Romana Vrede is zwart…vooral zwart

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

COLUMN - We trappen de week af met een gastbijdrage: een column van Liza Leistra.

Op een verjaardag van mijn vader, kort na de eeuwwisseling, waren wat vrienden aanwezig die net als hijzelf Nederland nog volkomen wit hebben gekend. De generatie 1920 en daar omtrent. Mensen die tijdens een sporadisch bezoek aan Amsterdam niet konden wennen aan zoveel zwart om hen heen. Het waren geen racisten, maar toch ontsproten bij tijd en wijle de meest vreemde gedachten en uitlatingen aan hun brein.

Friezinnen

Mijn vader was een belezen mens, doctorandus sociale geografie, bereisd en verre van bekrompen. Toch maakte hij zich druk over de houdbaarheid van lange blonde Friezinnen, het type vrouw dat hij het liefste zag. Hij gruwde van het idee, dat de Nederlandse bevolking ooit wellicht volledig mokkakleurig zou worden. Een kleur die hij overigens zelf behoorlijk benaderde, omdat hij zoveel in de tuin werkte.

Als jongeman, toen zijn haar nog zwart was, werd hij vaak aangezien voor Zuid-Europees, wat hij zelf verklaarde als de invloed van de Spaanse overheersing. Hij trouwde ooit met zo’n Friezin en maakte er van mij daarom ook een. Van mij mocht zijn toekomstangst direct gerealiseerd worden, want net als mijn moeder viel ik ook op donkerkleurig schoon.

Ze spreken allemaal Nederlands

Tijdens het gezapige samenzijn met wat gebakjes kwam het gesprek weer eens op immigranten. Ik was te druk met mijn dochter om alle tot in den treure herhaalde statements te volgen, maar ineens vroeg een vrouw aan mijn dochter, of er veel buitenlandse kinderen op haar school (MLK/ZMLK) zaten. Het bleek over zwarte en witte scholen te gaan. Mijn dochter antwoordde van niet, wat met enige teleurstelling werd ontvangen.

Zij vervolgde: “Ze spreken allemaal Nederlands en wonen in Nederland.” Irritatie zet bij mij altijd de haren recht overeind en de toon op snauwen, maar ik hield me in: “Er zitten veel gekleurde kinderen op haar school, als je dat bedoelt,” zei ik “maar zij ziet geen kleurverschil. Zo heb ik haar opgevoed. Mensen kunnen namelijk allerlei kleuren hebben, afhankelijk van hoe lang ze worden geacht in de zon te kunnen zitten.” Daarmee had ik het gesprek gedood.

Eenmaal in de auto kwam mijn dochter erop terug. “Wat een rare vraag was dat! Gayani is toch Nederlands, ook al is ze geadopteerd?” Inmiddels woont de dochter op zichzelf en heeft een vriendin met een Turkse naam en eentje die een hoofddoek draagt. Het zal haar worst zijn, welke roots iemand heeft, als hij maar aardig is. En dat zijn dan allemaal mensen met een lichte verstandelijke beperking en vaak autisme. Maar wat is beperkt, vroeg ik me drie dagen geleden weer eens af.

De Wereld Draait Écht Door

In DWDD van 13 september riep Matthijs van Nieuwkerk tegen Romana Vrede, genomineerd voor de Theo d’Or voor beste actrice voor haar rol in ‘Race’: “Je bent de eerste zwarte actrice, die wordt genomineerd!” Ik gleed van mijn niet erg comfortabele bank van verbazing. Zo, dus ik heb tussen mijn vader en mijn dochter gezeten om de wereld te verbeteren, om te zorgen dat mijn kinderen hun opa negeren als het om kleuren gaat en om ze te leren, dat de huid van de mensheid een pallet van kleuren is, al naar gelang de hoeveelheid zon die deze moet kunnen verdragen…én dán komt er zo’n domkop op tv, die de gevierde actrice tegenover zich vooral ziet als zwart, maar niet als een acterende vrouw. Waar deed ik het allemaal voor?

‘Ik wil het hebben over vier mannen…

Romana zelf had er schijnbaar ook moeite mee, al ging ze er perfect mee om. Ofschoon ze bereid was toe te lichten, hoe het inmiddels is gesteld met het aandeel van ‘zwart’ in de theaterwereld, liet ze met haar mededeling ‘Laat me met rust, ik ben gewoon een actrice’ duidelijk weten, dat ze die zwarte promotierol niet erg ziet zitten. Ook de benieuwdheid naar haar speech, als zij zou winnen, vindt ze vrij irritant: wat zou ze zeggen over zwart/wit, over racisme, over seksisme…? “Ik wil het hebben over vier mannen…”

De wijze waarop van Nieuwkerk de kleur van deze actrice in euforie uitschreeuwde was een geweldige manier om al mijn goede werk en dat van zoveel ouders naar de knoppen te helpen. De fixatie op het feit dat Romana Vrede zwart is, galmde door heel Nederland. Het gesprek ging niet over haar verdiensten als actrice, haar spel, haar kwaliteiten, de argumenten van de jury, maar over haar huidskleur.

Romana zal er niet blij mee zijn als zij wint en de geschiedenis ingaat met wellicht de kanttekening dat zij won, omdat een zwart persoon die prijs ook maar eens moest winnen. Of zoals Matthijs van Nieuwkerk met zijn euforie doet voorkomen, dat het eindelijk een zwarte actrice is gelukt goed werk te presteren, alsof we het over een onderontwikkeld soort mens hebben. Of dat iedere andere zwarte tot nu toe werd uitgesloten vanwege zijn kleur. In alle gevallen heeft hij ervoor gezorgd, dat de nadruk is komen te liggen op alles wat niets met de nominatie te maken mag hebben, en níet op alles wat daar wel toe heeft geleid, namelijk de kwaliteit haar acteerwerk. Waar had hij het over moeten hebben, als Romana wit was geweest, lesbisch of transgender?

Lachen om een scheet

Het lachen om een scheet in DWDD heeft me al vaker doen afvragen wat het gemiddelde IQ van de makers van het programma is, maar ik weet het nu zeker: onder ZMLK niveau. Gelukkig is Romana een nuchtere, humorvolle vrouw, die de bevestiging van haar kunnen al heeft gehad van collega’s, publiek en regisseurs. “Het is geen wedstrijd,” zegt ze “het is mijn werk!”

Toevoeging redactie: Romana Vrede en Hans Croiset zijn gisteren de winnaars geworden van de Theo en Louis d’Orprijzen.

Reacties (26)

#1 hemaworstje

deze reactie is verwijderd wegens schelden zonder inhoud

  • Volgende discussie
#2 Spam

@1

Zeiken om het zeiken

Hou daar dan eens mee op dan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 KJH

Het probleem zit ‘m natuurlijk in de ‘vermeende’ hypocrisie: mensen beoordelen op kleur zou een groot, kwaniticeerbaar probleem zijn op het moment dat ze bij de deur van de disco geweigerd worden (een negatief fenomeen), en geen enkel probleem als er een prijs wordt uitgereikt (een positief fenomeen). Concentreer je je op de mate van positiviteit van iets, of op het feit dat er in beide gevallen een kleurkaartje langs iemands gezicht wordt gehaald (wat op zich ook totaal onwetenschappelijk is)?

Iets soortgelijks zie je bij homoseksualiteit: du moment dat er een wetenschappelijke, of niet zo wetenschappelijke ‘verklaring’ komt voor wel of niet aangeleerdheid / aangeborenheid van homoseksualiteit (maakt eigenlijk niet uit hoe het kwartje valt), dan kun je dat of positief benaderen (‘zie je wel. ik kan het niet helpen. Het is aangeboren’), of negatief (‘oh noes. Nu gaan ze testen ontwikkelen en foetusen aborteren’). Het verandert niets aan het ontdekking zelf, maar de beoordeling ervan is alle kanten op te sturen. Leuk voor de columnisten, natuurlijk, die kunnen weer in de pen klimmen (ook hier: geeft niet welke kant ze aanhangen). Maar eigenlijk zegt je positie in dit hele ‘debat’ helemaal niets over het fenomeen, maar alles over jezelf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Mozzarella

Tegenwoordig is het niet meer progressief om dingen te zeggen als ‘I don’t see color’ of ‘I don’t see race’. Je ontkent daarmee namelijk iemands cultuur en verleden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Lennart

@4: Nee, dat begrijp je verkeerd. Overigens is dat niet zo raar, want rechtse propagandisten doen hard hun best om dit verhaaltje in stand te houden. Echter, het gaat niet om cultuur, maar om het erkennen van maatschappelijke achterstanden. Als je geen kleur ziet, dan zie je ook niet dat kleur invloed heeft op die achterstanden. Nou ja, dat is precies wat rechtse mensen natuurlijk willen: ongehinderd discrimineren en denigreren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Jos van Dijk

De gevaarlijke kanten van identiteitspolitiek worden nog onvoldoende erkend. Als in de politiek ideologische argumenten en een morele beoordeling van gedrag worden vervangen door een focus op biologische of anderszins onveranderlijke kenmerken van mensen leidt dat tot verdeeldheid en conflict.

Zie ’Being in time’ van Gilad Atzmon:

Tragically, ID politics is a vey dangerous political game. It is designed to pull people apart. It is there to introduce conflict and division. ID politics doesn’t offer a harmonious vision of society as a whole. Quite the opposite, it leads to an increasingly fractured social reality.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Jona Lendering

@1: Hè, kan het even wat minder? “Hersenscheet”, “zeiken om het zeiken”… Je hoeft het niet met iemand eens te zijn om beleefd te zijn, toch?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Krekel

@6: Er zijn honderden prominente intellectuelen van divers politiek pluimage die stukken hebben geschreven met min of meer hetzelfde oordeel over ‘identiteitspolitiek’, vorige maand bijvoorbeeld Mark Lilla nog prominent in de Volkskrant, dus waarom je (juist op dit onderwerp) iemand aanhaalt die een reputatie geniet van antisemiet en Holocaustontkenner is me niet helemaal duidelijk? …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 KJH

@5:

Echter, het gaat niet om cultuur, maar om het erkennen van maatschappelijke achterstanden.

Buh. Alsof de mate waarin iemand ‘maatschappelijk is achtergesteld’ wel objectief kan worden vastgesteld.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Lutine

De zaak is niet zo moeilijk als het lijkt. De mens zoekt in de ander wat hij zelf is. Wie gewend is naar het uiterlijk te kijken zoekt als blanke man andere blanke mannen als spiegelbeeld. Als je in 1920 geboren bent is het niet zo vreemd om je aan blanke mannen te spiegelen. Vrouwen deden tussen haakjes er ook wat minder toe in die tijd. Wie naar het innerlijk kijkt, die spiegelt zich aan andere zaken. Ik als blanke man spiegel me liever aan de zwarte -hoffelijke- Obama, dan aan de blanke -horkerige- Trump. (nog los van politieke opvattingen) Dan krijg je een ander perspectief in je leven. Om mij aan vrouwen te spiegelen is nog weer een tikje lastiger. Vrouwen zijn wezenlijk anders dan mannen. Vrouwen zijn er dan ook voor gemaakt om mij als man qua instelling te veranderen. En vice versa uiteraard.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Jos van Dijk

@8: Het gaat mij om het standpunt. Ik zie nu dat hij omstreden is. Maar doet dat iets af aan zijn kritiek op identiteitspoltiek?
Iemand als eerste aanspreken op zijn of haar huidskleur past in de trend om mensen in eeuwig onveranderlijke hokjes te plaatsen. Dat is een rem op de sociale cohesie in een samenleving, zegt Atzmon. Wat is daar mis mee?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Henk van S tot S

@7:
Je hebt wel een punt!

Ik wil niet verder gaan dan Matthijs van Nieuwkerk een labbekak te noemen, die een “hap snap programma” presenteert, waar te veel veel onderwerpen aan bod komen, die ook nog eens oppervlakkig worden behandeld.
Een enkele keer zie ik we eens een flard, via een nieuwssite en dat is meer dan genoeg ;-)
Genoeg offtopic.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Aaarhus

Ik ben het hartgrondig met de strekking van het stuk eens. Het is met name onder linkse would be-intellectuelen tegenwoordig weer helemaal bon ton om mensen als vertegenwoordigers van een bevoorrechte danwel benadeelde groep te zien, in plaats van als individu. Frank Boeijen, doe er iets aan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Kacebee

die net als hijzelf Nederland nog volkomen wit hebben gekend

Dit is een anglicisme en daarmee een anachronisme.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Joost

@14: Ah, ik moet iets uit het verleden dus ook omschrijven in de taal van die tijd?

Dat wordt nog leuk met de vroege Middeleeuwen

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Bismarck

@15: Mag Jona zijn stukjes allemaal in Latijn aanleveren ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Gwen

Kleurenblindheid is een mooi streven, maar dat kan denk ik pas nadat we eerst gaan begrijpen wat kleur is, namelijk dat het niet slechts een kwestie is van pigment of zonlicht, maar dat mensen allerlei ideeën (ook wel vooroordelen, positief dan wel negatief, genoemd) aan kleur verbinden. Je kind bijbrengen dat kleur er niet toe doet lijkt me helaas in deze tijd gewoon niet genoeg: je zou ook moeten vertellen waarom kleur er in onze maatschappij voor veel mensen wél toe doet, en dat kleur een relatie heeft met sociale status en achterstelling. We moeten kleur dus inderdaad eerst gaan zien.

En waarom zou Romana Vrede er niet blij mee zijn dat wordt benadrukt dat ze de eerste zwarte vrouw is die de prijs wint? Als je dat er niet bij vertelt dan denken we misschien allemaal dat het niet zo bijzonder is, dat alle groepen evenredig vertegenwoordigd zijn bij het winnen van prijzen terwijl dat niet zo is (zie ook elk jaar weer discussie over Oscars etc.).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Gwen

@11: Ik ben het eens met (een deel van) de kritiek op identiteitspolitiek, maar misschien moeten we er ook voor waken elke keer als kleur (of gender of seksualiteit) wordt benoemd dat af te doen als identiteitspolitiek? Er kan goede reden zijn, in het kader van het streven naar meer gelijkheid, om dat te benoemen. En ik krijg steeds meer de indruk dat zeggen dat iets identiteitspolitiek is, ook een strategie (van vooral rechts) is om een bepaald standpunt af te serveren (niet dat ik jou daar van beschuldig, laat dat helder zijn :)).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Louis

@18: Je maakt één en ander nogal diffuus. Waar het om gaat is beleefd zijn tegen elkaar. Dat is iets anders dan respect tonen. Ik streef al lang niet meer naar kleurenblindheid, ik streef naar culturele introspectie waarbij de anthogobisyidche cijfers bloot komen zonder dat je jezelf in de gevarenzone hoeft te geven. Ik bedoel maar: Ik haat negers en Joden omdat Marokkanen, Turken en andere moslims die dat ook doen redelijk acceptabel te noemen is. Zeg nou zelf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Lennart

@11: Het probleem van dat hele identiteitspolitiek-verhaaltje is dat er een beeld wordt geschept waarin vooral Linkse partijen dit zouden doen. Maar dat is niet waar. Linkse partijen reageren over het algemeen op rechtste partijen die met identiteitspolitiek beginnen. Bijvoorbeeld, het is volslagen kolder dat Links de Islam zou verdedigen. Wat Links doet, is opkomen voor de vrijheid van godsdienst, omdat rechtse partijen die willen afschaffen.

Maar het is een hardnekkig verhaaltje. Neem dat gedoe over genderneutrale toiletten; dat is begonnen om dat rechtse republikeinen ergens in de VS transgenders wilden pesten door hun toiletbezoek moeilijker te maken. Volkomen terecht zijn de Linkse partijen de transgenders gaan verdedigen, maar door rechts wordt dat natuurlijk weer geframed alsof Links met identiteitspolitiek zou zijn begonnen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Gwen

@19: Ah ja, je maakt een en ander een stuk duidelijker zo, dank je.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Louis

@21: Graag gedaan! Ik ben ten alle tijden bereid om met microagressie cultureel gemankeerden naar het goede toe te drijven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Louis

@7: Zeikert.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Joost

@Louis: Het zou in ieder geval al mooi zijn als de zinsopbouw grammaticaal correct zou zijn. En pssst

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 Louis

@24: Grutjes, spuit elf heeft ook wat te zeggen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Joost

@25, Nee, mijn handle was Spuyt12

  • Vorige discussie