om zijn verzameling koninkrijken om te vormen tot een gecentraliseerde staat. Hij was in de eerste plaats een veldheer die geïnteresseerd was in het verwerven van roem in de strijd. De gedecentraliseerde aard van het vroege Perzische Rijk zou zich echter al snel wreken.

De regering van Cambyses
Toen Cyrus in 530 v. Chr. stierf volgde zijn zoon Cambyses hem op. Cambyses stond voor de moeilijke opgave de reputatie van zijn vader als legendarisch veldheer te evenaren en hij was daarin redelijk succesvol. Zo wist hij Egypte aan zijn rijk toe te voegen, al lijkt hij daarbij op veel weerstand te zijn gestuit. Terwijl Cambyses bezig was zijn gezag in Egypte te consolideren, stelde hij zijn jongere broer Smerdis aan als gouverneur over de oostelijke delen van zijn rijk. Smerdis lijkt erg populair te zijn geweest onder het volk en in 522 v. Chr. besloot hij zichzelf uit te roepen tot koning. Daarop besloot Cambyses terug te keren naar Perzië, maar onderweg stierf hij onder onduidelijke omstandigheden. Smerdis was nu alleenheerser over het Perzische Rijk.

Foto: Verloren Oudheid

Verloren Oudheid | De Opkomst van het Perzische Rijk – Deel 3

COLUMN - In mijn vorige column schreef ik hoe de Medische stammen zich eind zevende eeuw v. Chr. onder leiding van Cyaxares verenigden in een stammencoalitie. Deze stammencoalitie dreef de Scythen terug en organiseerde veldtochten naar Assyrië. Als snel sloten ook voorheen machtige koninkrijken als Urartu en Mannea en een deel van de Scythen zich aan bij het bondgenootschap, mogelijk om samen een sterk front te vormen tegen het nu oppermachtige Babylonische Rijk. Dit bondgenootschap lag aan de basis van het Perzische Rijk. De vraag is nu hoe dit Medische Rijk Perzisch is geworden. Hiervoor duiken we eerst in de voorgeschiedenis van de Perzen.

De Perzen
Oorspronkelijk waren de Perzen waarschijnlijk een subgroep van de Meden. Omstreeks 700 v. Chr. leefden zij in de regio Kermanshah in Noordwest-Iran, maar rond 650 v. Chr. trokken zij naar de regio Fars in Zuidwest-Iran. Fars stond destijds bekend als Anshan en vormde het oostelijke deel van het koninkrijk Elam. Hoewel de verwoesting van de Elamitische hoofdstad Susa in 653 v. Chr. tot de politieke neergang van Elam had geleid, bleef de Elamitische cultuur overheersend in de regio. De Perzen vestigden zich tussen de Elamieten van Anshan en namen daar onder leiding van de clan der Achaemeniden de macht over. De Perzen namen vele gebruiken over van de Elamieten, waaronder hun administratieve systeem en het gebruik van Elamitisch als administratieve taal. Het Perzisch-Elamitische koninkrijk Anshan werd al snel en van de meest stabiele en welvarende koninkrijken van Iran tijdens de Duistere Periode.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.