Christendom Archives

Foto: Wout Herfkens, zelfportret met anderen. Foto - Sven Scholten

Kunst op Zondag | Wout Herfkens

18 december 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

LONGREAD - Tussen de bedden die in april bij Kunst op Zondag te zien waren, lag ook ‘Jésus à l’Hôpital’ (Jezus in het ziekenhuis), een van de crucifixen die kunstenaar Wout Herfkens heeft verzameld.

Hij koopt afgedankte crucifixen op, haalt Jezus van het kruis, doet pleisters op de wonden en legt hem in bed. Als dank voor het feit dat Jezus eeuwenlang voor het heil aller mensen aan het kruis heeft gehangen, verzorgt hij hem nu. De serie ‘Jésus à l’Hôpital’ telt nu zo’n 140 patiënten.

Wout Herkens Jésus à l’Hôpital b36 (2015), div. materialen, 34 x 36 x 7cm

Het werk van Wout Herfkens is ruim drie keer per jaar wel ergens te zien. Meestal in groepstentoonstellingen. Momenteel in museum Tot Zover, waar twee van zijn werken zijn opgesteld. In de tentoonstelling ‘Kwaadaardig mooi’ brengt Wout Herfkens zijn overleden broer in herinnering met een portret in ijzerdraad en de kijkdoos ‘Mijn broer en het uitzicht’ (2016/2022).
‘Kwaadaardig Mooi’ is nog te zien tot en met 9 april 2023.

Wout Herfkens richtte in 2001, samen met Rinke Nijburg en Jan Meijering (geen lid meer) ‘De Vrienden van Job’ op. Ze organiseren tentoonstellingen en projecten van hedendaagse professionele beeldende kunst met een religieuze of filosofische inhoud.

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Donderdag van de doden

8 juni 2020 , 15:30 , door Hans Overduin

LONGREAD - Geen volk dat zijn doden niet herdenkt. Dit kan seculier vorm gebeuren, zoals de nationale dodenherdenking op 4 mei, of in religieuze sfeer. Christelijke dodenherdenkingen zijn niet altijd, maar wel vaak, kersteningen van heidense gebruiken en bevatten dan elementen uit dat heidense verleden. Soms is er sprake van syncretisme, maar ook van ‘dubbelgeloof’: twee tradities blijven naast elkaar voortbestaan en worden door dezelfde personen uitgevoerd. Vooral bij insulaire en Slavische volken komt dit nog steeds voor.

Niet-christelijke dodenherdenkingen zijn vaak een vorm van voorouderverering. Dodenherdenkingen vinden meestal aan het begin van de winter plaats, maar er is een specifieke reden waarom ik nu juist bij de naderende zomer over dit onderwerp begin.

Dit lange stuk gaat over twee onderwerpen, die elkaar snijden: enerzijds dodenherdenking, anderzijds het feit dat het ‘gewone volk’ wars is van abstracte principes en zich vooral bekommert om familie en primaire behoeftes. Hierin herkennen mensen elkaar, ook cultuuroverschrijdend. Deze twee elementen komen bij elkaar in de oosterse ‘donderdag van de doden’, ergens in de paastijd, maar laten we bij het begin beginnen.

Christelijke dodenherdenkingen

Van de christelijke dodenherdenkingen is ongetwijfeld het Rooms-Katholieke Allerzielen op 2 november de bekendste. De herdenking werd in 998 ingesteld door abt Odilo van Cluny om structuur aan te brengen in de diverse destijds bestaande dodenherdenkingen en kreeg haar naam in de dertiende eeuw. Odilo zal voor de datum van 2 november hebben gekozen omdat de herdenking zo een logisch vervolg werd op Allerheiligen, waarbij alle heiligen en martelaren worden herdacht. Van kerstening van heidense gebruiken is hier geen sprake, al zal de formele herdenking aansluiten bij gevoelens die al bestonden.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Maria Lichtmis

3 februari 2020 , 19:00 , door Hans Overduin

Elk jaar zijn er in januari weer de nodige mensen die het aftuigen, opbergen en eventueel ritueel verbranden van de kerstboom uitstellen. Je hoeft niet eens last van procrastinatie te hebben, als drukbezet persoon heb je wel wat beters te doen. Voor deze mensen is er goed nieuws: in bepaalde landen, zoals Polen, laat men de kerstboom staan tot en met 2 februari, ‘Maria Lichtmis’, waarmee de kersttijd wordt afgesloten. Wat is dit precies voor christelijk feest, en meer nog: was er een heidense voorganger ?

Het christelijke feest

Het feest, dat zowel in de kerk van Rome als in de Oosters-Orthodoxe kerk en enkele protestantse kerken wordt gevierd, wordt in de Rooms-Katholieke kerk tegenwoordig de ‘Opdracht van de Heer in de Tempel’ genoemd. Bij ‘opdracht’ moet men aan ‘opdragen’ denken en het woord wordt ook wel vervangen door ‘presenteren’. Het feest heette vóór het Tweede Vaticaanse Concilie Purificatio Mariae (letterlijk: ‘zuivering van Maria’), in de volksmond ‘Maria Lichtmis’.

Er heeft dus een verschuiving plaatsgevonden van een Mariafeest naar een Christusfeest, wat het overigens ook van oorsprong was. De ‘zuivering van Maria’, de moeder van Jezus, slaat op het feit dat naar toenmalig Joods gebruik een vrouw veertig dagen na de bevalling in de tempel een reinigingsoffer moest brengen, want een bevalling zelf was maar een vieze bedoeling en daar moest een vrouw van gereinigd worden. Aangezien Maria Lichtmis gevierd wordt veertig dagen na kerstmis wordt het in landen als Polen gezien als de afsluiting van de kerstperiode.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Het Concilie van Chalkedon ((c) Livius.org)

Hulspas’ christenen en moslims

7 juni 2019 , 11:00 , door Richard Kroes

RECENSIE - Uit de diepten van de hel, het nieuwe boek van Sargasso-medewerker Marcel Hulspas, gaat weer over de islam. Nou ja: Hulspas pakt het net als in zijn eerste boek heel breed aan. De hoofdmoot bestaat uit een uitgebreide geschiedenis van de theologische debatten in het Byzantijnse Rijk over ingewikkelde kwesties als de vraag hoe dat nou precies zat met die Drieēenheid en hoe dat nou precies zat met de natuur van Christus: had-ie er nou één of twee? De goddelijke en/of de menselijke? En diezelfde vraag over persoon, natuur, energie en wil: één of twee van elk?

U denkt wellicht: waar gáát dit in vredesnaam over? Uw vraag is volkomen terecht. Hulspas legt het allemaal heel duidelijk uit, dus dat ga ik hier niet doen. Groot voordeel van zijn behandeling van de stof: het wordt heel duidelijk dat al die ’theologische’ vraagstukken, tot op de dag van vandaag van belang voor de christenheid, niet alleen op basis van de schrift, theologische geleerdheid en vrome gedachtegangen aan een antwoord zijn gekomen, maar dat ook véél te grote ego’s van keizers en bisschoppen daar een niet geringe bijdrage aan hebben geleverd.

De doodgewone, ordinaire geschiedenis van macht, intriges en kuiperij komt in deze theologische geschiedenis uitgebreid aan bod en ook deze keer schuwt Hulspas de voetnoot niet voor de sappige details die hij in zijn hoofdlijn geen plek kon geven.

Foto: Adolf Hitler (foto Bundesarchiv) via Wikimedia copyright ok. Gecheckt 20-09-2022

Adolf Hitler en het christendom

8 september 2018 , 08:00 , door Marcel Hulspas

LONGREAD - Het academisch ‘ eerherstel’ voor Adolf Hitler heeft inmiddels ook Nederland bereikt. Vorig jaar liet David King in zijn boek Het proces tegen Hitler zien hoe de dictator-in-spe op meesterlijke wijze de rechtszaak gebruikte als een podium om zijn ideeën ideeën een wijd verspreiding te geven, en hoe hij daarbij als oorlogsveteraan zeer succesvol een beroep deed op de conservatief-nationalistische krachten in zijn land.

In datzelfde jaar verscheen Het verboden boek van Ewout Kieft, waarin deze historicus zijn bewondering voor de heldere directheid en het cynische inzicht van Hitler niet onder stoelen of banken stak. Hitler was geen gek en Mein Kampf was niet (waarvoor het zo vaak wordt versleten) onleesbaar. Het was vooral een ‘sluw’ werk. Passages die hij eerder belachelijk vond, bleken bij herlezing ‘een stuk sluwer en efficiënter in elkaar te zitten’ dan hij had gedacht.

En nu is er dus Mijn strijd. De nieuwe vertaling van Mario Molegraaf, en van commentaar voorzien door historicus Willem Melching. Hij komt eigenlijk tot een andere conclusie. ‘Zelden,’ schrijft hij in de inleiding,

was een politicus zo openhartig over zijn bedoelingen als Adolf Hitler. Mein Kampf laat zich namelijk lezen als een blauwdruk voor het beleid van het nationaalsocialisme na de machtsovername van 1933.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Keizer Theodosius en zijn zoons Honorius en Arcadius (© Livius.org)

Naar eeuwen van duisternis

12 februari 2018 , 08:00 , door Marcel Hulspas

RECENSIE - Ze hadden het er liever helemaal niet over. En als het dat toch moest, spraken ze verhullend over ‘de huidige omstandigheden’. En over de dreiging van ‘de tiran’. De laatste Atheense filosofen voelden bij het woord ‘christendom’ alleen maar een diepe weerzin.

Het christendom, de tiran, had eeuwenoude tempels verwoest. De christelijke ‘gieren’ en ‘cyclopen’ hadden de beelden van de goden omvergehaald, ze hadden priesters vermoord, bibliotheken op straat gesmeten. En natuurlijk, dat tuig had in 415 de grote filosofe Hypatia vermoord. Na dat gruwelijke voorval waren tientallen Alexandrijnse filosofen hun toevlucht gezocht in het nog ‘heidense’ Athene. Maar ruim een eeuw later deelde de tiran ook dáár de genadeklap uit. Keizer Justinianus besloot dat de Academie, de laatste filosofische school, gesloten moest worden. Korte tijd later vertrokken Damascius, het laatste ‘hoofd’ van die school, samen met zes collega’s, naar het oosten, naar Perzië. Ze hadden gehoord dat de Perzische koning Khosru een tolerant en belezen man was.

De sluiting van de School van Athene, in 529, is ook het slothoofdstuk van Eeuwen van duisternis van Catherine Nixey. Met nauwelijks verholen woede beschrijft Nixey (dochter van een uitgetreden monnik en dito non) de ‘triomf’ van het christendom. Een triomf die gepaard ging met een ongekende vernietiging van cultureel kapitaal. Tempels, badhuizen, scholen, plus alles wat daarin aan ‘afgodsbeelden’ en ‘demonische kennis’ te vinden was, werd grondig vernietigd.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Closing Time | Sint-Nicolaas

5 december 2017 , 21:00 , door Jona Lendering

Het zal u vermoedelijk niet zijn ontgaan dat morgen de sterfdag is van Sint-Nicolaas, een heel heilige maar overigens wat obscure bisschop uit Myra in het zuidwesten van Turkije. Hij geldt als de beschermheilige van

kinderen, zeelieden (in een duobaan met de Moeder Gods), vissers, kuipers, slagers, pasgetrouwde stellen, studenten (in een duobaan met Thomas van Aquino), kooplieden, bankiers en dieven (maar dat is hetzelfde), prostituées, officieren, hoteliers, gevangenen, ongehuwde vrouwen met een partnerwens, Amsterdam en de Amsterdammers, Rusland en de Russen, Griekenland, de Grieken en de Griekse marine, alle steden en dorpen in de wereld die ‘St. Niklaas’ heten, of iets wat daarop lijkt, iedereen met een naam die is afgeleid van ‘Nikolaas’ en meer in het bijzonder van de gehele mensheid.

De theologische discussies waarin hij een rol zou hebben gespeeld, zijn vergeten en inmiddels irrelevant. Niettemin heeft het feest nog enige waarde. De Nieuwe Catechismus van Sint-Nicolaas die ooit op Sargasso stond, legt het uit:

Sinterklaas is in de eerste plaats een feest voor volwassenen, bedoeld om hen te leren dat het goed is te geven aan hen die daarvoor niets terug kunnen doen. Daarom geeft het Sinterklaasfeest speciale aandacht aan kinderen.

Hierboven vindt u een hymne uit de oosterse kerken, waar Sint-Nicolaas iets van zijn middeleeuwse statuur heeft behouden.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Jodenbekering

4 maart 2017 , 11:00 , door Jona Lendering

RECENSIE - Gisteren is in Nijmegen Ewoud Sanders gepromoveerd, die u wellicht kent als de journalist die elke week op de achterpagina van het NRC Handelsblad een leuk stukje schrijft over de geschiedenis van deze of gene uitdrukking. Hij kan daar zoveel over vertellen omdat hij beschikt over een enorme database van gedigitaliseerde boeken, waaronder titels die nog niet aanwezig zijn in de Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren. Ik ken niemand – full disclosure: ik ken hem dus – die beter begrijpt hoe digitalisering de zoektocht naar informatie van karakter heeft doen veranderen. Sanders zijnde Sanders heeft hij ook dáár leuk over geschreven: Slimmer zoeken op het internet.

Zijn zoekvaardigheid moet de nieuwe doctor in de neerlandistiek van pas zijn gekomen bij het schrijven van zijn proefschrift, dat is gewijd aan christelijke jeugdliteratuur over “jodenbekering”: verhalen dus over joodse kinderen die het christendom als religie aanvaarden. Wie mocht denken dat zulke boekjes zeldzaam zijn of behoren tot een ver verleden, vergist zich: Sanders brengt niet minder dan zevenenzestig protestantse en dertien katholieke verhalen in beeld, en de jongste (Izaks zoektocht naar de Vredevorst door C. van Rijswijk) dateert uit 2014. Het jaar erna verscheen de zesde druk van M.H. Karels-Meeuses De zoektocht van Lea, dat gewoon leverbaar is. Het genre is springlevend.

Foto: Marie (cc)

Islamisering en kerstening in Indonesië

27 december 2016 , 11:00 , door Christian Jongeneel

Afgelopen zomer was ik voor het eerst in ruim tien jaar terug in Tomohon, een dorp (inmiddels een stad) in de Minahasa, een christelijk gebied in het noorden van het Indonesische eiland Sulawesi. Om vijf uur ’s ochtends werd ik uit mijn bed gebruld door de plaatselijke kerk. De kerk deed dat om de moskee voor te zijn.

Veertig jaar geleden, toen ik er als kind opgroeide, was dit ondenkbaar. Tomohon was christelijk gebied en het handjevol moslims hield zich koest. Nu zijn er meer moslims. Het gaat namelijk goed met de Minahasa en dus zijn er arbeiders nodig. Dat was vroeger al zo. Ons personeel kwam ook van het moslimdeel van Sulawesi.

De rivaliteit tussen christenen en moslims was hét gespreksitem. De taxichauffeur op het vliegveld was de eerste. “Wij Minahassers moeten meer kinderen maken, want anders worden we een minderheid”, begon hij te oreren zodra hij doorhad dat ik de taal sprak.

Ahok proces

Dezelfde rivaliteit speelt op een grotere schaal in het proces tegen Ahok, de Christelijk-Chinese gouverneur van Jakarta, die van blasfemie beschuldigd wordt. Vandaag wordt het proces tegen hem voortgezet.

Aanjager achter het proces is de FPI, een groep radicale moslimactivisten die bekend staat om het verstoren van bijeenkomsten en het vernielen van eigendommen als die niet islamitisch genoeg zijn (tenzij je ze betaalt om het niet te doen, uiteraard). De FPI was de aanjager achter een enorme demonstratie tegen Ahok, die uitgebreid de internationale pers haalde, in tegenstelling tot de iets kleinere pro-Ahok demonstratie een dag later.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doneer!

Mededeling