Geluk (1): de koning en het bruto nationaal geluk

Maandag 20 maart was het de ‘Internationale Dag van het Geluk.’ Ter gelegenheid daarvan werd onder auspiciën van de Verenigde Naties het World Happiness Report 2017 uitgebracht. Naar aanleiding hiervan brengt Sargasso een aantal artikelen over geluk, de manieren waarop onderzoekers dat trachten te meten en de conclusies die we daaruit kunnen trekken. De overheid is geen geluksmachine volgens Mark Rutte. In zijn optiek is ons land al een 'fantastisch, en gaaf land'. Hij zegt nog net niet dat Nederland af is, maar vindt het bevorderen van geluk geen overheidstaak. Tegelijk kun je constateren dat beleid wel degelijk van invloed is op geluk; het gaat immers om 'kwaliteit van leven'? En omgekeerd: misschien zijn gelukkige mensen ook tevreden mensen die gezonder en levenslustiger zijn? Dat kan dan weer (om iets te noemen) schelen in zorgkosten en arbeidsverzuim. Economie en/of ‘het goede leven’? Maar met geluk kunnen economen meestal niet zoveel. Het speelt een marginale rol in politieke discussies. Met een paar procent economische groei kunnen Rutte en Dijsselbloem thuiskomen; dat is meet-, schaal- en incasseerbaar. Maar hoe verkoop je een paar procent groei van geluk? Als je vindt dat de politiek vooral in dienst staat van de economie en het bedrijfsleven dan is geluk inderdaad iets wat je maar lekker in je vrije tijd moet doen. Ben je van mening dat politiek ook draait om wat de Arjo Klamer in zijn boek 'In Hemelsnaam' 'het goede leven' noemt, dan liggen de zaken toch anders: Willen we goed leven in een goede samenleving - en wie wil dat niet - dan gaat het niet in de eerste plaats om geld, iets economisch dus, maar om iets sociaals, zeg vriendschap, zorg en aandacht, en uiteindelijk vooral om iets cultureels of spiritueels, ofwel om iets wat zin geeft aan het leven. Daarmee wil ik niet beweren dat de economie er niet toe doet. Alleen kan de economie nooit het doel zijn, dat waar het leven om draait. Het is niet meer en niet minder dan een middel. Dus moeten we buiten de economie opereren om dat wat echt van waarde is te verwezenlijken. Niet een sterke economie of een doeltreffende overheid bepaalt de kwaliteit van het leven, maar en vitale en krachtige samenleving.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Joanna (cc)

Euro is splijtzwam, geen bindmiddel

INTERVIEW - Terwijl de Trojka het IMF de deur wijst en de Zuid-Europese landen steeds verder wegzakken, richt men in Brussel stapje voor stapje een bankenunie op. Wat is er aan de hand in Europa? En wat is de toekomst van de euro?

Ik spreek erover met Arjo Klamer, hoogleraar culturele economie en bekend criticus van de euro. Eerder dit jaar was hij samen met onder meer financieel geograaf Ewald Engelen en historicus Thierry Baudet betrokken bij Burgerforum EU: een burgerinitiatief met een oproep tegen ‘de sluipende overdracht van bevoegdheden aan de EU’ en voor een referendum wanneer een overdracht zich toch voordoet.

Maar dat was niet de eerste keer dat Klamer zich uitsprak tegen de euro. Al voor de invoering sprak hij zijn zorgen uit over de nieuwe munt. In 1992 schreef hij zijn eerste kritische column over de euro voor de Volkskrant getiteld “Europese spooktrein”, waarin hij uitlegde waarom een gemeenschappelijke munt niet zou gaan werken. De krant wilde het in eerste instantie niet plaatsen omdat het ’te radicaal’ was. De column werd uiteindelijk toch geplaatst en Klamer kreeg een storm van kritiek over zich heen.

Wat zag u toen aan de euro wat andere mensen niet zagen?

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Paniek is besmettelijk

Dit is een gastbijdrage van Paul Teule, promovendus in de economie en filosofie.

4 mei bood een lesje collectieve paniek. Een man roept iets onverstaanbaars, iemand naast hem reageert net iets te emotioneel, iemand daarnaast schrikt daar weer van en voilá: een paniekgolf. Volgens hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk is paniek besmettelijk. We kunnen er niets aan doen, ons instinct maakt dat we eerst vluchten, en dan pas nadenken. “En als een mensenmassa eenmaal in beweging is er geen houden meer aan. (…) Een vluchtende massa veroorzaakt dan weer zijn eigen paniek,” aldus Vonk. Tragisch. En fascinerend.

En nu naar Griekenland. We stemmen toch maar in met de reddingsboei van 110 miljard euro, want, zo roepen er velen, er is ‘besmettingsgevaar’. Rentevoeten in Spanje, Portugal, Ierland klimmen tot angstige hoogten. Net zoals op 4 mei iemand ‘bom, bom, vlucht!’ riep, wordt ook hier de angst vakkundig gevoed. IMF-baas Strauss-Kahn spreekt van besmetting, OESO-chef Gurria spreekt zelfs van ebola. En dan moet je drastisch gaan snijden, want, zo zegt Jan Kees de Jager, “zachte heelmeesters maken stinkende wonden.”

Nu is het niet zo dat er niets aan de hand is. Spanje heeft een hoge (private) schuldenlast (178% van BBP), hoge werkloosheid (20%), en een zwakke exportpositie (die niet met devaluatie kan worden verbeterd). Maar toch bestaat de besmetting vooral uit angst. Als iedereen bang is, ben jij het ook. Op grond van de ‘echte’ cijfers in Spanje blijven geloven, is naïef gekke henkie gedrag zoals ook Arjo Klamer stelde bij RTL Z.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.