Recensie Zomergasten 2016 | Hedy d’Ancona

Foto: Zomergasten 2016 - Hedy d'Ancona

RECENSIE - Als blikken konden doden, dan waren wij tijdens deze aflevering van Zomergasten 2016 met Hedy d’Ancona vermoedelijk getuige geweest van de moord op Thomas Erdbrink. Het was na het fragment waarin Joop Admiraal zowel zichzelf als zijn dementerende moeder speelt. Erdbrink en d’Ancona spraken over de verzorging die d’Ancona (of ‘Hedy’ moet ik eigenlijk zeggen, laat ik, om haar een plezier te doen, maar louter haar voornaam gebruiken, dat heeft ze wel verdiend) op zich had genomen nadat haar geliefde, de kunstenaar Aat Veldhoen, een herseninfarct had gehad.

Hedy had net verteld hoe vanzelfsprekend deze zorg was geweest en hoe goed Aat, naar omstandigheden, was hersteld en dat hij geestelijk nog volledig in orde was, toen Thomas haar de vraag stelde of er een moment was geweest dat er door haar hoofd had gespookt of ze haar geliefde nu misschien zou moeten helpen om op een waardige manier uit het leven te stappen. En terwijl hij die vraag aan het formuleren was, kwam die blik.

Het zweet brak me uit. Die mondhoeken die richting het voorgeborchte wezen, dat kapsel dat als een donderwolk rond haar hoofd hing en die half geloken ogen die dwars door Thomas Erdbrink heen boorden, terwijl hij zijn vraag al struikelend tot een goed einde probeerde te brengen. Ze hield de blik toen hij uit gestruikeld was nog even vast, om ‘m even te laten voelen wat voor debiele vraag hij had gesteld. Ze had eerder gepleit voor het recht om je eigen leven op een gewenst moment voortijdig te beëindigen, niet het leven van een ander. Eigenlijk had Thomas haar gevraagd of ze even had overwogen om haar man te vermoorden, zoals Rein van Bemmelen in het derde fragment van de avond (uit: Zij moet eerst) dat bleek te hebben gedaan met zijn vrouw Lucie. Naar aanleiding van dat fragment had Hedy al prima duidelijk kunnen maken welk standpunt zij innam in de euthanasiewet, maar kennelijk was het Thomas nog niet duidelijk genoeg. 

Niet veel later kreeg ik het nog een keer erg warm. Het was na het fragment van O Amor Natural, waarin documentairemaakster Heddy Honigmann gewapend met de erotische gedichten van Carlos Drumond de Andrade bejaarde Brazilianen interviewt over hun seksuele herinneringen. Nadat hij haar heeft gevraagd over haar huidige seksleven, brengt Thomas een stukje poëzie in herinnering over de film Turks Fruit dat Hedy in haar boek had opgenomen. Thomas leest het stukje voor. En terwijl hij voorleest over Erik die het verschil niet kent tussen neuken en beuken, kijken wij naar Hedy die hem met diezelfde dodelijke blik blijft doorboren. Het stukje poëzie bleek niet van haar hand. Hedy vond Turks Fruit wel een mooie film, ze had het stukje in haar boek opgenomen om te laten zien hoe sommige van haar mede-feministen er in stonden. ‘O’, zei Thomas, ‘dan heb ik het verkeerd begrepen.’

Het hoort inmiddels wel een beetje bij het Zomergasten-gevoel. Dat je het zo nu en dan even een beetje warm krijgt. Omdat de interviewer zijn gast niet helemaal goed aanvoelt. Of omdat er in de voorbereiding iets misgegaan is. In dit geval zou het wel een redacteur zijn geweest die dit stukje had uitgekozen om te laten zien hoe haar feministische zusters van weleer waarschijnlijk tegenover de poëzie van Drumond de Andrade hadden gestaan. En die eerste faux pas had te maken met de bekende Zomergasten-aandoening van de interviewer die een antwoord in gedachte heeft dat zijn gast maar niet wil geven.

Zo bleef Thomas ook maar vragen naar het verlies van Hedy’s vader en wat dat voor haar had betekend. Misschien had Hedy daar ook wel een beetje om gevraagd door de Oscar-winnende animatie Vader en Dochter van Michael Dudok de Wit te tonen, waarin een vader met een bootje weggaat en de dochter jaar in jaar uit blijft terugkeren naar de plek waar zij haar vader voor het laatst zag. De vader van Hedy was een niet religieuze jood die haar moeder had verlaten, naar Amerika was gegaan en daar was getrouwd en een kind had gekregen. Maar aan het begin van de Tweede Wereldoorlog kwam hij met vrouw en kind terug naar Nederland, terug naar zijn grote liefde. Vrouw en kind werden bijna onmiddellijk opgepakt en vermoord, haar vader stierf tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. Thomas wilde weten hoe je invulling geeft aan dat gemis van een vader. En hoewel Hedy al een paar keer had uitgelegd dat haar strijd voor gelijke rechten haar manier was om dat gat te vullen, bleef Thomas maar vissen naar iets wat hij wilde weten, maar kennelijk niet te weten kwam.

Los van deze kleine frustraties was het een aangename aflevering van Zomergasten. Niet al haar keuzes waren even verrassend (het fragment met Joop Admiraal, de film van Michael Dudok de Wit en Koot & Bie die Nederland opdelen in Grieksel, Tunesingen en Blankstad had ik volgens mij allemaal al wel eens langs zien komen in Zomergasten), maar ze vormden wel de perfecte aanleidingen om haar leven en opvattingen uiteen te zetten. Als hogepriesteres van de Linkse kerk heeft ze ongetwijfeld voor de nodige opwinding gezorgd, maar daarover leest u elders maar. Wel fijn dat ik de Wir schaffen das-speech van Angela Merkel eens in z’n geheel heb gezien, zodat ik nu weet dat ‘Wir schaffen das’ geen stoere peptalk was, maar een oprechte poging om de mentaliteit weer te geven waarmee Duitsland het vluchtelingenprobleem aan zou moeten pakken.

Wil ik het tot slot nog even over de ouderdom hebben. Daar ging het immers ook vaak over. Ouder worden beviel haar wel, zei ze. Maar het zou nog leuker zijn als ze het gevoel zou hebben dat ze zelf over haar leven zou mogen beschikken. Zolang ze nog helder van geest is, blijft ze leven alsof ze alle tijd van de wereld heeft. Over dat ouder worden, wilde Thomas ook allemaal dingen weten die Hedy hem niet kon vertellen, omdat ze iets anders vond dan hij dacht dat ze vond. Misschien kwam het doordat er bij Thomas zelf onlangs een knop is ingedrukt nu hij veertig is en hij ineens begrijpt niet alle tijd van de wereld te hebben. Of doordat het hem maar niet lukte om je in plaats van u te zeggen. Aan het slot van de uitzending bleek hij er toch vrede mee te hebben dat zijn gesprekspartner niet gebukt leek te gaan onder de nabijheid van haar naderende einde. Hij vroeg haar hoe ze zo optimistisch bleef. Los van de dipjes die ook zij had, telde Hedy haar zegeningen en deed ze alles in het besef dat ze door de mazen van lot was geglipt door te leven in deze tijd, in dit land, in dit lichaam.

Reacties (10)

#1 Tom van Doormaal

Het kost mij moeite om te bedenken waarom het gesprek met niet erg boeide.
Het was mogelijk de voorbereiding van Thomas Erdbrink. Ik was jong studentje toen ik door de hooggeleerde Misset op het artikel van Joke Kool werd gewezen in de Gids.
Daar moet ik bij zijn, dacht ik, en vergaderde ten huize van Ties Prakken over de oprichting van MVM.
Maar het hoe en waarom van die golf? Het stuk in de Gids werd niet genoemd, de naam van Joke Kool ook niet.
Waar kwam die feministische golf nu vandaan? Was het de afrekening van de baby boom met de meelopers uit W.O.2? In Duitsland speelde dat een rol, maar bij ons?
Zo heb ik meer herinneringen. Aan collega Ed van Thijn, waarmee Hedy jaren leefde. Zijn naam viel één keer. Aan de stedelijke vernieuwing, die iets heel anders was als de stadsvernieuwing. Daar ging het wel over.
Maar de vraag wat er nu was misgelopen in de migrantenproblemen leverde weer weinig of niets op. En de koppeling naar vandaag ook niet: oorlogsvluchtelingen brengen ook hun tegenstellingen mee, uit de gebieden waar het oorlog is. Hoe gaan wij daar mee om?
Doen we dat goed?
Hedy is intelligent genoeg om boeiende verhalen te kunnen vertellen over de afgelopen decennia. Daartoe had ze geprikkeld moeten worden. Ze is ook ijdel genoeg om het veel over zichzelf te hebben. Dat had moeten worden afgeremd.
Een goede gast, maar een matig gesprek.

  • Volgende discussie
#2 Karin Spaink

Erdbrink betoont zich helaas een slecht interviewer. Vragen of ze Joods is opgevoed – terwijl haar vader niet religieus was, en haar moeder niet Joods. Interessante opmerkingen niet oppakken. Nergens doorheen prikken. Nergens op doorgaan. Zonde, zeker bij zo’n interessante vrouw.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Lennart

@2: Ja, ik heb nu drie keer Erdbrink gezien, en ik vind hem niet zo’n goede interviewer. Ik vond hem al een rare keuze; hij heeft vooral ervaring in de schrijvende pers, maar voor zover ik weet niet als interviewer. Het lijkt net alsof hij geen gesprek aan het voeren is, maar een vragenlijstje afwerkt.

Jammer, ik vond zijn werk in Iran juist heel erg goed.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 beugwant

De VPRO doet er goed aan er voor de toekomst naar toe te werken dat het presenteren van Zomergasten een kroon op iemands werk wordt, in plaats van een opstapje in de carrière. Minimaal iemand van zestig. Je hebt dan wel het risico dat zo iemand een beschreven blad is, maar je weet ook wàt er op dat blad staat. Tegenover kaliber moet je niet een snotneus met een katapult zetten.
Wie weet zitten we dan weer op het puntje van onze stoel, zoals indertijd met de serie Nauwgezet en Wanhopig van Wim Kayser.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 th.balvers

Je vraagt je af: heeft Zomergasten wel een interviewer nodig? Het is zoals het nu al jaren/weken gaat eerder een hindernis, een ergernis. De formule zou kunnen zijn dat een fragment de inleiding vormt op de monoloog die de gast afsteekt, eventueel voor een medegast, een vriend/vriendin.

Erdbrink slaagt er niet goed in om een vraaggesprek te voeren. Ik denk niet dat het aan zijn voorbereiding ligt, maar hij is nu eenmaal meer reporter. En dat doet hij goed vanuit Iran. Maar om gedurende drie uur lang een boeiend vraaggesprek te kunnen houden wordt meer vereist.

Ik zou denken dat als de thema’s bekend zijn – en bovendien ook nog de biografie- er wel meer prikkelende, kritische vragen gesteld kunnen worden. Dat gebeurde onvoldoende. Erger: de plank werd soms flink misgeslagen. Daar waar hij de joodse achtergrond, feminisme, de zelfdoding, dementie, multiculturele samenleving, opkomst populisme moest bespreken, bleef hij knullig steken in oppervlakkigheden.

Het was wel een sympathieke ontmoeting, want drie uur lang confronterend gesprek met als rode draad ” wie wil er gelijk hebben” is niet om te verdragen. Beide personen hebben op eigen wijze warmte en charme. Je zag wel bij Hedy dat ze politica is. Zo indringend praten en formuleren op basis van weloverwogen (geselecteerde feiten en argumenten) dat ze haar doel bereikt.

Van de drie uitzendingen was deze het beste om vol te houden. De filmfragmenten -op de animatie na- kende ik al.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Frank N. Stein

Ik heb het idee dat de VPRO bij de zoektocht naar een presentator vaak gaat voor de noviteit dan naar presentatoren die ook bewezen hebben te kunnen interviewen. Zeker de laatste jaren zijn het mensen die nauwelijks ervaring hebben met interviews afnemen (voor de camera), of zelfs met het presenteren van een programma. Dan mag het nog zo’n verrassende keuze zijn, ik zie liever iemand die weet wat hij/zij doet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Prediker

@6 Het zijn de laatste jaren nogal eens mannen die net een mooie en succesvolle reportageserie hebben gemaakt, zoals Jelle Brandt Corstius, Jan Leyers en dus nu Thomas Erdbrink (zie voor een lijstje: hier).

Soms pakt dat niet onaardig uit, altijd is er kritiek, maar een tv-interview afnemen is een vak apart, dat wordt vaak onderschat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Arjan Fernhout

Hedy d’Ancona beschouw ik een beetje als mijn oudere zus en verder ben ik het niet eens met mijn eigen tijd. Aan wat er allemaal uit de mond van Thomas Erdbrink kwam heb ik nauwelijks gelet. Dat laatste ligt aan mij. Ik heb me een pantser aangeschaft tegen de publiciteitsgeile J.Pauw (what’s in a name?), puntenscorer S.Kockelmann (tracht interviewers van BBC-Hardtalk te immiteren en faalt) en toiletjuffrouw R.Hauer van schijthok Geenstijl voor superburgers (die niet weten dat ze vooral voor politici een nuttige functie vervullen). Om iets aan deze malaise te doen (voor zover ik er naar kijk) zou men moeten beginnen met reclame bij de NPO te verbieden. Een volk die zich dit laat aandoen vertoont weinig zelfrespect. Volk en spelen. Sensatie trekt nu eenmaal meer volk dan informatie. Adverteerders zijn tuk op sensatie. Iig heb ik minder last van kromme tenen dan Max Molovich en reageerders.

Thomas Erdbrink had aan activiste Hedy kunnen vragen of zij in Brexit een soort 60-er jaren protest ziet tegen een nieuw soort autoritarisme: financiele discipinering. Daar volgt wetgeving uit die de Engelse lower class (zo wordt in Engeland nog gesproken; een bekend politicus zei recent dat hij zich nu meer ‘middle class’ dan ‘lower class’ voelt. Zonder ironie of andere bijbedoelingen) harder treft dan de uitvoering van wetten onder regie van Asscher, Klijnsma, Van Rijn et al met gevolgen voor minder kapitaalkrachtigen in Nederland. Niet zozeer uit mededogen, maar meer uit economische overwegingen. Uit veel polls blijkt dat mensen hun geld vasthouden, hetgeen ook niet helpt om de werloosheidscijfers te drukken. Thomas Erdbrink had aan politica Hedy kunnen vragen wat zij vond van de opmerkingen van Yanos Varoufakis die stelt dat de sociaal-democratie haar functie als bruggenbouwer heeft verloren, zelfs dat zij haar doodvonnis over zichzelf voltrok toen ze in 2008 steun gaf aan de ‘socialisering’ van private schulden. Dat niets gedaan wordt aan financiering op CDO/CDS (collateral damage obligations/credit default swindels) basis. Dat de democratie vervaagt als de helft van de winst uit de financiele sector komt; winst zonder iets te produceren. De vraag is of jongeren nog wel willen vechten voor democratie en hun eigen vrijheid. Sociaal geografe/archeologe Hedy is een expert in hoe al die vrijheid in al die historische laagjes en de transformaties van die laagjes tot stand is gekomen.

En buiten genoemde ten toon gespreide expertise was er genoeg humane aandacht (Hebron, vrouwen in Afrika, vader-dochter) om het geheel tot een onderhoudend avondje tv te maken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Arjan Fernhout

@8: Oeps. R.Hauer moet uiteraard R.Castricum zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 jan paas

Ik heb het interview met Hedy d’ Acona met genoegen gezien. Wat Hedy te zeggen had vond ik erg goed. Jammer dat de manier van interviewen het vuurwerk regelmatig in de kiem deed smoren. Ik denk dat Erdbrink geen slechte interviewer is maar dat hij zich te veel heeft laten leiden door het leeftijds- en niveauverschil met een zwaargewicht als Hedy d’ Acona. Erdbrink zou in zijn manier van interviewen wat meer souplesse moeten tonen en de overgang naar een ander onderwerp minder bot kunnen brengen. Thomas zou wat rustiger in zijn stoel kunnen gaan zitten en wat minder krampachtig moeten doen. Dat zou al een hele verbetering zijn. in zo een lang gesprek is het belangrijk de geintervieuwde persoon, zeker iemand als Hedy, af en toe meer ruimte te geven wellicht ten koste van de tijd die is ingepland. Het aantal onderwerpen of de duur van de fragmenten zou ook beperkt kunnen worden.
ik realiseer mij dat het altijd makkelijk is om kritiek te hebben op een voorstelling waar ik niettemin met plezier naar gekeken heb. Ook af en toe met een beetje leedvermaak!

  • Vorige discussie