COLUMN - Respectvol zijn, vooral in gesprek blijven, openingen zoeken en die benutten – het zijn prachtige voornemens en gloedvolle woorden, maar tamelijk nutteloze uitgangspunten wanneer het over het bestrijden van extreemrechtse politiek gaat. ‘Gut, vertel ons eens wat u eigenlijk tegen migratie, homoseksualiteit, vluchtelingen, niet-christelijke religies, vrouwenrechten en internationale verdragen heeft? Misschien dat we dan tot een beter onderling begrip kunnen komen.’

Een kind begrijpt dat dat contraproductief is. Maar wat dan wel?

Afgelopen week las ik Will Storrs The Unpersuadables; de titel laat zich het beste vertalen als De onovertuigbaren. Het boek bestaat uit essays waarin hij de werking van het brein verkent, met name hoe we omgaan met informatie die ons niet uitkomt, en reportages waarin hij vrij genoeglijk optrekt met mensen die allerlei extreme opvattingen aanhangen. Hij ontmoet een creationist die zeker weet dat de aarde 7000 jaar geleden is geschapen, een wetenschapper die zich radikaal verzet tegen de notie van klimaatverandering, een veroordeelde Holocaust-ontkenner die een Stormfront-babe als pr-medewerkster in dienst heeft, en extreem sceptische mensen die elkaar meer napraten dan Storr lief is.

Mensen verwerken informatie makkelijker wanneer die past bij wat ze toch al vonden, constateert Storr. We zijn ongelooflijk goed in selectief luisteren, onszelf achteraf goedpraten, onze instincten en ingevingen na afloop van klinkende theoretische rechtvaardigingen voorzien, kortom: in het recht praten wat krom was. En ergens maakte Storr ineens een opmerking die me diep trof: voor sommige mensen zijn hun opvattingen hun identiteit dusdanig sterk gaan bepalen, dat ze zich niet langer afstand kunnen permitteren tussen zichzelf en hun ideeën. Dat maakt alles waarmee ze het niet eens zijn, meteen tot een bedreiging. In debat gaan betekent voor hen dat ze zich verharden, zich sterker terugtrekken in een ijzeren gelijk.

In this way, each side tells a conflicting tale about how the world works. The two poles experience  a different reality, recognise a different story with different heroes and villains, and  join an different side.  They become members of opposing cultures, aliens from warring worlds. Needless to say, when all this is happening, nobody is behaving especially rationally. As Professor Westen writes, ‘The data from political science are crystal clear: people vote for the candidate who elicits the right feelings, not the candidate who presents the best arguments’.

Quote uit ‘The Unpersuadables’, Will Storr.

Daar word je niet vrolijk van: debat haalt bij hen kennelijk niets uit. Maar gelukkig zijn maar weinigen zo verhard: de meeste mensen zijn uiteindelijk wispelturig, waaien wat mee, pikken hier wat op, buigen daar wat bij, leggen hier wat af en passen zich daar wat aan. Alleen is het punt nu dat de wind zeer rechts waait. Misschien gaat het minder om de mensen, en meer om het algemene klimaat: welke opvattingen laat je de boventoon voeren, waar leggen we in debatten de nadruk op, wie hijsen we op het toneel?

Ik moest ineens weer erg aan Hannah Arendt denken. Volgens haar moeten we frictie voeden, de rafelranden in ons eigen denken prijzen, de momenten koesteren waarop onze eigen opvattingen met elkaar schuren. Niet de hapering of de twijfel moeten we schuwen, maar de mensen die volledig coherent zijn, die geen vraag kunnen horen zonder het antwoord al te weten, en een dichtgetimmerd wereldbeeld hebben.

Leve de rafelranden in ons denken.


Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool
.

Reacties (26)

#1 Jos van Dijk

Tip: Daniel Kahneman, Ons feilbare denken.

  • Volgende discussie
#2 Judith

Eerlijk gezegd vind ik laatste jaren steeds erger;
Ze kunnen niet goed debatteren, na regelmatige aanwijzingen van welke onverantwoordelijkheden ze hadden moeten grijpen en welke extremistisch ze weten rondzaaien. Dood verschrikkelijk, daar is geen goede debat meer op juist en wel nette manier. Sinds wanneer?
Het ligt elke keer zó zwáár op de maag. Echt niet normaal meer, dat ze geen fatsoenlijke argumenten praten.

1
Je hoort bijvoorbeeld al vorige jaar dat Markie Rutje regelmatig zei over Gewone Nederlander of Gewone Burger. Die taalgebruik gaf wel aan, dat wij met allen en als burgers niet kunnen denken en natuurlijk met volle vraagteken: Waar gaat het nou eigenlijk over?
Gewone??? Wat versta je dan eigenlijk onder die Nederlander/Burger ? Noem maar op. Dat is ook zo’n beetje akelige van racistisch uitlatingen of wij allemaal toch met grote vergissingen hebben gemaakt??? Helemaal griezelig vaag.

2. Vroeger, zeker in jaren 70-80-90 waren wij zeker zéér heldere denkers met dank aan goede thema’s die elke dag over tafel kwamen praten. Zéér goede argumenten, zéér goede ontwikkeling waar je wel vrij goed kan nadenken. Zéér helder!

3. Moeten we elders schuld geven aan gruwelijke rechts-extremisten die overal en dus ook in Nederland kwamen aanstromen en ze schreeuwen telkens om aandacht omdat ze toevallig moslim/islams zijn???

4.In jaren 50-60-70-80-90 waren veel Europezen zoals Italianen, Franzen, Spanjaarden, Oostenrijkers, Duitsers hier in Nederland voor betere loon aldus arbeiders die wel verstand hadden van welke zaken/taken hier waren. Hebben we er last van die arbeiders die hier wonen? Nee dus. Ook veel Surinamers en Antillianen kwamen hier veel wonen, nooit last van. Geen extremisten.
Het opvallende is dat vaker om religie gaat, aldus Islam/koran/Allah etcetc. die overal mee bemoeien over ons land, vaker ons land behoorlijk mateloos irriteren van laatste aanslag in Utrecht.

Debatteren kun je niet meer, waar ligt het dus aan?
Kiezer die rechts heeft gekozen, denkt niet goed na
Kiezer die links heeft gekozen, denkt niet meer helder na vele aantijgingen van Rechts extremisten, zo’n volle, grote monden.

Dan denk ik van: Nou, weg met extreem, laten we GEWOON samen in het midden zitten, geen rechts of links meer over. Kijken elkaar en respecteren!

Maar dat heb ik heel weinig gemerkt helaas.
Laatste tijd zei ik mezelf:” Steek geen volle energie meer in, die niets tot goede én wel peilbare resultaat kan (op-)lopen.
Daar word ik kei-kei-kei moe van!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 beugwant

Een vervelend bijverschijnsel van die rafelranden opzoeken is dat ze conflicten in ons hoofd geven en dat veroorzaakt letterlijk hoofdpijn.
Die ondergaat iedereen anders en men reageert er ook verschillend op. Niet iedereen is even lenig en kan zomaar even een ander denkraam aanleggen. De betweter dient daar op zijn beurt rekening mee te houden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 AltJohan

Ik zit dus al jaren in rechts-populistische hoek en ik kom daar niet zomaar vandaan.

Ik denk dat het bij politieke overtuigingen net zo is als met religieuze geloven. Als je er goed diep in zit dan is het een identiteit.

Ik ben christen, ik ben moslim, Ik ben links, ik ben FvD-er.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Hans Custers

@4

Ik denk dat het bij politieke overtuigingen net zo is als met religieuze geloven

Dat is dan ook zo’n beetje de kern van dit stuk:

voor sommige mensen zijn hun opvattingen hun identiteit dusdanig sterk gaan bepalen, dat ze zich niet langer afstand kunnen permitteren tussen zichzelf en hun ideeën. Dat maakt alles waarmee ze het niet eens zijn, meteen tot een bedreiging. In debat gaan betekent voor hen dat ze zich verharden, zich sterker terugtrekken in een ijzeren gelijk.

Er is iets dat ik absoluut niet begrijp. Als je je bewust bent van dat mechanisme en als je dus beseft dat je tot de groep behoort die hoe dan ook vast blijft houden aan het eigen gelijk, hoe kun je dat dan vol blijven houden? Dan maak je toch een bewuste keuze voor onredelijkheid en extremisme?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Judith

@4: Beste AltJohan, Je kan toch niet bijv als Therry Baudet aan de debat vertellen dat je lekker hetero kerel bent geworden en de aanwijzingen naar welke partijen die ook aan jou kant moeten nemen. Kan toch niet.

Ik zou zelf ook niet aan debat willen zeggen: ” Hallo Allemaal, hier ministers, President Markie Rutje, Voorzitter van de tweede kamer, ik wil jullie vertellen dat ik lekker hartstikke puur pot ben, dan moeten jullie samen met mij werken met die regenboog, ja he?! Kom gezellig met vette knipoog!!!”

Dat is toch larie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Oink

@6: voor mij zijn je reacties erg moeilijk te volgen. Zou je de tekst door willen lezen voordat je post. Of de spellingscontrole uit dan wel aanzetten? Ik heb het idee dat ik de output van de Braatolizer aan het lezen ben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Judith

@7: Blijf maar bespotten! mij niet gezien!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 AltJohan

@6: Beste Judith, eerlijk gezegd snap ik niet waarom mijn seksuele geaardheid erbij gesleept wordt. Dat is privé. Net zoals jouw geaardheid.

@5: “Er is iets dat ik absoluut niet begrijp. Als je je bewust bent ……hoe kun je dat dan vol blijven houden? Dan maak je toch een bewuste keuze voor onredelijkheid en extremisme?”
Iedereen bekijkt de wereld vanuit zijn/haar eigen perspectief. En vanuit dat perspectief komen we mensen tegen die milder of extremer zijn. We zien onszelf altijd in het midden staan. En we filteren de informatie ook zodanig dat dat niet teveel aangetast wordt.

De identiteit verliezen kan voor mensen bedreigend zijn. Het systeem maakt ons automatisch oost-Indisch doof als er gevaar voor verlies is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 JANC

@8: Dat is dus al nummer vier die je er op wijst.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Frank789

@7: Ik moet me helaas volledig bij je aansluiten.
Ik heb het idee dat ik de slechte output van Google Translate aan het lezen ben. Maar dat strookt dan weer niet met sommige zeer specifieke uitdrukkingen als “larie” en “hartstikke”.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 beugwant

Ook maar even in de topickaap over de rafeltaal mee gaan.
@8: Het is geen bespotten, Judith. We willen je graag kunnen volgen, maar dan moet je ons ook wel daartoe de gelegenheid geven. Die geef je ons zo niet echt, je laat ons teveel puzzelen.

Als ik het juist herinner heb je je eerder deze week laten ontvallen dat je (akoestisch) doof bent. Het zou in dat geval zo kunnen zijn dat de (letterlijke) vertaling van jouw gebarentaal een zeer hoge graad van interpretatievermogen vereist, en daar zijn we helaas niet in getraind. Maar eigenlijk gok ik ook maar wat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 P.J. Cokema

@10: en @11: Jullie hebben gelijk dat de zinnen niet goed lopen. Maar zolang je niet weet wat daar de oorzaak van is, kun je er hooguit naar vragen en meer nie (behalve dan reageren op de inhoud en niet op de persoon).

Als je door het taalgebruik de persoon niet serieus wenst te nemen, reageer er dan helemaal niet op a.u.b.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 P.J. Cokema

@8: Beste Judith, wil je a.u.b. even een mailtje sturen naar de redaktie? Via info at sargasso punt nl

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Frank789

@13: [ Als je door het taalgebruik de persoon niet serieus wenst te nemen, reageer er dan helemaal niet op a.u.b. ]
Ik reageer vrijwel nooit op Judith omdat ik er geen kaas van kan maken. Dat doet niets af aan mijn intentie om iemand serieus te nemen. Maar communicatie houdt ergens op als je niet dezelfde taal spreekt. Aangezien Judith erg veel reageert voelde ik de behoefte me aan te sluiten bij @7:

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Judith

@9: Beste AltJohan, het was niet de bedoeling om je geaardheid erbij te trekken, maar dat was maar een voorbeeld hoor. Net goed over welke geaardheid ik dan wel niet heb. Inderdaad privé natuurlijk. Dat was alleen over debat hoe het dan zou lopen. Zoals je schreef: Ik ben Moslim, ik ben Christen, Ik ben Links, ik ben FvD-er .
@…en de rest moet niet telkens op foutive zinnen aanwijzen alsof je niet begrijpt. Als je niet snapt, dan reageer dan niet op!

Het heeft niks met welke handicap te maken. Het heeft niks achter te zoeken.

Hier blijf ik op goede artikel van Karin Spaink richten, vind ik belangrijk.
Hier kom ik ook niet om win-win of laatst-laatst woord te hebben dat mij wel erg opgevallen is door mannen die het laatste woord hebben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Co Stuifbergen

@12: termen als “Braatolizer” (#7) of “Google Translate” (#11) vind ik spottend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Frank789

@17: Ik weet niet wat een Braatolizer is, maar Google Translate is een bestaand vertaalprogramma dat nogal eens kromme zinnen produceert. Dat is serieus en niet spottend bedoelt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Co Stuifbergen

@16: Ik dacht hetzelfde als #12:
dat geschreven/gesproken nederlands voor u een vreemde taal is.

Mijn ervaring met dove mensen is :
dat dove mensen ontzettend goed raden, als ik een gebaar maak (ik ken geen gebaren taal).
Helaas ben ik niet zo slim op dat gebied, dus doven moeten dan vaak oraliseren (praten).

Maar ik dwaal af.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Judith

Karin schreef : ‘Gut, vertel ons eens wat u eigenlijk tegen migratie, homoseksualiteit, vluchtelingen, niet-christelijke religies, vrouwenrechten en internationale verdragen heeft? Misschien dat we dan tot een beter onderling begrip kunnen komen.’

Precies, we zouden gewoon samen aan tafel zitten met verschillende mensen uit gehele landen of ze moslim of Homo of christen of vrouwen zijn.

Eerlijk gezegd verbaast me TOCH, dat vrouwen ook onder andere minderheidsgroepen zijn. Dat had ik eigenlijk niet echt gedacht. Alleen te weten dat er grotendeels vrouwenonderdrukking zijn op de wereld. Daar word ik ook helemaal niet vrolijk van, hier ook niet van sommige reacties met vooroordelen. Belachelijk!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 JANC

@16:

de rest moet niet telkens op foutive zinnen aanwijzen alsof je niet begrijpt. Als je niet snapt, dan reageer dan niet op!

maar men wil u begrijpen… Het is geen onwil. Juist daarom vraagt men om opheldering. Je moet dat juist positief (willen) zien

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 majava

Moet bekennen dat ik ook hoor bij het gezelschap reaguurders die Judith’s bijdragen overslaan vanwege onleesbaarheid. Ik kan zelf ook wel eens zinnen maken die onnavolgbaar zijn, maar dat wil niet betekenen dat ik er niet om geef. Ik doe m’n best om het leesbaar te houden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Judith

Waar blijven de reacties over het artikel van Rafelrandjes , geschreven door Karin Spaink ????

Jullie moeten niet te lang op mijn naam richten, hou es op!
Geef geen uitleg omdat sommige al spottend woordenschat had gebruikt, dan hou ik het al op. Zie Frank789 over Braatolizer en Google translate. Het geldt ook voor Oink ! Dat zegt genoeg.

Mijn nicht heeft het alles gelezen en zei ook: Sommige schrijft ook fout, wie niet? Dat deden ze om jou te pesten, vinden ze wel leuk om jou uit te lokken. Het klinkt inderdaad niet echt vrolijk om die manier jou als kind te behandelen. Ik zei: JUIST !!!!!

Nu richten jullie maar op het artikel Rafelrandjes !!!!!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 P.J. Cokema

Namens de redaktie:
verdere discussie over de reacties van Judith stoppen we hier. Dus a.u.b. alleen nog on topic bijdragen (d.w.z. de column van Karin Spaink). Andere bijdragen worden verwijderd (ook al zitten daar goede bedoelingen achter). Gelieve ook op deze mededeling niet verder te reageren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 Folkward

Ik kan weinig met deze column. Het lijkt gecentreerd te zijn rond één geleend concept/zinsnede van Storr:

voor sommige mensen zijn hun opvattingen hun identiteit dusdanig sterk gaan bepalen, dat ze zich niet langer afstand kunnen permitteren tussen zichzelf en hun ideeën.

Daarvoor en daarna wordt er zorgen gemaakt om (extreem)rechtse winden en klimaat, en aan het eind krijgt de lezer de boodschap mee: “Leve de rafelranden in ons denken”, met de bedoeling dat dat de niet-verstokte lezer immuun zou maken tegen ideologische ingraving (al dan niet van extreemrechts). Maar dat verband is heel iffy – als dat er al is – en de alinea waarin Karin het concept van Arendt uitlegt is heel vaag. “Leve de rafelranden in ons denken” is voor mij net zo nietszeggend en nutteloos als de oneliners die ze in haar eerste alinea aanhaalt (Respectvol zijn, vooral in gesprek blijven, openingen zoeken en die benutten). Voor enige bestrijding van ‘extreemrechts’ heeft het überhaupt weinig nut.

De beknoptheid waarmee #0 ‘de rafelranden’ uitlegt, zou net zo goed een oproep kunnen zijn om jezelf cognitieve dissonantie aan te leren, we waren immers altijd al in oorlog met Eurazië.

Natuurlijk is het mogelijk om tegenstrijdige opvattingen te hanteren en die – met de uiterste consequenties van die opvattingen – met elkaar te rijmen. Maar de ingegraven volgelingen van een ideologie of paradigma zijn zelden te kwalificeren aan de hand van het criterium of ze er wel of geen tegenstrijdige opvattingen op nahouden. Het verwijt is nu juist vaak dat die mensen ontzettend hypocriet zijn. Republikeinen vinden het moord om abortus te plegen, maar de kwaadwillende, verwijtbare laksheid die ze aan het leven hechten nádat het geboren is, is net zo moorddadig. Communisten die discriminatie verafschuwen, maar ondertussen wel Che Guevara als held hebben zijn eveneens hypocriet. Slechts zelden zijn ideologen zo orthodox, zo rechtlijnig, dat ze al hun opvatting in lijn brengen met één centraal dogma.

Ik ken het werk van Hannah Arendt niet, maar het lijkt me waarschijnlijker dat de parafrase eerder bedoeld zou moeten worden als:

Volgens haar moeten we frictie voeden, de rafelranden in ons eigen denken prijzen, de momenten koesteren waarop onze eigen opvattingen met elkaar schuren[, niet intern, maar onderling].

Rafelrandjes zitten immers aan de buitenkant van stukken stof, niet erin verweven.

Nu, zelfs als je het zo leest, dan nog is het eigenlijk een vrij verdrietige boodschap. De onovertuigbaren (waaronder extreemrechts) zul je er niet ’terug’ mee kunnen halen. Voor wie zou de boodschap dan bedoeld moeten zijn? Voor mensen die überhaupt in contact komen met andere mensen en openstaan voor (nieuwe, conflicterende) opvattingen. Laat dat even inzinken: dat zijn jonge mensen, en als ze het niet zijn, dan zijn het mensen die op de Big Five hoog scoren op Openness en Extraversion. Een hoge score op die eerste dimensie komt vrij goed overeen met een progressieve groep, doorgaans nou niet echt de doelgroep voor (extreem)rechts of conservatieven. #0 preekt dus min of meer voor eigen parochie als ze die mensen oproept om de eigen rafelranden te loven. En daarmee valt, mijns inziens, die boodschap weer uiteen in de ‘nutteloze uitgangspunten’ om extreemrechtse politiek te bestrijden: ‘respectvol zijn, vooral in gesprek blijven, openingen zoeken en die benutten’. Waarmee het stuk zichzelf toch echt teniet doet, als materie en antimaterie.

Maar dat is wat ons rest. Dat, en te onthouden dat we mensen niet moeten dehumaniseren om hun mening, hoe verleidelijk het soms ook is. Naar mijn mening is dat concept, en puur winstbejag, de kracht geweest achter de beroemde ‘Hollandse tolerantie’. Het is niet dat de Hollandse protestanten het zo hadden op Hollandse paapsen (of later homo’s e.d.), of dat ze vonden ze die mensen niet mochten haten (waarom niet, ze ‘verdienden het’), maar dat oorlog – over het algemeen en voor de meesten – slecht is voor productie, handel en daarmee de portemonnee. Bij een burgeroorlog is dat zo mogelijk nog ongewenster: daar loopt de grens door gemeenschappen en gezinnen. Minderheden moeten dus geduld worden, niet omdat ze het zouden verdienen, maar omdat doden niet werken, niets produceren en niet betalen. De godsdienstoorlogen in Frankrijk en Duitsland laten zien wat de gevolgen zijn als je eenmaal van mening bent dat je mensen om mag leggen omdat ze een andere mening hebben: miljoenen doden en verloren economische groei, zonder dat het meningsverschil beslecht is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Judith

@24: Namens de redaktie/ P.J. Cokema :
verdere discussie over de reacties van Judith stoppen we hier. Dus a.u.b. alleen nog on topic bijdragen (d.w.z. de column van Karin Spaink). Andere bijdragen worden verwijderd (ook al zitten daar goede bedoelingen achter). Gelieve ook op deze mededeling niet verder te reageren.

IK : Verzoek alle reacties van mij en die mensen opmerkingen aan mijn adres onmiddelijk te verwijderen, aub. Alles weghalen, ONMIDDELIJK !

Bij voorbaat dankende,

Met vriendelijke groet,

Judith

  • Vorige discussie