Recensie | De hackers die Nederland veranderden

Ergens in het voorjaar van 1993 ging ik voor het eerste met mijn eigen aansluiting het internet op. Bij een van mijn opdrachten had ik er al mee gewerkt. Maar ik zag daardoor dat het meer zou kunnen zijn dan alleen iets om te mailen. Het was het artikel van Francisco van Jole in de Volkskrant die me attendeerde op de mogelijkheid die stap voor mezelf te zetten. Veel is veranderd sindsdien. En juist daarom is het nieuwe boek van Maarten Reijnders over die periode nu meer dan welkom. Het is trouwens helemaal geen saai geschiedenisboek geworden, integendeel. In een vlotte vertelling, zou bijna zeggen een page-turner, worden we aan de hand van persoonlijke verhalen van de latere sleutelfiguren door die tijd gesleurd. En vooral die persoonlijke achtergronden maakt het geheel bijna lezen als een avonturenroman waar je helemaal kunt opgaan in de helden en de schurken. Vanaf het hacken om gratis te kunnen bellen, via het inbreken op de computer van het RIVM naar het oprichten van Hack-tic als "blaadje" en van daaruit door naar xs4all, met tussendoor een internationaal uitstapje. Allemaal losse personen en verhalen die allemaal steeds weer samenkomen en ertoe hebben geleid dat Nederland als een van de eerste landen in de wereld breed privé gebruik van internet kon uitrollen terwijl het hacken nog even doorging. Maar tegelijkertijd lees je ook over de worstelingen van de instanties met hackers en dat hele internet. Ik vond het fascinerend om te lezen dat de activistische houding van veel beeldbepalende hackers zoals Rop Gonggrijp er eigenlijk toe heeft bijgedragen dat de wetgever niet gelijk in een draconisch met wetten dichttimmeren van alles wat online kwam is doorgeschoten. Nou ja, kort samengevat dus gewoon een lekker boek over een best wel bijzondere periode. En voor mij persoonlijk ook een boek dat heel veel herinneringen oproept. Van het aanschaffen van een tweede telefoonlijn thuis (want ik was voor niemand meer bereikbaar, oh... die rekeningen...) via een eerste IRL nl.muziek meetup op Lowlands naar mijn 15 minutes of online fame (veroorzaakt door de auteur van dit boek heel toevallig). Zonder dat hele internet had ik nooit mijn avonturen beleefd. En had ik ook niet al die mensen die ik in eerste instantie virtueel leerde kennen ooit in het echt ontmoet. Ik durf zelfs te zeggen dat internet me mijn bakkebaarden heeft bezorgd. Zonder was ik een onherkenbaar kantoorpikkie die bij IRL meetings pas als laatste gevonden werd. Er zit trouwens een klein stukje in het boek over hoe ooit het rapport van Traa online is gezet, tegen de wil van de SDU toen in, vanuit de overtuiging dat dit soort parlementaire rapporten voor iedereen toegankelijk moesten zijn. Dat was ik vergeten. Maar dat betekent ook dat de strijd voor open parlementaire data al in 1996 is gestart. En dat de acties hier van 2005 en 2007 reeds in een traditie stonden. Overigens is het dan nu, 27 jaar later, echt zo ver dat alle parlementaire data open is. Het boek eindigt wat somber. Van power to the people en information wants to be free is niet terechtgekomen wat men toen hoopte. Desinformatie en haat lijken nu het beeld te bepalen. Maar ik denk dat daarmee tekort wordt gedaan aan de enorme veranderingen die mede met het werk van de hackers op gang zijn gekomen. En ja, we zitten nog steeds in de groeipijnen fase. Maar we vergeten daarbij snel dat van alles al heel gewoon is. Om het maar weer heel persoonlijk te maken, mijn datadingetjes en grafieken zouden nooit in Noorse schoolboeken en een Australische sociaalwetenschappelijke publicatie terechtgekomen zijn zonder dat hele internet. Afijn, mooi boek voor een weekend in de komende wintermaanden.

Door: Foto: drosen7900 (cc)
Foto: CC BY-SA 4.0 Stephan Okhuijsen 2022 copyright ok. Gecheckt 19-12-2022

Recensie | De theorie van warmte van Hans Custers

RECENSIE - Opwarming van de aarde is al jaren een “hot item” in het nieuws en hier op Sargasso. Stevige dialogen over hoe het precies zit en hoe erg het nou is overal.
Maar aan alle huidige inzichten over het klimaat en de opwarming ging nogal wat vooraf.
In zijn boek “De theorie van warmte” neemt Hans Custers ons mee op een toegankelijke reis door het verleden van de klimaatwetenschap, vanaf de vroege 19e eeuw.

En hoewel al heel vroeg er inzichten ontstaan over het zogeheten broeikaseffect, zijn er ontiegelijk veel stapjes nodig voor we ergens na de Tweede Wereldoorlog echt serieus kijken naar de koppeling van de activiteiten van de mensen (met name CO2 productie) en de lopende en komende opwarming van de aarde.

En omdat klimaatwetenschap zelf een redelijk jonge discipline is, voert Hans ons via onder andere natuurkunde, scheikunde, geologie, meteorologie en paleontologie naar de wetenschap van dit moment.
Heel soms verliest hij mij als lezer daarin als hij iets te diep ingaat op heel specifieke nieuwe wetenschappelijke inzichten in een bepaalde periode. Maar de grote lijnen blijven wel goed volgbaar.
Het is ook leuk dat hij af en toe de wat meer persoonlijke kant van de interactie tussen de wetenschappers, en sommige inspirerende “amateurs”, wat ruimte geeft.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: (foto Jona Lendering (cc))

Fietsstad Amsterdam

Het zijn niet alleen de toeristen die het historische centrum van Amsterdam onbegaanbaar maken. Iets minder erg, maar daarom nog niet verwaarloosbaar, zijn de werkzaamheden aan de bruggen en kades. De verklaring voor het groot onderhoud is vrij simpel: decennialang zijn vrachtauto’s toegelaten in de binnenstad en dus zijn de straten langs de grachten inmiddels verzakt en op andere manieren kapot.

Het zal niemand verbazen die de eerste hoofdstukken leest van Fietsstad Amsterdam. Hoe Amsterdam de fietshoofdstad van de wereld werd van Fred Feddes en Marjolein de Lange. Jarenlang definieerde het stadsbestuur de toegankelijkheid van de binnenstad als bereikbaarheid voor het autoverkeer. Midden jaren zestig droomde men openlijk van een zesbaansweg op de plaats van de huidige Singelgracht. Voor fietsers was geen ruimte. Die waren te watervlug, te ongrijpbaar voor de planologen. Daarom heeft de IJtunnel geen fietspaden en is er nog altijd geen snelle fietsverbinding tussen de twee oevers van het IJ. Wat Feddes en De Lange niet noemen is dat de rijksoverheid jarenlang het automobilisme stimuleerde door zoveel mogelijk dienstplichtigen een rijbewijs te laten halen.

Erfgoed

Toch is Amsterdam geen autostad geworden. In plaats daarvan kun je er nu alleszins prettig op de fiets rondrijden. Niet zo watervlug als mogelijk, want er blijven toeristen en opgebroken straten, maar toch. Feddes en De Lange leggen uit hoe dat zo is gekomen en dat levert een vlot boek op. Eén factor is dat de stedelijke infrastructuur zich simpelweg niet leent voor autoverkeer. De Grachtengordel zó aanpassen dat je er vlot met de auto doorheen kun, betekent grootschalig asfalteren en daarmee vernietig je een aantrekkelijk stadscentrum. De erfgoedsector kwam dus in het geweer tegen de auto.

Boekrecensie | Ongevraagd advies

RECENSIE - Ester Naomi Perquin (spreek uit: perkwien), heeft een nieuwe dichtbundel uit, haar zesde: ‘Ongevraagd advies’. En wat is-ie (spoiler alert, want dit blijft een recensie natuurlijk) goed. De bundel is intelligent, geestig tot zeer geestig, ontroerend, venijnig, actueel, persoonlijk, troostend, divers, toegankelijk en, dat is me zelden bij een dichtbundel gebeurd: ik heb ‘m van voren naar achteren in één keer uitgelezen.
(Dude, 38 gedichten, zoveel is dat ook weer niet hoor, red.)

Het werk van Ester Naomi Perquin ken ik, want ik heb al die dichtbundels. En ik heb haar enkele keren zien optreden. Dus dit is geen objectieve recensie. Enkele van haar gedichten zijn bij mij favoriet. Het gedicht dat ze schreef toen ze Dichter des Vaderlands was: Staat. Een smeekbede die het goed doet bij een voordracht, lekker uitbundig en rellerig.

En er is een gedicht dat daar juist haast het tegenovergestelde van is. Dat staat in de gelimiteerde bundel ‘Lange armen’ Gedichten over de politie. Terug heet dat gedicht, het beschrijft de ervaring van een agent die ooit een klein kind niet heeft kunnen redden. Het verdronk. En soms overvalt hem dat. Vreet dat aan hem. Dat is gedicht is klein, pijnlijk, triest en goed geschreven. Ik wou maar zeggen, Perquin beheerst verschillende registers.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Maria Willems (cc)

Boekrecensie | La bande dessinée de DRS. P

RECENSIE - Onwaarschijnlijk, maar toch gebeurd: een gedicht in de hitparade. En de uitvoerende artiest was ook al zo onwaarschijnlijk: een wat oudere, stijve, bebrilde en gestropdaste, serieuze, doctorandus met ijzeren dictie. Een Fremdkörper in de popmuziek. En nog onwaarschijnlijker: 50 jaar later kent iedereen op z’n minst nog een fragment van die hit – en het refrein zeker. Dat kwam waarschijnlijk omdat het zo’n sterke tekst was, en ook zo Nederlands: wie heeft er niet op een veerpont gestaan en van de ene oever naar de overkant gevaren? En omdat de tekst zo onderkoeld geestig was, en licht filosofisch. De naam van hit was De veerpont, ook wel bekend als Heen en Weer.

Drs. P grossierde in scherpzinnige liedteksten, consequente rijmen en rake humor en dat alles droog voorgedragen.

Onlangs is er een stripboek verschenen waarin de gedichten, de teksten van de Drs. zijn verstript. Er is dus nu ook beeld bij het woord. La Bande dessinée de Drs. P, een boek met daarin tien gedichten van de doctorandus, die, zo te zien, steeds door een andere striptekenaar van afbeeldingen zijn voorzien. O, wacht nee. De illustraties bij de gedichten zijn door een en dezelfde tekenaar gemaakt: Frits Smid.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Recensie: Magda is overal – Christian Jongeneel

RECENSIE - In deze gastbijdrage recenseert Liliane Waanders de roman “Magda is overal” van onze eigen redacteur Christian Jongeneel.

Rotterdamse roman met allure

Pas aan het eind valt in Magda is overal van Christian Jongeneel alles op zijn plek. En alles is in het geval van Magda is overal veel. Kort samengevat laat Christian Jongeneel zien hoe een samenleving binnen een paar generaties van kleur kan verschieten, met alle positieve en negatieve gevolgen van dien. Centrale figuur in de roman is Dede Singh, die ook nog eens de uiterst onbetrouwbare verteller is van het eerste van de drie delen van de roman.

Broer en zus on the road

Dat eerste deel dat Magda heet, begint met de oma van Dede die even uit de dood ontwaakt, omdat de weg naar het hiernamaals versperd is. Daarmee lijkt de toon gezet van een onwaarschijnlijk verhaal, waarin Dede zijn tweelingzus Magda overal waar zij gaat en staat en vanwege haar vredelievende en multi-interpretabele verschijning op handen gedragen wordt, begeleidt en als haar bewaker optreedt. Dat bewaken is in zijn ogen hard nodig: menigeen waagt zich te dicht in haar buurt en dat dwingt Dede tot steeds gewelddadiger optreden. Haar carrière als model/vredesduif brengt broer en zus in landen die de cultuur al eeuwen in pacht hebben en in landen die op het punt staan het wereldpodium te betreden.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Vademecum van de islam

RECENSIE - VademecumAfgelopen maand werd me een exemplaar van het Vademecum van de islam toegestuurd met het verzoek of ik het zou willen recenseren.

De islam in 400 begrippen luidt de ondertitel en volgens de flaptekst is het boek bedoeld als naslag voor journalisten, studenten, beleidsmedewerkers en iedereen met een algemene interesse in een onderwerp dat steeds meer de actualiteit beheerst. Een praktische toepassing dus, die feitelijke informatie in kort bestek en overzichtelijk wil aandragen. Er hebben diverse arabisten en islamologen aan meegewerkt. Namen die ik trouwens geen van allen kende (maar dat zegt niks), of Hans Janssen moet een spelfout zijn met een ‘s’ teveel.

Zo’n project leek me geen overbodige luxe, dus toog ik aan het lezen. Om te beginnen de lakmoesproef van alle teksten over de islam:

taqiyya (p. 54). Daar werd inderdaad gezegd dat het een begrip uit de twaalver sji’a was. Sji’ieten mogen, als ze reden hebben om te vrezen voor lijf en leden of have en goed vanwege hun overtuiging, voorwenden geen sji’iet te zijn. De grenzen die aan dit instrument zitten, worden echter niet vermeld: terwille van dat voorwenden mag niet worden gedood en er mag ook niet worden meegewerkt aan het ontstaan van anarchie en rechteloosheid. Dat is een omissie. Dat soennieten tegenstanders zijn van taqiyya wordt wel aangegeven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 28-02-2022

HHhH: een heerlijk maar volkomen fout boek

Waarin de auteur de bestseller HHhH bespreekt, en hij lagen in het boek ontdekt die zelfs de schrijver waarschijnlijk niet begrijpt.

In Europa en Amerika, overal wordt het boek HHhH van de fransman Laurent Binet de hemel ingeprezen. Het boek over de waargebeurde aanslag van het Tsjechische verzet op de nazileider Heidrich is nog steeds een bestseller. Bij het lezen ervan vielen me echter een heel aantal dingen op die ik in geen recensie teruglas. Vandaar dat het mij de moeite waard lijkt om er nog één kritische recensie tegenover te zetten.

Feit en fictie

Binet veroordeelt aan het begin van zijn boek alle fictie, en doet dat af als “kinderachtig”. Daarbij heeft hij zichzelf de opdracht gegeven een boek te schrijven over alleen maar de feiten. In zijn woorden om zijn hoofdpersonen “recht te doen”.

Dit levert een flinke worsteling op, want natuurlijk zijn niet alle feiten over de aanslag op Heidrich en de verzetshelden bekend. Het uitgebreide verslag van deze worsteling, die het hele boek door blijft lopen, maakt het interessant.

Feit en mening

Goed, Binet wil zich dus beperken tot de feiten bij zijn beschrijvingen. Maar omdat de man wel degelijk een mening heeft, schrijft hij die er continu naast. Kijk, en dat vind ík nou kinderachtig. Waarom niet alle misdaden van de nazi’s beschrijven en de lezer zelf een oordeel laten vellen? De gruwelijkheden die hij beschrijft, zeggen meer dan genoeg.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Liever Holland dan heimwee

Vorig jaar was hij nog de ster van het Boekenbal, dit jaar verscheen postuum zijn essaybundel tijdens de Boekenweek. Hans Keilson, die vorig jaar op honderdeneenjarige jarige leeftijd overleed, schreef niet alleen romans en gedichten, hij schreef ook non-fictie. Samen met vertaler Piet de Moor maakte hij voor Uitgeverij Van Gennep een selectie uit zijn essays, boekbesprekingen, voordrachten en vakpublicaties.

Hans Keilson schreef in het Duits een klein, maar briljant oeuvre, dat vorig jaar door Van Gennep in Nederlandse vertaling werd uitgegeven. De auteur van Joodse afkomst vluchtte na zijn debuut in 1933 naar Nederland, zijn eerste boek werd door de nazi’s verboden. Na de oorlog bleef hij in Nederland wonen, hij werd psychiater en hield zich bezig met de begeleiding van getraumatiseerde Joodse kinderen.

Keilson was van mening dat fictie en non-fictie niet zonder elkaar kunnen en die opstelling wordt duidelijk bij het lezen van de essays. In de teksten wordt regelmatig teruggegrepen op gebeurtenissen die ook al eens in zijn romans zijn verwerkt. Doordat de essays in sommige gevallen bewerkingen zijn van toespraken of artikelen, die eveneens in de bundel zijn opgenomen, stuit je soms meerdere keren hetzelfde verhaal, maar storend of vervelend is dat niet. Het accent ligt iedere keer net iets anders en het geeft ook een inkijkje in het ontwikkelingsproces van de auteur. Door de herhalingen ga je je steeds meer thuisvoelen in het boek, sommige essays zijn behoorlijk complex, vooral de teksten hij voor zijn vakgenoten heeft opgesteld. In die gevallen is het prettig dat je al bekend bent met de kern van het verhaal, daardoor kun je als leek het vakjargon wel aan.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Boekrecensie – Niemand in de stad

Drinken, feesten, luieren. Typische studenten spelen de hoofdrol in ‘Niemand in de stad’, de tweede roman van Philip Huff. Maar onder het studentikoze laagje schuilt meer. Vaders en verliefdheid leggen de echte basis van de vriendschap tussen de drie hoofdpersonen bloot. Huff beschrijft subtiel maar pakkend hoe de keuzes die je maakt invloed hebben op een wereld die groter is dan het studentencorps.

In de trein naar wat tot twee jaar geleden mijn eigen studentenstad was, begin ik in ‘Niemand in de stad’. Verderop in de coupe zitten twee studenten in joggingbroek hun komende weekend te bespreken. Het is het perfecte decor om helemaal op te gaan in dit verhaal. Een dag later, in de trein terug, heb ik het boek alweer uit. Ik heb heimwee naar wat achter me ligt.

Studenten houden van jargon, ‘Niemand in de stad’ staat er dan ook bol van. Het zorgt ervoor dat je direct wordt meegetrokken in de besloten omgeving waar de jongens in leven. Die omgeving bestaat uit het ‘maagdenhuis’, zoals het Amsterdamse herenhuis waar de leden van dispuut Vondel wonen, heet en de sociëteit van het Amsterdams Studentencorps (ASC). Hoofdpersoon Philip, een brave jongen met een vriendinnetje uit zijn schooltijd, verandert onder invloed van zijn vrienden Matt (type vrouwenversierder) en Jacob (type intellectueel) in een echte corpsstudent. Huff weet deze verandering te beschrijven zonder al te uitgebreid in te gaan op smakeloze ontgroeningspraktijken die in studentenverhalen meestal het ontstaan van een vriendschapsband beschrijven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende