De geruchten over Wouter Bos als mogelijke volgende minister van Financiën steken behoorlijk de kop op de laatste tijd.
Dat zorgt er bij een deel van de bevolking voor dat ze lichtjes beginnen te rillen en kreten slaken als “Een linkse minister op financiën, die gaat alleen maar geld uitgeven! Daar gaat ons gezonde financiële beleid.“.
Het is een mantra die regelmatig terugkomt. Links in de regering zorgt voor verhoging van de uitgaven en de schuld.
Nu moet u weten dat in het tegenspreken van deze mantra men regelmatig verwijst naar een roemrucht stuk op Sargasso met de titel “Staatsschuld, Begrotingstekort en de Linkse Kabinetten“. We kunnen gerust zeggen dat dit postje bovenaan de lijst met meest geciteerde stukken van ons staat (buiging naar DP).
Met het opkomen van het gerucht leek het me wel verstandig even een korte update te geven op dat postje. Het is immers alweer anderhalf jaar oud.
Kort maar krachtig. Balkenende III laat een EMU schuld achter van ongeveer 52.9% van het BBP en een begrotingsoverschot van net boven de 0% van het BBP. De huidige staatsschuld is moeilijk te vergelijken met het oude lijstje omdat de methodiek ons niet meer bekend is.
Ik stel voor dat u het stuk en vooral ook de commentaren eens goed doorleest voordat u weer uit uw slof schiet.
Als extra gratis dienst heb ik even de wijzigingen in schuld en uitgaven op jaarbasis vanaf na WOII in een grafiekje gestopt, met de kabinetten erbij. Rood betekent deelname van de PvdA (of SDAP).
Het is moeilijk leesbaar, dat geef ik toe. De variatie is te sterk om een duidelijke lijn te trekken.
Hier tevens de ontwikkeling van de staatsschuld en de uitgaven in absolute cijfers (miljoenen euro’s) over dezelfde periode:
Daar wordt ook wel duidelijk uit dat de variaties eigenlijk zeer beperkt zijn.
Conclusie is dat je nauwelijks een conclusie kan trekken. Maar de uitspraak dat links voor meer schulden zorgt, valt ook niet hard te maken.
NB: De jaren 2000 tot 2005 zijn omgerekend. De bereking van uitgaven en schuld is namelijk gewijzigd met de invoering van de EMU.
Update: JSK was zo aardig een andere gegevensset aan te leveren waardoor het mogelijk was zaken te normaliseren en op jaarbasis af te zetten tegen het BNP. Dan krijg je de volgende grafiek met de overheidstekorten en de overheidsconsumptie (onderste balk geeft aan kabineten met PvdA=Rood ander blauw):
Reacties (43)
Wat vooral opvalt is de negatieve score van den Uyl en de positieve score van Lubbers I vwb. schuldenontwikkeling.
Ach, het effect van politieke signatuur in Nederland lijkt me van geen betekenis. Met een ruw statistisch oog naar bovenstaande tabellen kijkend zie ik geen significante verschillen. “Kok” heeft toen en Zalm heeft nu een hoogconjunctuur op de conto
.
Wel fraai dat ik dit zo kan aanschouwen, dank @Steeph en DP (hij leest mee, vast wel:)
Als piepklein doorvoerland varen we mee op de golven van economiën met een zekere omvang..our drivingforce, no more no less.
@TRS: volgens mij scoort, zonder de hele discussie opnieuw te moeten voeren, Van Agt juist negatiever als het gaat om de groei van de schuld. Bedenk dat het om groei in aantal procenten gaat, en Van Agt gedurende een groot aantal jaren een hoog percentage schuld heeft, hoger nog dan Den Uyl, en dus ook steeds meer schuld maakt.
Daar staat tegenover dat Van Agt wèl de uitgaven relatief binnen de perken heeft gehouden (zonder ze echt te verlagen, dat heeft alleen Kok kennelijk gedaan), maar dit lijkt dus niet direct positieve gevolgen te hebben gehad op de groei van de staatsschuld, wat kan worden verklaard door tegenvallende economie of door verlaagde belastingen, waardoor de inkomsten net zo goed dalen.
De conclusie van Steeph dat er geen algemene conclusie uit te trekken valt lijkt me over het algemeen wel terecht.
Ik blijf het toch uitermate vreemd vinden dat het hoger onderwijs al 10 jaar fors aan het bezuinigen is, en als je nou toch ziet hoeveel meer staatsinkomen en staatsschuld erbij gekomen is…
En de trend in andere dienstsectoren is ook wel: veel minder service tegen een stuk hogere kosten.
O N B E G R I J P E L I J K
Ach, dit soort grafiekjes zegt niet zo heel veel inderdaad. Ook al omdat er wellicht sprake zou kunnen zijn van een zgn. varkenscyclus, waarbij de effecten van beleid op de staatsschuld pas zichtbaar worden in een volgende periode. Ik denk dt je in algemene zin wel degelijk kunt zeggen dat er bij ‘links’ meer nadruk wordt gelegd op herverdeling en consumptieve overheidsuitgaven (sowieso heeft links een voorkeur voor een relatief grote overheid) , en dat ‘rechts’ over het algemeen voorstander is van minder herverdeling (wat met name gebeurt door consumptieve overheidsbestedingen) en een kleinere overheid.
“Ik stel voor dat u het stuk en vooral ook de commentaren eens goed doorleest voordat u weer uit uw slof schiet.”
Waarom al deze moeite en dan het rendement (afgeleid van marktrente) op staatsobligaties vergeten in je gravures? Heb je al een aardig deel van de blauwe lijn verklaard.
Die rooie lijn zegt dat het kabinet Den Uyl er nog zin an had toen de economie al structureel in begon te zakken. (De prijs van ingezet beleid komt trouwens altijd pas een paar jaar later naar boven.) Daar heeft Wiegel nog jaren plezier van gehad.
(Accu van kennis, was het toch?)
Het leuke van dit soort grafieken is natuurlijk dat iedereen er wel iets in kan zien dat hij graag wil zien. Wat is er leuker dan je vooroordelen weer eens bevestigd krijgen?
@mescaline: 10 jaar? Maak er maar ruim 20 van.
Kortom: het maakt niet uit wie minister van Financiën is, een rooie of niet, de staatsschuld loopt altijd op, in welk kabinet dan ook.
@ Mescaline, 4:
Niet onbegrijpelijkg, gewoon [url=http://nl.wikipedia.org/wiki/Wet_van_Baumolde Wet van Baumol[/url]
De Wet van Baumol dus.
ik begrijp niet dat als het % toename staatsschuld in grafiek 1 ongeveer 0 is, de eerste afgeleide (RC) van de staatsschuldcurve in grafiek 2 ongeveer 10000/jaar oftewel 10000/280000×100% = 3,5% is
Altijd leuk om dit soort stukjes te lezen. Overigens stond gisteren al in nu.nl dat Wouter
@cole: iets specifieker aangeven waar volgens jou een probleem zit graag. Ik ben je even kwijt.
daar ging wat mis. Aanvullend:
Bos bedankt heeft voor het ministerschap.
Bos als minister van financiën lijkt mij niet zo gek. Ten eerste is hij gekwalificeerd, hij was staatssecretaris op dit departement. Ten tweede kan hij op die positie veel bereiken. Balkenende blijft toch in zijn torentje zitten als het spannend wordt. We hebben daardoor de laatste jaren overwegend een Zalm-beleid gehad. Balkenende is niet verder gekomen dan normen en waarden ten tijde van de VOC.
Ik acht de kans ook aanwezig dat BOS op die positie zal uitgroeien tot een van de groten. Zoals Duisenberg, Ruding, Kok en Zalm. Uit de diverse politieke richtingen dus.
@Scilvn #11
Ik heb van economie niet veel kaas gegeten, maar is een land dus per definitie op een gegeven moment bankroet volgens deze wet?
@Larie Mee eens
Economische groei is hier niet meegerekend. Het blijkt dat in tijden van groei linkse partijen het vaak goed doen. De bevolking krijgt dan wellicht de houding/ overtuiging dat er wat geld te verdelen valt. In tijden van achteruitgang zullen rechtse en liberale partijen vaak bezuinigen op de collectieve sector. In beide gevallen zal dan het effect (overschot of tekort) klein zijn, maar welke partijen zijn dan eigenlijk het moedigst?
Daarbij moet je niet vergeten dat links onderling erg verschilt. Ik ben geen fan van de PvdA, maar wel zo eerlijk om toe te geven dat die partij economischer denkt dan de SP of GL. Het economische beleid van de PvdA nu en ten tijde van Kok is ook niet gelijk aan het economische beleid van de PvdA van Den Uyl.
Al met al een ontnuchterend plaatje dat gebaseerd is op feiten en niet op aannames. Goed gedaan!
@Manolo, 17:
Uhm, goede vraag, maar ik heb niet eens economie op de middelbare school gehad. Ik lees de economie bijlage in de krant weleens.
Ik denk dat de productiviteitsstijging in de industrie ook niet eeuwig is. Op dat moment zou je stabilisatie kunnen krijgen. Maar dat is een wilde gok.
Het hangt er een beetje vanaf hoe je hiet ziet. De cijfers laten eigenlijk alleen zien dat een rooms-rood kabinet niet noodzakerlijkerwijs geld over de balk smijt. Over wat een geheel links kabinet zou doen, of een kabinet met een radicaler linkse partij als de SP erin i.p.v. de PvdA vertellen de cijfers niet. Om op basis van deze cijfers te concluderen dat “linkse kabinetten” geen geld over de balk smijten is daarom m.i. veel te kort door de bocht. Verder geldt in de politiek net als bij beleggen dat in het verleden behaalde resultaten geen garanties voor de toekomst bieden.
Al met al denk ik dat een coalitie PvdA/CU/CDA op zich wel een sluitend economisch beleid zal voeren. Ik ben dan ook niet zo bang voor Bos op financien. Maar ik ben wel opgelucht dat er geen kabinet SP/PvdA/GroenLinks mogelijk was, want dan was het financieel helemaal mis gegaan vrees ik.
Misschien kun je ook een plotje maken met de economische groei erin. Die kan misschien de verandering in staatsschuld verklaren op momenten dat er geen verandering in de uitgaven plaatsvindt.
Maar de conclusie is terecht denk ik: er is geen pijl op te trekken, en al helemaal niet dat “links” meer uitgeeft.
Maar de kiezer heeft dat volgens mij wel graag zo: in economisch goede tijden, gunt men de medemens best wat (meer solidatiteit -> “links” wint) terwijl als het tegenzit, iedereen op zn eigen terp kruipt (neo-liberaal -> “rechts”).
@Sir:
Dat is de theorie, maar in de praktijk komt het niet zelden voor dat de VVD een voorkeur heeft voor belastingverlaging zonder overheidsverkleining (a la de Amerikaanse Republikeinen).
@Manolo:
Zolang de economie minstens even snel groeit als de staatsschuld: niet.
Ohja Steeph: waarom heb je in godsnaam nominale ipv reeele cijfers gebruikt voor de staatsschuld? Zo lijkt het alsof de overheid in vijftig jaar van niks naar gigantisch is gegaan, terwijl vanaf het begin van de 20e eeuw de overheid al aan het groeien was.
@JSK: Omdat ik online geen reeks nominale cijfers voor de staatschuld vanaf 1946 kon vinden.
@JSK: Meer in algemen zin is het opvallen hoe beroerd weinig samenhangende informatie er online te vinden is over staatsschuld, begrotingstekorten, uitgaven, etc….
@Steeph:
Nee, dat bedoel ik niet. Het niet gebruiken van reeele cijfers overdrijft de groei van de staatsschuld en de overheid.
@JSK: zoals die wet op wiki geformuleerd is blijft het aandeel van overheidsuitgaven als percentage van het BNP groeien. Als dat zo is zou je inderdaad verwachten dat landen “failliet” moeten gaan, al is het alleen maar omdat de overheidsuitgaven dan in principe ooit 100% van het BNP zouden moeten bereiken.
De onwaarschijnlijkheid van die geberutenis doet mij echter vermoeden dat ofwel de wet van Baumol redelijke onzin is, ofwel dat hij op wikipedia onjuist geformuleerd is.
Uh, leg uit.
De cijfers komen overigens uit de statline database van het CBS.
Ah… natuurlijk check ik nooit wikipedia-links. Je weet toch.
Okee: volgens jouw grafiek is de omvang van de overheid tussen 1946 en nu verhonderdvoudigd. Maar, de geldhoeveelheid is in de tussentijd ook aardig toegenomen: vroeger kon je nog wat kopen met een dubbeltje, nu niet meer. Dus, zonder de cijfers te deflateren (en, volgens mij staan er ook wel deflatoren op statline :p) overdrijf je de reele groei van de overheid. Dat is munitie voor diegenen die beweren dat we in een communistisch land leven. ;-)
@JSK: Ah, op die voet. Ja, dat was ik ook van plan initieel. Maar ik kon geen inflatiecijfers van voor 1963 vinden. Dat maakt het dus nogal lastig.
Echter, er vanuit gaande dat de inflatie een redelijk constant verloop heeft, gaat het er in deze grafieken meer om de jaar op jaar vergelijking. Die kan redelijkerwijs nog wel uitgevoerd worden toch?
Iemand inflatiecijfers van voor 1963?
Wat het natuurlijk niet heeft. De inflatie is gaanderweg van toegenomen tot de jaren ’70, en is vanaf halverwege de jaren ’80 (sinds EMS-II) afnomen tot het lage Duitse niveau. Hmmm.. via de universiteit heb ik de IMF database, ik zal je wel iets sturen.
please do. Maak ik wel een aangepaste versie. Benieuwd hoe die er uit gaat zien.
Jan des Bouvries: na die bekende knee jerk reactie, leg ons nog even uit waarop die vrees feitelijk gebaseerd is?
Ben dan meer geinteresseerd in de schuld tov van het bbp, daar zou toch wel wanbeleid uit moeten blijken.
@18 Jimmy: Think again, read and weep.
@Siquo: Vergelijken met het BBP staat in het oorspronkelijke stukje van DP. Probleem daarmee is ook alweer dat de wijze van berekenen in de loop der tijd is aangepast vanwege de emu-normen.
@ Siquo
Misschien ben ik te lui of te dom, maar wat bedoel je precies? Jouw link brengt me bij toekomstverwachtingen van diverse politieke partijen.
Het enige wat ik impliceer is dat er meerdere factoren een rol kunnen spelen in historische cijferreeksen die van tijd tot tijd een andere (meer of mindere) invloed hebben. Ik spreek bij deze opmerking geen een keer een partijvoorkeur uit en dat wil ik ook bewust niet doen.
Maar goed, nogmaals Steeph goed plaatje.
@federatiedernederlandse bamihapvouwers.nl
Simpel: een socialer Nederland betekent ook een Nederland waar de overheid meer geld uitgeeft aan sociaal zwakkeren. Door uitkeringen, subsidies, etc. Dat hoeft niet te betekenen dat de overheid ook netto meer geld uitgeeft, want zolang er ook meer inkomsten zijn, bijvoorbeeld door verhoging van de hoogste belastingtarieven, e.d. houd je balans. Dat is in feite het ideale socialistische systeem: een gesloten financiele structuur waarin de overheid een zeer actieve rol speelt in de herdistributie van rijkdom.
Tot op zekere hoogte werkt dit prima en is het ook nastrevenswaardig. Natuurlijk moeten er basisvoorzieningen zijn voor iedereen en natuurlijk moeten de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.
Mijn vrees echter is gebaseerd op de situatie waarin het systeem doorslaat. Een situatie waarbij de hogere uitgaven van de overheid zo hoog worden dat er aan de bovenkant te veel geld binnengehaald moet worden. Dit leidt tot verslechtering van de concurrentie positie en het wegnemen van de incentive hard te werken om veel geld (en daarmee ook veel belastinginkomsten) te verdienen. Dat leidt weer tot een afremming van de economie en daarmee een afname van de totale welvaart in het land, waardoor de herdistributie alleen maar moeilijker wordt. Een visueze cirkel die alleen maar versterkt wordt door een steeds grotere mate van verzet aan de bovenkant in de vorm van corruptie, belastingontduiking en kapitaalvlucht. Als tijdelijk lapmiddel kan dan bijgeleend worden door de overheid en daarmee het gesloten financiele systeem losgelaten. Dit is echter een schijnoplossing omdat de rentelasten de begroting alleen nog maar verder drukken.
De kunst is nu om een goede balans te vinden. Bij een rooms-rood kabinet denk ik dat dat wel goed zit. Bij ‘all-left” kabinet met de SP als grootste partij erin ben ik bang dat het fout gaat.
@21: Dat klinkt frappant onlogisch in mijn oren! In tijden van economische problemen zijn er meer mensen afhankelijk van de overheid (de herverdeling waar #5 het over heeft en die eerder door “links” dan door “rechts” gerealiseerd wordt), waardoor er meer mensen links zullen stemmen. Bij economisch gunstige tijden kunnen meer mensen zichzelf bedruipen en zien dus niet de noodzaak van overheidssteun in en stemmen rechts.
De door JSK geleverde gegevens zijn binnen (waarvoor dank) en verwerkt tot een extra grafiekje. De kleine variant ziet er beroerd uit, maar de volledige versie is interessant.
Omvang overheid (uitgaven) en tekorten op jaarbasis worden nu afgezet tegen het BNP van dat jaar.
Dan krijgt Den Uyl toch een grotere klap.
geef nu maar toe; grafieken maken is niet je sterkste eigenschap.
DP!
Je leeft!
Ik had je niet herkend met je nieuwe bril!
”Bij economisch gunstige tijden kunnen meer mensen zichzelf bedruipen en zien dus niet de noodzaak van overheidssteun in en stemmen rechts.”
Dat is een typisch gevalletje van generalisatie in de familiekring omdat je toch iemand moet zijn van de hoed en de rand. Graag je bewijsvoering !
@RS en SI goeie links thx
Met deze grafieken is niets mis DP.