Bosnië-Hercegovina staat meer dan 25 jaar na de burgeroorlog nog steeds onder toezicht van de internationale gemeenschap. De Oostenrijker Valentin Inzko (links op de foto) was de afgelopen twaalf jaar de Hoge Vertegenwoordiger die moet toezien op de vredesakkoord dat op 14 december 1995 gesloten werd in de Amerikaanse stad Dayton. Volgens dit akkoord heeft de Hoge Vertegenwoordiger in het land nog veel te vertellen. Inzko voerde deze week eigenstandig en zonder tussenkomst van het parlement een wijziging in de strafwet in waardoor de ontkenning van genocide tijdens de burgeroorlog en de verheerlijking van veroordeelde oorlogsmisdadigers strafbaar wordt. Op overtreding komt maximaal vijf jaar gevangenisstraf te staan.
Inzko, die binnenkort plaats maakt voor de Duitser Christian Schmidt, kwam tot zijn beslissing nadat er in de Bosnische politiek geen overeenstemming bleek te vinden voor strafbaarstelling. De Servische politici bleven zich er tegen verzetten. Volgens de Bosnische Serviërs uit de Republika Srpska was de moordpartij in Srebrenica een ernstige misdaad, maar geen genocide. Premier Dodik van de Servische deelrepubliek, die op dit punt de steun heeft van moederland Servië, dreigde opnieuw met afscheiding. Om te beginnen blokkeren de politieke vertegenwoordigers van de Serviërs de gezamenlijke, nationale instellingen.
Bosnië-Hercegovina was van begin af aan een instabiele staat met drie politieke gemeenschappen, Serviërs, Kroaten en Bosniakken, die het nauwelijks mogelijk maken het land te regeren. De Hoge Vertegenwoordiger is feitelijk nog de enige garantie dat de boel een beetje bij elkaar kan worden gehouden. Inzko nam met zijn laatste stap een groot risico, maar hij zag kennelijk geen alternatief. “Gebrek aan erkenning, verantwoordelijkheid en genoegdoening voor slachtoffers van misdaden heeft vernietigende effecten op de maatschappij. Dit alles voorkomt een vredige en welvarende toekomst voor Bosnië-Herzegovina,” aldus Inzko. Maar in een omgeving waarin het verleden alles bepalend is voor de onderlinge verhoudingen gooit hij daarmee ook een knuppel in het hoenderhok.
'Dit moet nu stoppen'
De Hoge Vertegenwoordiger heeft wel aangevoeld dat zijn eenzijdig opgelegde wetswijziging de spanningen tussen de etnische gemeenschappen kan opvoeren. Zijn maatregel is niet gericht tegen een hele gemeenschap maar tegen individuen, verklaart hij:
Er zijn geen slechte naties. Dit zijn wetswijzigingen die bedoeld zijn om alle volkeren en burgers van Bosnië-Hercegovina te ontlasten. Personen die voor hun ernstige misdaden (door het Joegoslavië tribunaal, jvd) zijn veroordeeld , mogen niet worden geprezen, mogen geen openbare ruimtes op hun naam laten plaatsen of muurschilderingen ter ere van hen laten schilderen, ongeacht voor wie of tegen wie ze vochten. Door de schuld van individuen te erkennen, kunnen mensen zich ontlasten van de last van het verleden en verder gaan naar een veelbelovende toekomst(...) Iedereen wordt nu het slachtoffer van de verbale oorlogvoering over de interpretatie van de vorige oorlog, en dit moet nu stoppen! Het is belangrijk om te begrijpen dat er zonder waarheid geen gerechtigheid is, en zonder gerechtigheid is er geen broodnodige verzoening.”
Leegloop
Dayton bracht 25 jaar geleden vrede in Bosnië-Hercegovina maar daar is dan ook alles mee gezegd. Het land is verdeeld in twee deelrepublieken, de Servische en de Bosnisch-Kroatische Federatie. De laatste is dan ook nog onderverdeeld in kantons, met elk hun eigen regering. De landelijke regering wordt geleid door een roulerend driemanschap. Er is ook een gezamenlijk parlement, maar de deelstaten hebben ook een eigen parlement, een apart politiekorps, hooggerechtshof en staatsomroep. Verhuizingen na de oorlog hebben er toe geleid dat de verschillende delen etnisch homogener zijn geworden. Met aparte scholen voor elke gemeenschap waar jonge Bosniërs drie verschillende versies van de geschiedenis leren. De grootste verhuizing ging naar het buitenland. De bevolking van het land is in de afgelopen jaren met een kwart gekrompen. In een interview met Trouw, vorig jaar december, toonde Hoge Vertegenwoordiger Inzko zich niet gerust over de toekomst. In de eerste jaren na Dayton is er veel bereikt door aanhoudende druk van de internationale gemeenschap. Die druk moet nu weer worden opgevoerd, meent hij. Maar daar zijn nog geen tekenen van te vinden. Het land mag blij zijn dat de 'Dayton'-afspraken nog niet in de prullenbak zijn verdwenen en dat de internationale gemeenschap nog steeds bereid is een Hoge Vertegenwoordiger te sturen die de vrede moet proberen bewaren in een inmiddels qua etnische identiteiten totaal verdeeld land. Een recept voor geweld.
Pelješac
Donderdag middernacht opende buurland Kroatië met een geweldige vuurwerkshow een nieuwe brug van het vasteland naar het schiereiland Pelješac. Daardoor hoeven reizigers naar het zuiden van Kroatië niet langer twee grenzen te passeren (EU uit en EU in) op het kleine stukje land bij Neum, waar Bosnië aan de Adriatische Zee grenst. De brug is door de Chinezen aangelegd met EU-steun. Bosnië vindt het een inbreuk op zijn toch al minieme opening naar de zee. Voor Kroatië telt vooral het gemak van de toeristen die nu ongehinderd kunnen doorreizen naar Dubrovnik. Om Bosnië heen, het is in zekere zin symbolisch. Terwijl de omringende voormalige Joegoslavisch staten zich elk afzonderlijk ontwikkelen blijft Bosnië geïsoleerd en verarmd achter met de sluimerende, potentiëel gewelddadige restanten van de burgeroorlog.
De Nederlandse Burgeroorlog